O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi

Jismoniy rivojlanish elimentlariga: 
• 
Massaj 
• 
Gimnastika 
• 
Harakatli o’yinlar kiradi 
Jismoniy ta'sirotni asosiy vositalaridan biri massaj uqalash hisoblanadi. Bunda
badan ma'lum ritmda mexanik qitiqlanib, bu sust o’tkaziladigan gimnastika xiliga 
kiradi. Uqalashni eng joyib xususiyati shundan iboratki u faqat uqalayotgan 
joygagina ta'sir qilib qolmasdan butun organizmga ta'sir qiladi.
Bolani ko’krak yoshida uqalash, bolani o’sishiga, vazniga ijobiy ta'sir qilib, qon 
ishlab chiqarishni takomillashtiradi, yurak qon- tomir, nafas olish, ovqat hazm 
qilish va boshqa sistemalarni faoliyatiga ta'sir qilib ularni faoliyatini yaxsxilaydi. 
Teri tarang va cho’ziladigan bo’lib, uning himoya xususiyati oshadi. Mushaklar 
taranglashadi, ularni kuchi oshib, mushak va suyakni bog’lovchi paylari cho’zilib 
jonli harakatchanligi oshadi. Bu bolada harakat qilish qobiliyatini 
takomillashtiradi. Uqalash kam harakat qiladigan, ishtahasi yo’q, mushaklari 
bo’shashgan, raxit, gipotropik, kamqonlik, o’pka zotiljami bilan hastalangan 
bolalarga juda foydali. 
Uqalash bolani birinchi oyligidanoq ularni ruhiyatini mustahkamlaydi va 
rivojlantiradi. Chunki birinchi nutqni rivojlanishi teriga tashqi ta'sirotni, ya'ni 

---

65 
silash, uqalash ta'siridan paydo bo’ladi, aksincha boshqa turdagi, kattalar 
munosabati, muloqati bu davrda bola nutqiga ta'sir etmaydi. 
Massajni turlari quyidagicha
: silash, surtish, yuzaki va chuqur uqalash, yengil 
tebratish, shapaloq bilan urish va titratishlar kiradi. Birinchi uchtasi tinchlanish 
jarayonini kuchaytiradi, ya'ni bolani xotirjam qiladi. Oxirgi ikkitasi qo’zg’alish 
jarayonini kuchaytiradi. Shuning uchun yosh bolalarda ishlatilmaydi. 1-1,5 
yoshgacha bo’lgan bolalarda silash va surtish massajini qo’llash zarur. 
Silash uqalashni asosiy vositasidir. Bu yengil sirg’anadigan barmoqlarni ichki 
tomoni bilan sekin – asta tebratiladi. Harakat tanani pereferik qismidan markazga 
qarab, limfa va vena tomirlari bo’ylab yoki aylantirma harakat chapdan o’nga soat 
strelkasi bo’yicha olib boriladi. Buni bola qorni dam bo’la boshlasa, go’dakni 3-4 
haftaligidan boshlab o’tkazish mumkin. Muntazam umumiy silashdan, uqalashdan 
bolani ishtahasi ocxiladi, tezda vazni osha boshlaydi, asab sistemalari tinchlanadi,
mushaklarni tortilishi kamayadi, bo’sh sxilqillayotgan bolalar baquvvat va tetik 
tez harakatlanadigan hamda uzoq va chuqur uxlaydigan bo’ladi. Silash teridagi 
arteriya, vena qon tomirlarini harakatini limfa suyuqligini tezlashtiradi, bular terini 
ovqatlanishini, nafas olishini yaxsxilaydi. Teri ustki uqalanganda kepaksimon 
hujayralaridan tezda tozalanib tarang va cho’ziluvchan bo’lib, yog’ va ter bezlari 
yaxshi ishlaydi.