Pavlus'un korintlilere iKİNCİ mektubu

F. Pavlus’un Belirtilerinin Elçiliğini Kanıtlaması (12:11-13)

12:11 Pavlus bu noktada övünmekten yorulmuş gibidir. Övünmekle akılsız biri gibi davrandığını hisseder. Bunu yapmaması gerekiyordu, ama gerçekten onu buna Korintliler zorladı. Eleştirmenleri ona insafsızca saldırdıklarında, as­lında onu tavsiye edenler olmalıydılar. Kendi içinde bir hiç ise de, övdükleri üstün elçilerden hiç de aşağı değildi.

12:12 Korint’e gidip orada müjdeyi duyurduğunda, Tanrı’nın öğretişini bir elçinin belirtileriyle resmen açıkladığını onlara anımsatır. Bu belirtiler Tanrı tarafından elçilere verilen mucizevi güçlerdi; öyle ki onları dinleyenler, onların gerçekten Tanrı tarafından gönderildiğini anlayabilirlerdi.

Belirtiler, harikalar ve mucizeler sözcükleri üç tip mucize çeşidini değil, mucizelerin üç farklı açıdan görünüşünü betimler. Belirtiler, insan aklına belirli bir anlamı ileten mucizelerdi. Öte yandan harikalar öylesine olağanüstüydüler ki, insan duygularını derhal harekete geçirirlerdi. Mucizeler ise kesinlikle insa­n-üstü gücün oluşturduğu işlerdi.

Pavlus’un, elçinin belirtilerinin onların arasında gerçekleştirilmiş olduğunu söylemesi dikkate değer. Edilgen bir ses tonu kullanır. Bunlar için kendine övünme payı çıkarmaz, ama Tanrı’nın bunları kendisi aracılığıyla yaptığını söyler.

12:13 Mucizelerin gösterimi açısından Korintliler’in diğer kiliselerden aşağı kalır bir yanı yoktu. Pavlus aracılığıyla bu mucizelere, Pavlus’un ziyaret ettiği diğer kiliseler kadar tanıklık ettiler. Peki ne açıdan diğer kiliselerden aşağı kaldılar? Pavlus’un görebildiği tek fark, Korintliler’e yük olmayışıdır. Yani onlardan maddi yardım alma konusunda ısrarcı olmayışıdır. Eğer bu onları aşağılama ise, Pavlus onlardan bu haksızlık için af diler. Elçiliğinin yalnızca bu “belirtisinde” ısrar etmedi!

G. Pavlus’un Kesinlik Kazanmayan Korint Ziyareti (12:14 - 13:1)

12:14 “İşte, üçüncü kez yanınıza gelmeye hazırım.” Bu, elçinin Korint’i üç kez ziyaret etmeye hazırlandığı, ancak sadece bir kez oraya gitmiş olduğu anlamına gelir. Oradaki inanlılarla sert bir münakaşaya girmek istemediğinden ikinci kez gitmedi. Şimdi üçüncü kez gitmeye hazır ve bu da oraya yapacağı ikinci ziyaret olacaktır.

Yoksa üçüncü ziyareti mi yapmaya hazırdı? İlk ziyaret Elçilerin İşleri 18:1’de yazılıdır. İkincisi de keder dolu olan ziyaretti (2Ko.2:1; 13:1). Bu üçüncü ziya-ret olacaktır.

Pavlus, geldiğinde onlara yük olmamaya karalıdır. Bununla söylemek iste­diği, onlardan maddi yardım almayacağıdır. Maddi açıdan bağımsız olacaktır. Bunun nedeni de onların maddi zenginliklerinin peşinde olmayıp sadece onları istemesidir. İçinde bulunduğu durumdan çok insanlarla ilgileniyordu.

Pavlus Korintliler’e karşı bir baba rolü oynamak istiyordu. “Çocukların anne babaları için değil, anne babaların çocukları için para biriktirmesi gerekir.” Bildiğimiz gibi bu, yaşamın bir kuralıdır. Çocukların yiyecek ve gi­yeceğinin olması için çalışıp didinen kişiler, normal koşullarda anne babalar­dır. Genelde çocuklar anne babaları için bu bakım işini yapmazlar. Bunun için Pavlus, onlara bir baba gibi davranmasına izin verilmesini istediğini söylüyor.

