Penitensiar sistemdə Vərəmə nəzarət üzrə TƏLİmat

Penitensiar sistemdə Vərəmə nəzarət üzrə
TƏLİMAT
Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi

Tibb baş idarəsi

Bakı - 2013

Mündəricat

İxtisarların siyahısı 4

Müəlliflər 5

Redaksiya şurası 5

Minnətdarlıq 5

Fəsil 1. Ümumi müddəalar 6

Vərəmin inkişafının risk amilləri 6

Azadlıqdan məhrum etmə yerlərində vərəməleyhinə tədbirlərin təşkilinin xüsusiyyətləri 6

İstintaq təcridxanaları 7

Cəzaçəkmə müəssisələri 7

Əlaqələndirici qurum 7

Əlaqələndirici qurumun vəzifələri: 8

Fəsil 2. Vərəm hallarının aşkarlanması 10

Vərəmin aşkarlanması üzrə başlıca yanaşmalar 10

Vərəmin aşkarlanmasının strategiyaları 10

İT-lərə daxil olanların skrininqi 11

CM-lərə daxil olanların skrininqi 11

CM-lərdə vərəmə görə kütləvi skrininqlər 12

İT-lərdə və CM-lərdə müraciət əsasında vərəm hallarının aşkarlanması 12

Aşkar olunmuş pozitiv vərəm hallarının epidemioloji kontaktları ilə aparılan tədbirlər 13

Fəsil 3. Vərəmin diaqnostikası: Diaqnostik müayinələrin keçirilməsində laboratoriya xidmətinin rolu 14

Bəlğəm yaxmasının birbaşa mikroskopiyası 15

Xpert TB/RIF 15

Əkmə müayinəsi və DHT qoyulması: 16

Vərəmin süa diaqnostikası və əlavə müayinə üsulları 17

Keyfiyyətə nəzarət: daxili və xarici 17

Fəsil 4: Müayinə nəticəsində əldə edilmiş nəticələrin qiymətləndirilməsi və vərəmin diaqnozunun təyin edilməsi 19

Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı, 10-cu baxış (XBT-10) əsasında kliniki diaqnozun tərtib edilməsi 19

Vərəm (A15-A19) 19

Tənəffüs orqanlarının bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş vərəmi (A15) 19

Tənəffüs orqanlarının bakterioloji və ya histoloji təsdiq olunmayan vərəmi (A16) 20

Sinir sisteminin vərəmi (A17+) 20

Digər orqanların vərəmi (A18) 20

Miliar vərəm (A19) 21

İMM-nin qəbul şöbəsində diaqnozun təyin edilməsi 21

Tibbi tarixçə 22

Simptomlar 22

Fiziki müayinə 23

Diaqnostik materialın bakterioloji müayinəsi 23

Bəlğəmin birbaşa mikroskopiyası 23

Qidalı mühitlərə əkmə 24

Dərmanlara həssaslıq testi 24

Molekulyar müayinə üsulları 25

Şüa diaqnostikası 25

İİV-ə yoluxmuş şəxslərdə vərəmin təzahürlərinin xüsusiyyətləri 26

Bəğəm yaxmasının mikroskopiyası üzrə neqativ nəticəli xəstələrin müayinə alqoritmi 26

Konsiliumun rolu 27

Vərəm hallarının təsnifatı 27

1. Xəstəliyin anatomik lokalizasiyasına əsaslanan təsnifat. 28

2. Əvvəlki müalicə tarixçəsinə əsaslanan təsnifat. 28

3. Dərmanlara davamlılığa əsaslanan təsnifat 29

4. İİV-statusuna əsaslanan təsnifat. 29

VƏD 30

Yan təsirlərin diaqnostikası 32

VƏD əsas YT təsnifatı 32

Vərəmli xəstələrin kimyəvə terapiyası zamanı baş verən YT-lərin profilaktikası və müalicəsi 35

