Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

qilu vch i va bosh qaru vch i qurilm alarni, sistem alarn i loyih alash ga m isollar
keltirilgan.
T u rliy o 'n a lish d u g i oliy t a ’lim talabalariga: hisoblash texnikusi, avtom atika,
a vtom atlash tirish va bosh qaru v, asbobsoz.Hk, m etrologiya va stan dartlash tirish ,
n an otexn ologiya, 
h a m d a
n azorat 
o'lch ov 
asboblarin i 
loyihalash,
m ik roprotsessorli qurilm alarn i, d a stu r ta 'm in o tla rin iy a ra tish va sozlash soh asida
ish lovch i 
m u x a n d isla r 
uchun. 
O 'qu v 
q o 'llan m a 
k asb-h u n ar 
kollejlari
о 'quvchilari uchun h am fo y d a lid ir.
Ш
1 Ш
T.'MI

---

S o’z boshi.
M ik r o e le k t r o n i k a
v a
h is o b la s h
tex n ik a sin i 
e n g
k a tta
y u t u g ’i 
m ik r o p r o t s e s s o r la r n i, 
m ik r o k o n t r o l le r la r n i
(m ik r o p r o ts e s s o r la r li 
k a tta
integ ral 
s x e m alarn i ( K I S ) m a j m u a l a r i d i r ) yara til ish idir.
M ik r o p r o ts e s s o r la rn i ( M P ) , m ik ro k o n tro lle rla rn i ( M K ) n i h o y a t d a kichik 
o ’Icham la ri v a y u q o ri h is o b la s h v a lo g ik i m k o n iy a tla rg a e g a b o ’Iganligi ular a so sid a
q u r ilg a n E H M , ularni arzo n lig i v a y u q o ri m u s ta h k a m lig i ra q am li hisoblas h 
tex n ik a s in i 
q u rilm a la rin i 
c h e g a r a s iz
s f e r a d a
q o ’llashni 
k e n g a y tird i 
h a m d a
m i k r o p r o t s e s s o r la r m i k r o E H M a s o s i d a n a zo r a t q ila d ig an , b o s h q a r a d i g a n h a m d a
q a y ta ish lay d ig a n ra q am li q u r i lm a la r n i va s istem alarni y a r a t is h g a k e n g im kon 
yaratdi.
M ik r o p r o ts e s s o r la r, m ik r o k o n t r o l le r la r n i ya ratil ish i t e x n o l o g i k ja r a y o n la r n i
a v to m a tla s h tir is h d a rajas in i j u d a y u q o r i d a r a j a g a k o ’ta ri sh ga, e n erg iy an i, m ah s u lo tn i 
v a m ateriall arn i teja s h g a, ishlab, c h iq a ris h n i s o d d a las h ti rish n i v a m e h n a tn i sifatini 
o s h ir is h d a a s b o b l a r g a , m a s h in a l a r g a , t e x n o l o g i k q u r i lm a la r g a v a j a r a y o n la r g a
b e v o s ita o ’rn a ta d ig a n M P , m ik r o k o n tr o lle r la r n i yaratilish i m i k r o e l e k t r o n ik a va 
h is o b las h tex n ik a sin i r i v o jl a n a s h ig a j u d a katta sifatli s a k ras h k o ’rsatdi. S h u n i n g
u c h u n h a m m i k r o p r o t s e s s o r la r v a m i k r o E H M rivojlanti rish ni v a q o ’llashni t o ’liq 
a so sla n is h i i lm iy -te x n ik r iv o jla n is h n i m u h im y o ’nalishi d e b b ah o la n ad i.
M ik r o p r o ts e s s o r li katt a integral s x e m a l a r (K IS ) t o ’plam larin i o m m a v i y
ch iq aril ish i, k e n g vazi fal i im k o n iy a tla ri, ularni past n a rx i, e g ilu v c h a n lig i va 
m a ’l u m o tla m i 
ra q am li
q a y ta
ish las h aniqligi 
M i k r o p r o ts e s s o r la rn i 
sist emali 
e le m e n t la r g a ay la n tird i, u l a r a s o s i d a sa n o a t av to m a tik as in i, alo q a, o 'l c h a s h
t ex n ik a s in i, tran s p o rtl arn i v a b o s h q a s o h a l a r n i n g sis temalari y a r a tilm o q d a .
M i k r o p r o ts e s s o r la rn i p a y d o b o ’lishi bilan m u r a k k a b m as alala rn i y e ch ish n i 
b a ja ris h g a m o ’ lja lla ngan y u q o r i e f fe k tg a e g a b o ’lgan m a x s u s l a s h g a n m i k r o E H M va 
s iste m a larn i yo ki sis te m a n i y a ratis h im k o n iy ati t u g ’ildi. M a x s u s la s h tir is h esa 
q u rilm a n i p r o g r a m m a l a s h , so z las h o rq ali t a ’min etiladi.
M ik r o p r o ts e s s o r li te x n i k a vosi talari a s o s id a har xil b o s h q a r is h v a q iy m a tla rn i 
q a y ta ishlash qu rilm a la rin i lo y ih a las h m as al al ari bilan ish lab c h iq a ris h so h a sid a g i 
turli 
k o ' p
sonli 
m u ta x a s s i s l a r
s h u g ’ullana di. 
Sh u
bilan 
b irg alik d a
m ik r o p r o t s e s s o r la r d a n fo y d a la n is h , k o ’p h o lla rd a m a ’lum f u n k siy a la rn i ba ja rad ig a n
m ik ro p ro ts e s s o rli a p p a r a tu r a n i p r o g r a m m a l i r o s tlay d ig a n s x e m alarn i y a ratis hni 
lo y ih alas h h a m d a n a zo r a t q ila d ig an v a a v to m a tik sistem alarni lo y ih a las h trad itsio n
u su llarini tu b d a n o ’zgartirdi.
O ' q u v c h i g a t a k l i f e ti la y o tg a n k ito b turli s ohadagi tala b alar v a m u x a n d i s l a r g a
i lm iy -te x n ik riv o jl an is h n i t e z la s h tir is h d a sh ax siy xissasi ni, o ’zin i p ro fes s io n al 
fao liy atid a m ik r o p r o ts e s s o r li, m ik r o m a s h i n a l i q u ru lm a larn i v a s is te m a larn i ya ratis h, 
f o y d a la n is h yoki u la r g a t e x n i k x i z m a t qili sh y o ’li bilan t e x n o l o g i k jarayonla rni 
o p tim a lla s h tiris h va a v to m a tl a s h ti r i s h g a , q iy m a tla rn i q a y ta i sh lay d ig a n , o ’lchash 
op e ratsiy ala rin i va m a h s u lo tn i sifatin i na zo ra t q ilis h g a m o ’lja lla n g an kerakli b o ’lgan 
b ili m ni o lis h g a y o r d a m beradi.
U s h b u kitobni 
x u s u s iy a t ig a a v to m a ti k a n i n g m ik ro p ro ts e s s o rli o ’lchash,
3

