Паша Ибиш оьлу Сяфяров

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
15 
e)  X
əzər çökəkliyi  (Şimali  Xəzəryanı,  Qafqaz,  Xəzərarxası  və 
Şimali İran ərazilərinin qovuşduğu yerdə əmələ gəlmişdir. Xəzər 
d
ənizi iki çökəklikdən ibarətdir: Orta və  Cənubi Xəzər.  Onları 
Abşeron-Pribalxan qalxımı ayırır. Cənubi Xəzər çökəkliyi müasir 
dövrd
ə  intensiv  əyilmə  zonasına  çevrilmişdir.  Burada Pliosen-
Dördüncü dövr çöküntül
ərinin qalınlığı 7 km-dən artıqdır);  
ə)  Kür  dağarası  çökəkliyi  (Alp  qırışıqlıq  qurşağının  Qafqaz 
seqmentind
ə  daxili strukturdur.  O, Böyük və  Kiçik Qafqaz 
dağları,  Dzirül  massivi  və  Xəzər dənizi ilə  həmsərhəddir. 
Uzunluğu 450 km., eni isə 170 km.-dir. Kür dağarası çökəkliyin 
tektonikası ilə İ. M. Qubkin, H. Ə. Əhmədov, Ə. V. Məmmədov, 
F.  S. 
Əhmədbəyli və b. məşğul olmuşlar. Əsas tektonik struktur 
elementl
əri Orta və  Aşağı  Kür  çökəklikləridir.  Orta Kür 
çök
əkliyində Alazan-Əyriçay, Palantökən sinklinoriumu, Daşyüz, 
Çatma-
Göyçay  antiklinoriumu,  Aşağı  Kür sinklinoriumunda 
Kürd
əmir-Saatlı, Mil-Muğan gömülmüş qalxımları mövcuddur).  
 
Respublika 
ərazisində Palçıq vulkanları Ə. Ə. Yaqubov, M. M. 
Zeynalov, A.  A. 
Əliyev, F.  S.  Məhərrəmova və  b.  tərəfindən 
t
ədqiq edilmişdir. Azərbaycanda fəaliyyətdə olan, yaxud sönmüş 
palçıq  vulkanları  Abşeron  yarımadasında,  Qobustanda,  Xəzər 
d
ənizində  geniş  yayılmışdır.  Quruda və  Xəzər dənizində  40-dan 
artıq  palçıq  vulkanı  məlumdur.  Onlar  vaxtaşırı  fəaliyyət 
göst
ərirlər.  Bunların  içərisində  Böyük Kənizi, Touraqaçay, 
Otmanbozd
ağ,  Keyrəki, Qalmas və  b.  göstərmək olar.  Quruda 
yayılmış  palçıq  vulkanları  morfoloji  quruluşlarına  görə  yastı 
konus  formasındadırlar.  Fəaliyyətləri dövründə  püskürmə 
m
əhsulu 300-400 m. hündürlüyə atılır və 3-3,5 km
2
  sah
əni əhatə 
edir. 
Palçıq  vulkanlarının  məhsullarında  gil,  vulkan  brekçiyası, 
d
ərin qatlardan gələn qaymalar, qaz, su və  neft  axımı  müşahidə 
olunur.  D
əniz  palçıq  vulkanları  ada  və  sualtı  qalxım  formalarda 
m
əlumdur. Bunlardan Xarazirə, Gil, Qarasu, Səngi-Muğan və b. 
göst
ərmək olar.  Alimlər belə  qənaətə  gəlmişlər  ki,  palçıq 
vulkanlarının  əmələ  gəlməsi üçün müəyyən  şərait  olmalıdır. 

---