Bu cümleden gereğinden fazla yorum çıkarmamaya dikkat edilmelidir. Bu, anne babaların çocuklarının geleceği için mal mülk biriktirmeleri gerektiği an­lamına gelmez. Bunun gelecekle ilgili gereksinimlerle değil, sadece şimdiki ge­reksinimlerle ilgisi vardır. Pavlus sadece Korint’te Rab’be hizmet ederken o anki gereksinimlerinin karşılanmasını düşünüyordu. Oradaki kutsallara maddi yönden bağlı olmamaya karalıydı. Onların kendi yaşlılığını garantiye almaları veya onun bunu onlar için yapması gerektiğine dair bir düşünce aklından bile geçmiyordu.

12:15 Burada elçi Pavlus’un, Tanrı’nın Korint’teki halkına olan büyük sevgisinin güzel bir resmini görürüz. Kendisini durmadan çalışmaya vermeye ve onların canları, yani ruhsal iyilikleri için feda etmeye sevinçle hazırdı. Onları, aralarındaki sahte öğretmenlerden çok daha fazla sevdi; buna karşın onlar tara­fından daha az sevildi. Ancak bunun önemi yoktu. Sevgisinin karşılık görme­sine dair hiç umudu olmasa bile onları sevmeye devam edecekti. Bu konuda ta­mamen Rab’bin izinden gidiyordu.

12:16 Elçi, eleştirmenlerinin kendisine karşı kullandığı sözcükleri kullanır. Aslında onlar şöyle diyorlardı: “Farz edelim ki, Pavlus’un kendisi sizden parayı doğrudan almadı. Ancak yarar sağlamak için hile yaptı. Size temsilcilerini gön­derdi ve onlar da parayı ona götürdüler.”

12:17 Doğrudan sizi sömürmedimse, sizi sömürenleri mi gönderdim? Elçi, Korintliler’e kendisine karşı yapılan suçlamaların doğru olup olmadığını sorar.

12:18 Pavlus burada kendi sorusunu yanıtlar. “Titus’u size gelmeye istek-lendirdim” ifadesi sizi ziyaret etmesi için Titus’u isteklendirdim anla­mında-dır. Ancak Pavlus onu yalnız göndermedi. Pavlus şüphe duyulmasın diye başka bir kardeşi onunla birilikte gönderdi. Titus Korint’e varınca ne oldu? Bir hak talep etti mi? Korintliler’in kendisini maddi yönden desteklemesini is­tedi mi? Onlardan yararlanmaya çalıştı mı? Hayır, buradan Titus’un geçimini sağlamak için bir işte çalıştığı anlaşılıyor. Bu da sorduğu şu sorulardan anlaşılır: “Titus sizi sömürmedi, değil mi? Aynı ruhla davranmadık mı, aynı yolu izlemedik mi?” Bir başka deyişle, Titus ve Pavlus Korintliler tarafından des­teklenmek zorunda kalmamak için başka bir işte çalışmayı ilke edindiler.

12:19 Korintliler, Pavlus’un sözlerinden sanki onlar onun yargıcıymış gibi kendisini onlara karşı savunmaya çalıştığını düşüneceklerdi. Oysa bunları Tan-rı’nın önünde onlara cesaretlenebilmeleri için yazıyordu. İman yaşamla­rında güçlenmelerini istiyor ve karşılarına çıkan tehlikelere karşı onları uyarı­yordu. Kendi itibarını savunmaktan çok onlara yardım etmekle ilgileniyordu.

Yaptığımız her şey ifadesinin yazdığımız her şey olarak yorumlanması daha iyi olabilir. (2Ko.13:10).

12:20 Pavlus, Korint’i ziyaret ettiğinde inanlıları birbirleriyle anlaşır, sahte öğretmenleri reddetmiş ve elçilerin yetkisini tanımış olarak bulmayı arzu edi­yordu.