---

n a z o r a t qili sh , b o s h q a r i s h a s b o b l a r i n i n g v a s i s t e m a l a r i n in g a p p a r a tli v a p r o g r a m m a l i
tu zilis h i 
h a m d a ish las h prin ts ip la rin i 
o ’r g a n is h d a n t a s h q a r i y a n a lo y ih a las h
m a s a l a l a r in i o ’rg a n is h kiradi.
B irin c h i 
b o ’iib 
o ’lchash , 
n a zo r a t 
qilish , 
b o s h q a r i s h
q u r i lm a la r i
v a
s i s t e m a l a r i d a , m i k r o E H M v a b o s h q a q u r ilm a la r n i l o y ih a l a s h d a q o ’lla nilish i m u m k i n
b o ’lgan
h a r xil 
ra zryadli
m ik r o p r o t s e s s o r la r , 
bi tt a v a b ir n e c h t a
kristalli 
m i k r o k o n t r o l le r la r ,
m i k r o E H M
tuzilis h 
prin ts ip la ri, 
a r x itek tu ra la ri, 
x a rak teris tik ala ri, b u y r u q l a r sis te m a lari, inte rfe ys la r, a d a p t e r l a r v a p r o g r a m m a l a r ,
h a m d a m ik ro p ro tse ss o rla rn i 
n a z o r a t v a b o s h q a r u v q u r i lm a la r n i
lo y ih a la s h g a
m is o ll a r birinchi m a r o t a b a u m u m l a s h g a n h o l d a o ’zb e k til i d a k e ltir is h g a h a r a k a t
q ili n g a n .
M ik ro p ro tse sso rla r, 
m i k r o E H M
ni y a ratis h
tex n o l o g i y a l a r i n i j u d a
tez
r iv o jla n ib borishi q is q a m u d d a t ic h i d a ul arni ya n g il a ri n i y a r a t is h i g a v a q o ’llash 
im k o n iy atl arin i 
o s h ir is h g a
olib
k ely ap ti.
B u lar d a n
t a s h q a r i 
M P
v a
m ik ro k o n tro lle rla rn i 
turla ri 
h a m d a
ularni 
b u y r u q l a r
s i s te m a lari, 
p r o g r a m m a
t a ’minotlarini te z r iv o jl a n ib b o rish i, ularni so z las h im k o n iy a tla ri, q o ’llash sohalari 
j u d a k e n g b o 'l g an lig i 
s a b a b li, 
h a m d a M P , 
M K
va 
m i k r o E H M
ya ratilish
tex nalogiy ala ri, u lam i a r x it e k t u r a la r i n i j u d a tez o ’z g arish i va bu t e x n o l o g i y a l a r n i
o ’zgarishi bitta kristaJl 
aso sig a
j o y l a s h g a n a d a p t i v va inte /le k tu al k a tta
integral
s x e m a l a r n i
y a r a t i l a y o t g a n l i g i
v a
u l a r n i
h a m m a s i n i
q a m r a s h
i m k o n i y a t i
b o ' I m a ^ a n l i i ^ i t u f a y i i u s h b u k i t o b M P , M K v a M i k r o E H M l a r n i t o ' l i q y a r a t i l i s h
&s 
e m a sd ir, va k e la ja k d a h u rm a th ta q r iz c h ila m i ta k lifla r in i m a m n u n iy a t b ila n q a b u l 
e tib u la m i tu za tish g a hara ka t q ilin a d i.
K ito b d a
k eltirilg a n
va 
o ’rgan ila d ig a n
m asalalarni
m u x o k a m a
q ilish d a
q a tn a s h g a n prof. S . K .G a n ie v g a , prof. X .Z . I g a m b e r d ie v g a , prof. M . M . M u s a e v g a ,
m u a l l i f o ’z m in n a td o r c h ilig in i bild iradi.
Mua lli f.

---