YT-lərin profilaktikasının prinsipləri 35

YT-lər baş verdiyi zaman xəstələrin idarəolunması 35

Xəstələrin ayrı-ayrı kateqoriyalarında vərəmin müalicəsinin YT-ləri 35

Müştərək vərəm və İİV-infeksiyasının müalicəsi 36

Müştərək vərəm və İİV-infeksiyalı xəstələrin ilkin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi 36

Yanaşı vərəm xəstəliyi olan İİV-ə yoluxmuş şəxslərdə ART 36

ART preparatların kombinasiyası ilə əlaqədar YT 36

Böyrək çatışmazlığı olan pasiyentlərdə vərəmin müalicəsi 37

Vərəmin müalicəsi 38

Kimyaterapiya rejimlərinin kodlaşdırılması 38

Kimyəvi terapiyanın rejimlərini və müalicənin müddətini aşaqıdaki amillər şərtləndirir: 38

Müalicə nəticələri 42

Qorunmuş həssaslıqlı və rifampisinə hər hansı davamlılıq istisna edilən xəstələrin müalicə nəticələrinin təyini* 42

2-ci sıra VƏD-lərlə müalicə qəbul etmiş RD, ÇDD və GDD vərəmli xəstələrdə müalicə nəticələrinin təyini 43

Müalicə zamanı kliniki, rentgenoloji və laborator nəzarət 43

Vərəmli xəstələrin müalicəsində cərrahiyənin rolu 45

Birbaşa müşahidə olunan müalicə (DOT) 45

Palliativ qayğının təmin edilməsi və etik məsələlər 46

Müalicə başa çatdıqdan sonra məhbuslar üzərində müşahidənin təminatı 46

Fəsil 6: Infeksiyaya nəzarət və məhbusların saxlanma şəraitinin standartları 48

Inzibati tədbirlər 48

Ətraf mühitin qorunması tədbirləri 48

Heyətin fərdi qoruyucu tədbirləri 48

Müalicənin gedişində qohumların və yaxın şəxslərin ziyarəti, istintaq və digər hüquqi tədbirlərin keçirilməsi zamanı infeksiyaya nəzarət tədbirlərinə riayət edilməsi 49

İMM-də xəstələrin infeksiyaya nəzarət tələblərinə görə bölüşdürülməsi 49

Binalara texniki tələblər 49

Məhbusların gəzintilərinin sayı və tezliyi 49

Vərəmli xəstə məhbusların qidalanması 49

Fəsil 7: Səhiyyə maarifçiliyi işi və xəstələrin təlimləndirilməsi 51

SM-in məqsədi: 51

Hədəf qrupları: 51

Maarifləndirici vasitələr: 51

İT-lərdə və CM-lərdə SM 52

İMM-də SM-yə dair fəaliyyətlər 52

İMM-nin bölmələrində maarifləndirmə sessiyaları 52

Fəsil 8: İMM-dən azadlığa buraxılandan sonra müalicənin fasiləsizliyinin təmini 54

Fəsil 9: PSVNP-da dərman vasitələrinin idarə edilməsi 55

İMM-nin apteki 56

Dərmanların sifarişi 56

Istifadə olunan dərmanların əsaslandırılması 57

PS-də VƏD-lərin arzuolunmaz dövriyyəsinə nəzarət 57

Aptek və dərmanların bölüşdürülməsinə nəzarətin aparılması üçün superviziyalar 57

Fəsil 10: Heyətin təlimləndirilməsi 58

Təlimlərin planlaşdırılması 58

Təlimlərin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi 58

Fəsil 11: Monitorinq, qiymətləndirmə, qeydiyyat və hesabat 59

Məqsəd: 59

Proqramın indikatorları: 59

Sahələrarası əməkdaşlıq 59

Qeydiyyat, hesabat və məlumat mübadiləsi sistemi: 59

İT-lərin və CM-lərin TSH-ləri səviyyəsi: 60

İMM səviyyəsi 60

Məlumatların toplanması və hesabat: Metodologiya 63

Məlumatların toplanması: 63

Qeydiyyat və hesabatvermə sistemi 65

Hesabat 65

Superviziya 65

Xarici monitorinq 65

Kontaktlar və risk qrupları arasında aparılan profilaktikanın monitorinqi 65

Vərəmli xəstələrin müalicəsinin monitorinqi 66

İnfeksiyaya nəzarətin monitorinqi 66

Laboratoriya xidmətin monitorinqi 66

Səhiyyə maarifçiliyi işinin monitorinqi 67

Dərmanların idarə edilməsinin monitorinqi 67

Əlavələr 68

Əlavə 1: Tibb heyətinin vərəmə görə öhdəlikləri və standart əməliyyatlar proseduru 68