Onları ziyaretine kederle değil, sevinçle gelmek istiyordu. Aralarında çe­kişme, kıskançlık, öfke, bencil tutkular ve başka dünyasal çelişkiler görürse çok üzülürdü.

12:21 Sonuçta Korintliler Pavlus’un sevincinin tacıydılar. Onun övüncüy­düler. Kesinlikle onlardan utanmak zorunda kalmak istemiyordu. Daha önce günah işlemiş olup da kapıldıkları pislik, cinsel ahlaksızlık ve sefahatten tövbe etmemiş olan birçokları için yas tutmak da istemiyordu.

Pavlus, bu günahları işlemiş olan birçokları derken kimlere gönderme yapı­yor? Bu kişilerin Korint’teki kiliseden oldukları varsayılabilir; öyle olmasaydı kiliseye yazdığı bir mektupta onlarla bu şekilde tartışmazdı. Ancak onların ger­çek inanlılar oldukları varsayılamaz. Pavlus, özellikle bu günahları işlediklerini söyler; başka bir yerde yaşamı bu tür davranışlarla dolu bir kişinin Tanrı’nın Egemenliğinden miras alamayacağını açıkça belirtir (1Kol.6:9-10). Elçi, tövbe etmemiş olduklarından onlar için yas tutacak ve bu nedenle de dışlanmak zo­runda kalacaktı.

Darby bu bölümün üçüncü gökle başlayıp yeryüzündeki iğrenç günahlarla bittiğine dikkat çeker. Bu ikisi arasında bir çarenin olduğunu belirtir: Mesih’in gücü, Pavlus’un üzerindedir.⁵⁰

13:1 Pavlus Korint’i ziyaret etmek üzereydi. Ziyaret ettiğinde, inanlılar arasındaki günahlar araştırılacaktı. Bu araştırmalar Yasa’nın Tekrarı 19:15’deki tanrısal ilkelere göre yapılacaktı: “Her sorun iki ya da üç tanığın tanıklığıyla açıklığa kavuşturulacaktır.” Pavlus davayı kendisinin idare edeceğini belirt­medi Bu, yerel topluluk tarafından yapılacak ve o da bu konularda danışman olarak hareket edecekti.

Ğ. Pavlus’un Elçiliğinin Korintliler Tarafından Kanıtlanması (13:2-6)

13:2 Pavlus ikinci ziyaretinde –ki kaydedilmemiştir– günah işlemiş olan­larla sert biçimde uğraşacağına dair onları uyarmıştı. Şimdi onlardan uzak ol­masına karşın, tekrar geldiğinde günah işlemekte olanları esirgemeyeceğini onlara önceden bildiriyor.

13:3 Korintliler sahte öğretmenler tarafından Pavlus’un gerçek bir elçi ol­duğu konusunda şüpheye düşürülüp aldatıldılar. Aslında Tanrı’nın güvenilen bir sözcüsü olduğuna dair kendilerine kanıt göstermesini istediler. Mesih’in ger­çekten onun aracılığıyla konuştuğuna dair ne tür belgeleri vardı? Elçi, yanıtına onların küstahlığını gösteren isteklerinden alıntı yaparak başlar: “Mesih’in be­nim aracılığımla konuştuğuna ilişkin kanıt istiyorsunuz...”

Sonra onlara, Mesih’in Kendisini onlara kendisi aracılığıyla güçlü bir bi­çimde göstermiş olduğunu anımsatır. Müjdenin bildirisine iman ettikleri zaman yaşamlarında oluşan olağanüstü etkide güçsüzlük diye bir şey yoktu.

13:4 “Güçsüzlük” ve “güç” sözlerinden söz edilmesi Pavlus’a, Kurta­rıcı-nın yaşamında görülmüş olan ve hizmetkarlarının yaşamında görülen güç­süz-lükten gelen güç paradoksunu (çelişkisini) anımsattı. Rabbimiz güçsüzlük için-de çarmıha gerildiği halde, şimdi Tanrı’nın gücüyle yaşıyor. Aynı şe­kilde izleyicileri de kendi içlerinde güçsüz oldukları halde, Rab gücünü onlar aracı-lığıyla gösterir. Pavlus, “Tanrı’nın gücü sayesinde O’nunla birlikte sizin ya-rarınıza yaşayacağız” derken, dirilişten söz etmiyor. Aksine, onları ziyaret et-tiğinde günah işleyenlerle uğraşırken Tanrı’nın gücünün büyüklüğünü göste­receğini belirtiyor. Güçsüz ve korkak olduğunu söylediler, ama o, onları terbiye etme konusunda ne kadar güçlü olabileceğini gösterecek!

