O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi

Anuriyada
esa ajraladigan siydik miqdori normani 10 foizini tashkil etadi
yoki mutlaqo kamayib ketadi. Buyrakdan tashqari ajralgan suyuqlik (qusish, 

---

102 
nafas olish tezlanishi, harorat ko’tarilishi, ichning ketishi) hisobiga bemorni ahvoli 
og’irlashadi. Oligo yoki anuriya 4-5 kun davom etsa kasalda azot miqdori ko’payib 
ketishi uremiyaga o’lib kelishi mumkin. 
Siydik chiqarishni buzilishi va tez tez bulishi pollakiuriya deyilib, bu hol 
poliuriyada ham uchraydi. 
Nikturiya 
tungi siydik miqdorining ko’payib ketishi.Normada kunduzgi va 
kechkurungi siydik nisbati 2:1.Buyrak va siydik chiqaruv kasalliklarida
( fimoz, vulvit) uchraydi. 
Siydikni kechayu kunduz ushlab tura olmaslik
enurez 
deyiladi.Shuni 
ta'kidlash kerakki har doim siydikni ushlab tura olmaslik markaziy nerv 
sistemasidagi tug’ma nuqson bo’lishi mumkin. 
Buyrak kasalliklarining asosiy belgilaridan biri arterial bosimning 
ko’tarilishidir, bunda bosh og’rig’i, quloq shang’illashi, uyqu va ko’zni xiralashuvi 
bo’ladi. Hamshira buyrak va siydik chiqaruv yo’llari kasalliklarining asosiy 
belgilarini bilishi, vaqtida shifokorga ma'lum qilishi, yordam ko’rsatishi kerak. 
Masalan ,buyrak sanchig’ida spazmolitik va og’riqsizlantiruvchi in'yeksiyalar 
qilish, issiq muolajalar qo’llash( umumiy issiq vannalar, buyrakka grelkalar 
qo’yish) yaxshi naf beradi. Shuningdek ovqatlantirishga ham katta ahamiyat 
beriladi. Agar siydik bilan ko’p miqdorda siydik kislotasini tuzi ajralsa, ( uraturiya) 
uni keltirib chiqaruvchi ovqatlar( miya, buyrak, go’shtli qaynatmalar, qo’ziqorin, 
kofe, kakao, o’tkir choy) man qilinadi, Fosfat tuzlari bo’lgan mahalda tarkibida 
kalsiy bo’ladigan mahsulotlar(sut mahsulotlari, tuxum,osh ko’katlar)tavsiya 
etilmaydi.Go’sht,baliq,xamir taomlarini aksincha is'temol qilsa bo’ladi.Har qanday 
dudlangan,tuzlangan ,ziravorlangan masalliqlar taqiq qilinadi.
Siydik kontsentratsiyasini kamaytirish maqsadida va diurezni ko’paytirish uchun 
suyuqlik ko’p icxiladi.( yoshga qarab 1-1,5-2 litr).
Buyrak va siydik yo’llarining kasalliklarini davolashning asosiy usuli bu suv- tuz 
rejimga rioya qilishdir. Nefritning birinchi kunida, shishlar paydo bo’lganida, 
gipertoniyada bolaning ovqat tarkibidan tuz umuman olib tashlanadi, natriyga boy 
mahsulotlar istemol qilish cheklanadi, faqat hayvon oqsili beriladi.( go’sht, baliq, 
tvorog). 
Suvli rejimni tuzganda buyrakdan va ekstrarenal ajralgan suyuqliklar 
hisobga olinadi.Shish paytida suyuqlik iste'mol qilish cheklanadi, Siydik yo’llari 
kasalliklarida esa aksincha suv ko’p icxiladi, ovqat tarkibidan achchiq, tuzli, 
qovurilgan, dudlangan mahsulotlar man qilinadi.Analogik parhez suvni cheklagan 
holda nefrit kasalligi bo’lgan bemorlarga qo’llaniladi. Nefropatiyada metobolik 
buzilishlarining xususiyatiga qarab ayrim mahsulotlar cheklanadi. 
Tibbiyot hamshirasi doimo bemorning diurezini kuzatishi kerak. 
Diurez - bu ma'lum vaqt ichida ajralib chiqqan siydik miqdori( daqiqada, soatda, 
kunda). Siydikni kechayu kunduz bir idishga yig’ib olish, uning miqdorini o’lchab 
turish, iste'mol qilingan suyuqlik miqdorini o’lchab har kuni kasallik 
varaqasiga( maxsus « diurez varaqasi»)yozib turish kerak. Bu tanada ushlanib 
qolgan suyuqlik miqdorini aniqlashga yordam beradi. 

---

103 
DIUREZ VARAQASI № _________________ 
Kasalning F.I.Sh______________________________________________ 
Yoshi_________________________ 
Bo’lim_________________ Palata № _______________ 
______________________________________________________________ 
Vaqt
Sana Iste'mol 
qilingan
suyuqlik miqdori 
Ajralgan siydikning miqdori 
Buyrakdan 
tashqari 
ajralgan suyuqlik (qusish, nafas olish tezlanishi, harorat ko’tarilishi, ichning 
ketishi) shifokor tomonidan to’ldiriladi. 
Ko’p hollarda tekshirish uchun siydik ertalab,uyqudan so’ng darhol 
olinadi.Siydikni analizga olishdan oldin qiz va o’g’il bolalarni tashqi jinsiy a'zolari 
yaxshilab yuviladi. Quruq va toza idish tayyorlab qo’yiladi, shuni ta'kidlash 
kerakki kichik yoshli bolalarda siydik yig’ish qiyincxilik tug’diradi, bu jinsiy 
a'zolarning anatomik tuzilishiga bog’liq. O’g’il bolalarda siydik probirkaga 
yig’iladi, oraliqqa yopishuvchi plastir yordamida yopishtiriladi. Qizlarda jinsiy 
lablarni orasiga qo’yilgan steril paxta yordamida. Ayrim hollarda siydikni kateter 
yordamida qovuqdan olinadi. Shuni esda tutish kerakki qizlarda siydikni hayzdan 3 
kun oldin va 3 kun keyin olib bo’lmaydi. Analiz yig’ilagn bankaga 
bo’limni,bemorni ismi sharifi,qanday analiz uchun olinganligi yozib qo’yiladi.