O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi

Jismoniy tarbiya mashqlarni bajarish uchun quyidagi talablarga rioya qilish 
kerak.
1.Hamma mashg’ulotlarni yaxsxilab shamollatilgan xonada yoki ochiq havoda 
yengil kiyimda o’tkazish.
2.Mashg’ulotlar har kuni muntazam bo’lishi. 
3.Mashqlar kompleksni vaqti- vaqti bilan o’zgartirib, uni murakkablashtirish. 
4.Jismoniy mashqlarni ovqat yegan zahoti yoki uxlashdan oldin o’tkazilmaslik. 
5.Mashqlarni bolalarni xursand, ta'sirchan vaqtida o’tkazish. 
Jismoniy mashqlarni, hagmini bolani sog’ligiga uni jismoniy qobiliyatiga qarab 
shifokor belgilaydi va hamshira nazorat qilib turadi , ya'ni kirish qismidan, asosiy 
mushak guruhiga umumiy takomilovchi mashqlardan, yugurib o’ynashdan iborat 
bo’lib, asta-sekin yurish va chuqur nafas olish mashqlari bilan tugatiladi.
Harakatli o’yinlar bolani faqat jismoniy tomondan emas, ruhiy tomondan ham 
rivojlantiriladi. 
Ertalabki badan tarbiya 2 yoshdan oshgan hamma bolalarga kerak. Bu bola 
organizmidagi fiziologik faoliyatini yaxsxilaydi. Yurishdan so’ng chopish, 
organizmni bo’lajak og’ir vazifalarga tayyorlaydi. Mashqlarni asosiy qismida har 
xil guruh mushaklarga, elka qismi, qo’llarga, ko’krak qafasini nafas olish yo’li 
bilan kengaytirib toraytiruvchi orqa, qorin, oyoq mushaklariga mashqlar beriladi.
Ertalabki badan tarbiya bir joyda sakrash, chopish va asta yurish bilan to’xtatiladi. 
Mashqlar kompleksini har 7-10 kunda almashtiriladi. Jismoniy tarbiya har doim, 
ma'lum vaqtda to’g’ri o’tkaziladi, bolalarni sog’lom va mukammal o’sishini 
ta'minlaydi.
SUYAK SHAKLINI O’ZGARISHINI OLDINI OLISH.
Ko’krak yoshidagi bolalarda suyakni shaklini o’zgarishi, uzoq vaqt 
karovatda bir holatda yotishidan qattiq yo’rgaklab quyishdan, yumshoq beshikda 
to’shakda yotganda, yostig’i baland bo’lsa, qo’lda noto’g’ri ko’tarilganda, yostiqlar 
orasiga quyib o’tkazilganda, 8-9 oylik bolani tuvakka o’tkazilganda, yasama 
yurgichlar vositasida yurgizilganda paydo bo’ladi. Sal kattaroq bo’lganda esa, 
nisbatan og’irroq yukni ko’tarsa, ayniqsa bir qo’lda, velosipedda, samakatda 
yurishiga ko’p shug’ullansa bo’ladi.
Suyakni shaklini o’zgarishi oldin olish uchun bolalar to’shagi qattiq bo’lishi,uni 
ichiga yuvsa bo’ladigan ot yoli, dengiz o’ti, mochalka yoki penoplet solib, taxtadan 
qilingan karovatda yozilgan holdai, ustini kilenka bilan o’rab, ustidan choyshab 
solinadi. Bunda bolalar orqasi bilan yotishi kerak. Agar karovat prujinali joi 
yumshoq bo’lsa, bunda bola buklanib, oyoq qo’llarini yig’gan holda yotib uxlasa, 
orqa umurtqasi qiyshayib, ya'ni yoysimon bukchayib, bukir bo’lib qolishiga olib 
keladi.

---

68 
Boshiga, odatda kichkina yupqa, yostiqcha qo’yilib, u esa ot yoli bilan 
to’ldirilgan bo’lishi kerak. Chaqaloqqa bu ham kerak emas. Bir yoshgacha 
yostiqchani to’shakni tagiga qo’yish yoki karovatni bosh tomonini bir oz baland 
qilish kerak. Bolani karovatda yotgan vaqtida tez- tez holatni o’zgartirib turish 
karak. Agar bola uzoq vaqt karovatda, boshi bir holatda, chap yoki o’ng
yonboshida yotsa, unda boshini shakli o’zgarib, ensa yoki chakka qismi yassi 
bo’lib qoladi.
Suyak shaklini bunday o’zgarishini oldini olish uchun bolani tez-tez qo’lga
olib ko’tarib yurish yoki o’yinchoqlarni, yorug’likni suyakni o’zgargan tomoniga 
qarama-qarshi tomondan ko’rsatilsa, shunda bola boshini o’sha tomonga ham 
aylantirishga odatlanadi.
5 oylikkacha bo’lgan bolalarni mushak va paylari quvvatsiz bo’lganligini hisobga 
olib, ularni hali o’tkazishga ruxsat etilmaydi.
Bolani oyoq kiyimi engil katta kichikligi o’ziga mos, ob-havo sharoitiga 
moslashgan bo’lib, keng yoki tor bo’lmasligi kerak, aks holdai barmoq suyaklari 
bir tomonlama qiyshayib qolishi mumkin, yapaloq oyoq bo’lishi asosiy 
sabablaridan biri. Bolani 6-7 oyligidan uzoq vaqt oyoqda tik turib qolishidir. Buni 
natijasida oyoq osti tekislanib, bola yurganda tez charchaydigan bo’ladi, oyoq 
tayanib turish qobiliyati pasayadi, bu esa gavdani to’g’ri tutmaslik asoratiga, shu 
bilan birga jismoniy rivojlanishi sekinlashishiga olib keladi. Qachon bola 
mustaqil o’z o’rnidan turib yursa, unga tagi charmli yumshoq oyoq kiyim olib 
berish kerak. Doimo yoki uzoq vaqt lattadan qilingan shippak kiyib yurish, man 
etiladi.
Kiyim va oyoq kiyimi oson kiyiladigan va tugmasi oson taqiladigan bo’lishi 
kerak.