13:5 Bu ayet 3’üncü ayetin ilk kısmıyla bağlantılıdır: “Mesih’in benim ara­cılığımla konuştuğuna ilişkin kanıt istiyorsunuz... İman yolunda olup olmadı­ğınızı anlamak için kendinizi sınayıp yoklayın.” Bizzat kendileri elçi oluşu­nun kanıtıydılar. Onun aracılığıyla Kurtarıcı’ya yönlendirildiler. Belgele­rini gör-mek istiyorlarsa, kendilerine bakmaları gerekir.

5’inci ayet, kurtuluş güvencesi için içimize bakmamız gerektiğini öğretmek amacıyla sık sık yanlış kullanılır, ancak bu cesaretsizliğe ve şüpheye yöneltebi­lir. Kurtuluş güvencesi, her şeyden önce Tanrı’nın sözü aracılığıyla gelir. Me­sih’e iman ettiğimiz an, Kutsal Kitap’ın yetkisiyle yeniden doğmuş olduğumuzu bilebiliriz. Zaman geçtikçe yeni yaşamın diğer kanıtlarını buluruz: Kutsallık için yeni bir sevgi, günahtan nefret etmek, kardeşleri sevmek, pratik doğruluk, itaat ve dünyadan ayrılma.

Ancak Pavlus, Korintliler’e kurtuluşlarının kanıtı olarak kendilerini sına­mayla meşgul olmalarını söylemiyor. Aksine, elçiliğinin kanıtını kendi kurtu­luşlarında bulmalarını istiyor.

Yalnızca iki olasılık vardı: Ya İsa Mesih onların içindeydi ya da sınavdan başarısız çıkan sahtekar kişilerdi. Sınavdan başarısız çıkma veya yetersiz olma olarak çevrilen sözcük, denendiğinde sahte çıkan metalleri betimlemek için de kullanılırdı. İşte bu nedenle Korintliler ya gerçek inanlılar ya da sınavı geçeme­yen yetersiz kişilerdi.

13:6 Gerçekten kurtuldukları sonucunu çıkarırlarsa, o zaman elçi Pavlus’un yetkisiz değil, içten olduğunu anlarlar. Korintliler’in yaşamlarında meydana gelen harika değişim sahte bir öğretmen aracılığıyla olamazdı.

H. Pavlus’un Dileği: Korintliler’in İyi Olanı Yapmaları (13:7-10)

13:7 Pavlus, sözlerine Korint’teki kilisenin günah işleyen üyelerinin disip­lini konusuyla devam eder. Korintliler’in aralarındaki günaha yüz çevirerek kötü bir şey yapmamaları, ama günah işleyen üyelerin disiplini ve iyileştirilme­lerinde durmadan çalışmaları için Tanrı’ya dua ettiğini ifade eder. Pavlus, ka­bul gö-rebilmek veya sınavı geçmiş gibi görünebilmek için böyle dua etmiyor. Bu şekilde davranmalarını istemesi, yetkisini kanıtlamak için değildi. Bu şe­kilde bir düşünce aklından hiç geçmemişti. Doğru ve dürüst olan bu olduğu için, böyle yapmalarını istiyor. Sınavda başarısız görünse bile onların iyi olanı yapmala-rını tercih ediyor.

