Katalitik modifikasiyalash
Yüklə 3,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 22.1-jadval
Texnik salomasning sifat ko’rsatgichlari Ko’rsatgich nomi Salomas markasi 1 2 3 4 5 15-20 0 C dagi rangi, Och sarg’ish Sarg’ish Sarg’ish 261 to’q emas Kul rang va yashil tusli ranglar yaroqsizlik omili bo’lmaydi Titri (yog’ kislotasining qotish harorati), 0 S 39...43 46...50 53dan kam emas 58dan kam emas 54dan kam emas Kislota soni, mg KOH/g, ortiq emas 3,5 5 5 5 5 Namlik va uchuvchan moddalar miqdori, %, ortiq emas 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 Nikelning massaviy konsentrasiyasi, mg/kg, ortiq emas 15 20 20 20 20 Yod soni, J 2 /100 g, ortiq emas 65 65 6 - - oraliqda - - - 5-17 17-30 Oziqa salomasiga nisbatan texnik salomas tarkibida erkin yog’ kislotalari miqdorini ko’proq bo’lishining sababi gidrogenlash jarayonini yuqori haroratda va uzoq davom etishi tufayli trigliseridlarni ko’proq parchalanishidir. Amaliyotda atir sovun olishda qo’llaniladigan texnik salomas past titrli salomas, xo’jalik sovunini ishlab chiqarishda qo’llaniladigan texnik salomas esa yuqori titrli salomas deyiladi. Salomas texnik va oziq-ovqat uchun mo’ljallangan, margarin mahsulotini asosiy komponenti bo’lib, shuningdek xo’jalik va atir sovuni, texnik moylar kosmetika kremi, qimmatbaho kimyo mahsuloti sifatida qo’llanishi mumkin. Gidrogenlangan yog’ “Yog’-moy sanoati” hisobotiga ko’ra, hozirda 8 mln.t ni tashkil qiladi. AQShda 3,5 mln. Tonna, MDHda 1,2 mln tonna gidrogenlangan yog’dan foydalanilmoqda. Bu hodisa xom ashyo bazasini hamda katalitik gidrogenlash texnologiyasini o’sishiga bog’liq. AQSh va Yevropa mamlakatlarida 262 ishlab chiqarilayotgan salomas, margarin, kulinar yog’, non ishlab chiqarish hamda sovun, kosmetologiya va kimyo sanoati uchun mo’ljallangan xomashyodir. Agar salomas ishlab chiqarish bir yilda 1,2 mln tonna bo’lsa, uning 85-90% ozuqaviy salomasga va 10-15% texnik salomasga to’g’ri keladi. Chet el hamda yurtimiz texnik adabiyotlarida yog’larni katalitik gidrogenlash sohasida ancha ma’lumotlar bor. Lekin o’simlik yog’ini chuqur gidrogenlash haqida ma’lumotlar juda kam. Kosmetika mahsulotlari uchun hamda parfyumeriya uchun kosmetik stearin qo’llaniladi. Ushbu mahsulotlar chuqur tozalash yo’li bilan olinadi. Unda 30% palmitin kislotasi bo’lishi maqsadga muvofiq. Chunki palmitin kislota mahsulotning kristal tarkibini hosil qiladi. Sifatli krem olish uchun past yod sonli salomas paxta moyini 30-35% palmitin kislotali fraksiyasi nikel katalizatorida chuqur gidrogenlab olinadi. Paxta moyini fraksiyalash natijasida undagi palmitin miqdori 30-35%ga ko’payadi. Paxta palmitinini gidrogenlash kukunsimon nikel katalizatorida laboratoriya reaktori(500ml idish)da o’tkaziladi. Gidrogenlash quyidagicha olib boriladi. Reaktorga 200 gr rafinatsiyalangan paxta palmitini quyiladi va yog’li termostatda qizdiriladi. Hamda havoni chiqarib yuborish uchun vodorod beriladi. Vodorod vodorod yuboruvchi qurilma orqali yuboriladi. Ma’lum temperatura bo’lgandan so’ng, paxta palmitiniga nikel katalizatori yuboriladi. Gidrogenlash jarayoni 230 0 C ga ko’tariladi, bunda 1,2 l/min, reaktordagi bosim esa 0,01 MPa ga yetkaziladi. Jarayon oxirida katalizator ajratiladi. Jarayon nazorati refraktometr yordamida olib boriladi. Kuzatish 70 0 C da salomasning sindirish koeffisiyenti domiy bo’lgunicha davom ettiriladi. Gidrogenlashni jadallashtirish uchun oqlovchi tuproq va aktivlangan ko’mir va ularni aralashmasi kabi adsorbentlar qo’shiladi. Detoksikantni optimal miqdorini topish uchun ko’mir 50% va tuproq 50% yog’ning og’irligiga nisbatan 0,2-0,6% qo’shiladi. Bunda tajriba 220 0 C da nikel konsentrasiyasi 0,2%, vodorodni yuborish 2 l/min va nikel katalizatori yordamida amalga oshiriladi. |