Паша Ибиш оьлу Сяфяров

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
16 
Onların  ən mühümləri  –  antiklinal  strukturun,  qırılma-sürüşmə 
pozulmasının,  plastik  gil  süxurunun,  yeraltı  su mənbəyinin və 
karbohidrogen qaz toplusunun olmasıdır.  
 
Fa
ydalı qazıntıları: Azərbaycan yerüstü və yeraltı filiz, qeyri-
filiz  faydalı  qazıntıları  ilə  zəngindir.  Bu  baxımdan  ilk  növbədə 
Respublikanın neft və qaz yataqlarını yada salmalıyıq. Eramızdan 
əvvəl VI-VII  əsrlərdə  Abşeron  yarımadasında  qaz  və  neftin yer 
s
əthinə  sızması  məlum idi və  eyni zamanda neftdən müxtəlif 
sah
ələrdə  istifadə  olunması  qeyd  olunur.  Abşeron  yarımadasının 
neftliliyi bar
ədə  ilk  yazılı  məlumat X əsrdə  Məsudi, XIII-XIV 
əsrlərdə  Marko Polo və  b.  tərəfindən  verilmişdir.  XVI  əsrin 
sonunda Balaxa
nı  kəndində  Allahyar Məmməd Nuri ilk dəfə 
olaraq neft 
əldə etmək məqsədiylə dərinliyi 60 m. olan əl quyusu 
qazdırır.  Əsrin  əvvəllərində  Qasımbəy dünya təcrübəsində  ilk 
d
əfə  olaraq Xəzər dənizində  sahildən 20-30 m.  uzaqda neft 
istehsal etm
ək fikrinə  düşür  və  bu məqsədlə  əl  quyusu  qazır. 
1735-ci ild
ə  səyyah Lerxe, 1841-ci ildə  Fransa  yazıçısı  Düma 
Suraxanıdakı  məşhur  «Atəşgah»  barədə  əsərlərinin birində 
m
əlumat verilmişlər.  
Bakı neftinin elmi əsaslarla öyrənilməsi məşhur alman geoloqu 
H.  V.  Abixin XIX 
əsrin  ikinci  yarısından  başlayaraq 
Az
ərbaycanda  apardığı  tədqiqatlarla  bağlıdır.  Neft  quyularının 
rotor üsulu il
ə 100-120 m. dərinliyə qazılması da ilk dəfə Bakıda 
t
ətbiq olunur. Abşeronda zəngin neft yataqlarının aşkar edilməsi 
daxili (H. 
Tağıyev, M. Nağıyev, Ş. Əsədullayev və b. ) və xarici 
(Rotşild,  Nobel,  Montaşev  və  b.  ) kapitalistləri  bu  işə  sərmayə 
qoymağa sövq etdi.  
Layların  stratiqrafik  yaşlarının  təyin  olunmasında  paleontoloji 
üsul  mühüm  rol  oynayır.  Bu sahədə  kadrlar 1920-ci ildə  yeni 
yaranan Az
ərbaycan  Politexnik  İnstitutunda  V.  V.  Boqoçovun 
r
əhbərlik etdiyi “Paleontologiya və tarixi geologiya” kafedrasında 
hazırlanırdı.  Respublikada neft sənayesinin  inkişafıyla  əlaqədar 
30-cu ill
ərdə  regional geologiya, xəritəalma  işləri  genişlənir  (Ş. 

---