Burada yine Pavlus’un bencillikten uzak tutumunun bir kanıtını görüyoruz. Dua yaşamındaki düşünceleri kendisinin tanınıp kabul görmesinden çok, daima başkalarının iyiliği üzerineydi. Korint’e bir değnekle gidip yetkisini kullansa ve disiplinle ilgili buyruklar doğrultusunda itaat etmelerini sağlamada başarılı ol­saydı, o zaman bunu sahte öğretmenlere karşı kullanabilirdi. Yaptıklarının, ya­sal yetkisinin bir kanıtı olduğunu söyleyebilirdi. Ancak o, kendi yokluğunda Korintliler’in gerekli olanı yapmalarını –ki bu onu aşırı kuralcı olanların gözün­den düşürse de– yeğliyor.

13:8 Bu ayetteki “yapabiliriz - biz” sözcüğü büyük olasılıkla elçilere gön­derme yapmaktadır. Pavlus yaptıkları her şeyin bencil güdülerle değil, Tanrı’nın gerçeğinin ilerlemesi amacıyla yapılması gerektiğini söylüyor. Disiplin konu­sunda bile kişisel kin düşüncesinin olmaması gerekir. Her şey Tanrı’yı yüceltme ve kardeşlerin iyiliği amacıyla yapılmalıdır.

13:9 Elçi bu ayette yine Korintliler açısından sergilediği bencillikten uzak tutumunu ifade ediyor. Güçsüzlüğü, aşağılanması ve kınanması onların Tanrı-nın işlerinde güçlenmesiyle sonuçlandığı takdirde sevinç duyuyordu. Bununla sevinirken, onların yetkin olabilmesi için de dua etti. Aralarında bulu­nan günah işleyen kişilerle uğraşma konusunda ise Pavlus onların tam ve yetkin olabilme-leri için dua etti. Tüm dileği, onların yaşamında Tanrı’nın isteğinin ye­rine gel-miş olmasıydı. Hodge şöyle demiştir: “Pavlus, içine düştükleri karışık­lık, çekiş-me ve kötülük durumundan tamamen kurtulabilmeleri için dua etti.”⁵¹

13:10 Bu mektubu onların yetkin olabilmesi için yazmıştı. Rab’bin kendi­sine verdiği yetkiyi yanlarına geldiği zaman sert biçimde kullanmak zorunda kalmamak için bunları aralarında değilken yazmak istedi. Ancak onların ya­nında olup onlarla sert biçimde uğraşsaydı bile, bu onların yıkımı için değil, gelişimi için olurdu.

I. Pavlus’un Sevgi ve Üçlü Birlik’le Dolu Vedası (13:11-14)

13:11 Elçi şimdi bu fırtınalı mektubu aniden bitirmektedir. “Hoşça kalın” (ki bu Grekçe’de “sevinin” anlamına gelir) dedikten sonra dört öğütte bulunur. Birincisi yetkin olmalarıdır. Burada Matta 4:21’de ağların onarılmasında kulla­nılan fiil kullanılır ve bu da “yollarınızı onarın” anlamına gelir. Korintliler çe­kişmeye ve günah işlemeye son verip birbirleriyle uyum içinde yaşamalıydılar.

Yaşantınızı düzeltin ifadesi, “yüreklenin” veya “birbirinizi teşvik edin” şeklinde de anlaşılabilir. Elçi Pavlus onlara güçlü öğütler vermişti. İşte burada onlara bu öğütleri sevinçle almalarını ve hayatlarına geçirmelerini söylüyor.

“Düşüncelerinizde birlik olun.” Korintliler’in düşüncelerinde bir olabil­melerinin tek yolu tabii ki Mesih’in düşüncelerine sahip olmalarıdır. O’nun gibi düşünüp, düşünce ve anlayışlarını ona teslim etmeleri gerekir.

“Esenlik içinde yaşayın.” Aralarında kavga ve tartışmaların olduğu 12:20’den bellidir. Kuralcılığın girmesine izin verildiğinde hep bu olur. Bu ne­denle Pavlus onlara önce günah işleyenleri disiplin edip imanlı kardeşlerle de esenlik içinde yaşamalarını söyledi.

Bunu yaptıkları takdirde, sevgi ve esenlik kaynağı olan Tanrı onlarla bir­likte olacaktır. Bir bakımdan, Rab daima halkıyla birliktedir. Ancak bu, söyle­nen konulara itaat ederlerse Tanrı’nın Kendisini onlara özel bir yakınlık ve sev­giyle göstereceğini belirtir.

13:12 Kutsal öpüş, elçilerin zamanında inanlılar arasında yaygın olan bir selamlaşmaydı. Kutsal öpüş yüzeysel bir sevginin sembolü olmaktan çok, iç­tenlik ve saflığın bir göstergesidir. Bugün hâlâ birçok ülkede inanlılar arasında uygulanır. Ancak bazı ülkelerde erkekler arasındaki öpüşme homoseksüelliğin işareti olarak algılanır. Böyle bir gelenek, inanlının tanıklığına zarar verirse, uy­gulanmak zorunda değildir. Bu gibi durumlarda kutsal el sıkışma tercih edi­lebilir.

Hodge şöyle der:

İnanlıların birbirlerine olan sevgilerini yaşadıkları çağın ve kilisenin uygun gör­düğü şekilde ifade etmeleri gerektiğinden bu, daimi bir zorunluluk değildir.⁵²
13:13 Bütün kutsalların selam göndermesi, Korintliler’e içinde oldukları birlikteliği anımsattığı gibi, diğer kiliselerin de onların gelişimini ve Rab’be ita­atlerini de yakından özlediklerini belirtir.

13:14 Burada Yeni Antlaşma’nın en güzel kutsamalarından birini –ki bu Üçlü Birlik’in her bir üyesini içeren tek kutsamadır– görürüz. Lenski bundan şu sonucu çıkarır:
Elçinin Korintliler’e uzanan elleriyle, Yeni Antlaşma’nın derin kutsamasını söy-leyen sesinden oluşan bu resim elbet bir gün sessizleşir. Ancak bu kutsama daima yüreklerimizde yer edinir.⁵³

DİPNOTLAR

1 (1:2) James Denney, The Secod Epistle to the Corinthians, s.11.

² (1:10) Eleştirici metinde (NU) bir geçmiş ve iki gelecek zaman vardır.

³ (1:20) H.W. Cragg, The Keswick Week, s.126.

⁴ (2:11) J. Sidlow Baxter, Awake My Heart, 10. Kasım sayfasındaki Intoxication with Error’dan alınmıştır.

⁵ (2:14) A.T. Robertson, The Glory of the Ministry, s.32.

⁶ (2:14) Frederick Brotherton Meyer, Poul, s.77.

⁷ (2:15) A.g.e., s.78.

⁸ (2:17) Metnin çoğunda, “kalanların hepsi” gibi sert bir ifade kullanılır; kuşkusuz bu bir abartıdır, ki 2.Korintliler’de bu çok sık görülür.

⁹ (2:17) Robertson, Ministry, s.47

¹⁰ (3:6) J.M. Davies, The Ehistles to the Cointhians, ss.168,169.

¹¹ (3:9) Charles Hodge, A Commentary on the Second Epistle to the Cointhians, s.61.

¹² (3:10) Robertson, Ministry, s.70.

¹³ (3:10) Denney, Second Cointhians, s.123

¹⁴ (3:13) F.W. Grant, “2 Cointhians,” The Numerical Bible, VI:547.

¹⁵ (3:14) Hodge, Second Corinthians. S.71.

¹⁶ (3:17) NKJV çevirmenleri bunu Kutsal Ruh’a yapılan bir gönderme olarak anladılar ve büyük harfle yazdılar. Orijinali tamamen büyük harfle yazılmıştı, bu nedenle ikisi de mümkündür.

¹⁷ (3:18) Denney, Second Corinthians, ss.139,140.

¹⁸ (3:18) J.N. Danby, Notes on I and II Corinthians, ss.189,190.

¹⁹ (4:7) J.H. Jowett, Life in the Heights, s.65.

²⁰ (4:12) Robertson, Ministry, s.157.

²¹ (4:16) Ironside, daha fazla belge mevcut değildir.

²² (4:17) “Yücelik” sözcüğü İbranice’de “ağır olmak” kökünden gelir, ki Pavlus’un da burada söylemek istediği budur.

²³ (4:17) William C.Moorehead, Outline Studies in the New Testament: Acts to Ephesians, s.191.

²⁴ (4:17) F.E. Marsh, Fully Furnished. s.103.

²⁵ (4:18) Jowett, Life in the Heights, ss.68, 69.

²⁶ (5:15) Denney, Second Corinthians, s.199.

²⁷ (5:16) David Simith, daha fazla belge mevcut değildir.

²⁸ (5:18) A New and Concise Bible Dictionary, s.652.

²⁹ (6:4) Denney, Second Corinthians, s.230.

³⁰ (6:9) Pavlus’unki gibi dünya çapında bir görevi veya hizmeti olan John Nelson Darby’nin (1800-1882), mezar taşına şu sözler yazılmıştır: “Tanınmayan, ama yine de iyi tanınan.”

³¹ (6:10) Robertson, Ministry, s.238.

³² (6:11) A.W. Tozer, The Root of the Righteous, 1955.

³³ (6:16) Denney, Second Corinthians, s.246.

³⁴ (7:8) George Williams, Student’s Commentary on the Holy Scriptures, s.904.

³⁵ (7:9) Hodge, Second Corinthians, s.182.

³⁶ (8:7) Denney, Second Corinthians, s.267.

³⁷ (8:9) Moorehead, Acts to Ephesians, ss.179,180.

³⁸ (8:15) Hodge, Second Corinthians, s.206.

³⁹ (8:21) G.Campbell Morgan, Searchlights from the word, s.345.

⁴⁰ (9:7) Jowett, Life in the Heights, s.78.

⁴¹ (11:17) Charles C. Ryrie, The Ryrie Study Bible, New King James Version, s.1797.

⁴² (11:20) J.N. Darby, Notes on I and II Cointhians, s.236.

⁴³ (11:27) Hodge, Second Corinthians, s.275.

⁴⁴ (11:33) J.B. Watson, daha çok belge mevcut değildir.

⁴⁵ (12:4) Morgan, Seachlights, s.346.

⁴⁶ (12:7) R.J. Reid, How Job Learned His Lesson, s.69.

⁴⁷ (12:7) Galatyalılar 4:15 ve 6:11’e bakınız.

⁴⁸ (12:7) Moorehead, Acts to Ephesians, s.197.

⁴⁹ (12:9) J. Oswald Sanders, A Spiritual Clinic, ss.32, 33.

⁵⁰ (12:21) Darby, I and II Corinthians, s.253.

⁵¹ (13:9) Hodge, Second Corinthians, s.309.

⁵² (13:12) A.g.e., s.312.

⁵³ (13:14) R.C.H. Lenski, The Interpretation of st. Paul’s First and Second Epistles to the Corinthians, s.1341.

BİBLİYOGRAFYA

Darby, J.N. Notes on I and II Corinthians.

Londra: G.Morrish, n.d.
Davies, J.M. The Epistles to the Corinthians. Bombay:

Gospel Literature Service, 1975.

Denney, James. The Second Epistle to the Corinthians.

Londra: Hoddder Stoughton, 1894.

Erdman, C.R. Second Epistle of Paul to the Corinthians.

Londra: Philadelphia: Westminster Press, 1929.

Grant, F.W. “2 Corinthians, “ The Numerical Bible.

Vol. 6, Acts - 2 Corinthians. New York: Loizeaux Brothers, 1901.

Hodge, Charles. The Second Epistle to tha Corinthians.

Londra: The Banner of Truth Trust, 1959.

Hughes, Philip E. Commentary on the Second Epistles to the Corinthians.

Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing Co., 1962.

Kelly, William. Notes on teh Second Epistle to the Corinthians.

Londra: G. Morrish, 1882.

Lenski, R.C.H. The Interpretation of St. Paul’s First ans second Epistles to the Corinthians. Columbus: Wartburg Press, 1937.
Luck, G. Coleman. Second Corinthians. Chicago:

Moody Press, 1959.

Robertson, A.T. The Glory of teh Ministry.

New York: Fleming H. Revell Co., 1911.

Wilson, Geoffrey B. 2 Corinthians: A Digest of Reformed Comment.

Londra: The Banner of Truth Trust, 1973.