CM-lərin və İT-lərin TSH-lərinin heyətinin öhdəlikləri 68

Müalicə müəssisəsinin tibb heyətinin öhdəlikləri 68

İxtisaslaşdırılmış müalicə müəssisəsinin tibbi heyətin öhdəlikləri 69

Qəbul şöbəsi 69

Müalicə şöbələri 70

Dispanser şöbəsi 71

Palliativ qayğı şöbəsi 71

Aptek şöbəsi 72

Statistika şöbəsi 73

Əlavə 2: Bəlğəm toplanması proseduru 74

Əlavə 3: Vərəmə görə skrininq qeydiyyatı kitabı 74

Əlavə 4: Məhbusların kütləvi skrininqinin mərhələləri 76

Əlavə 5: Təcili bildirişin forması 77

Əlavə 6: Ağciyər və ağciyərlərdən kənar vərəmin diaqnostikasının xüsusiyyətləri 78

Əlavə 7: VƏD-lərin yan təsirləri. 79

Vərəm əleyhinə terapiya zamanı tez-tez baş verən yanaşı təsirlərə qarşı tövsiyə olunan əsas addımlar 80

Allergik reaksiyalar və fərdi dözülməzlik 85

Elektrolit mübadiləsinin pozulması 87

Hipotireoz 91

Dispepsiya 91

Qaraciyər zədələnmələri 92

Böyrəklərin zədələnməsi 93

Sümük-əzələ sistemi tərəfindən simptomlar 93

Sinir sisteminin zədələnməsi 93

Eşitmənin zədələnməsi 94

Periferik sinirlərin zədələnməsi 94

Qıcolmalar 94

Depressiya və digər psixi pozğunluqlar 95

Başağrıları 95

Psixoz 96

Dəridə qaşınma 96

Əlavə 8: VƏD-lərin yan təsirlərini aradan qaldırılması zamanı istifadə edilən preparatların siyahısı 98

Əlavə 9: Ağciyərlərdən kənar vərəmin müalicəsi 99

Ağciyərdən kənar orqanların vərəminin aşkarlanmasının, diaqnostikasının və müalicəsinin prinsipləri 99

Aşkarlanma və müayinə prinsipləri 100

Müalicənin prinsipləri 101

Ağciyərdən kənar lokalizasiyalı vərəmin müxtəlif formaları. 102

Əlavə 10: Müştərək İİV-infeksiyası və vərəmin müalicəsi zamanı preparatların qarşılıqlı təsiri 115

Əlavə 11: Hamiləlik zamanı vərəmin müalicəsi 119

Əlavə 12: Uşağı əmizdirən analarda vərəmin müalicəsi 121

Əlavə 13: İİV-ə yoluxmuş məhbuslara İPT-nin tətbiqi 122

İİV-ə yoluxmuş xüsusi kontingent arasında vərəmin profilaktikası barədə 122

Tibb baş idarəsinin rəisi 124

tibb xidməti general-mayoru Rəfail Mehdiyev 124

Əlavə 1 124

Əlavə 14: İMM-də keçirilən səhiyyə maarifi protokolu 126

Səhiyyə Maarifinin məqsədi: 126

Hədəf qrupları: 126

İMM-də səhiyyə maarifinə dair fəaliyyətlər 127

Səhiyyə maarifçisi kim olmalıdır? 127

Maarifləndirici vasitələr: 128

Monitorinq və qiymətləndirmə 128

Əlavə 15: Müalicəni bitirmədən azadlığa buraxılan vərəmli xəstələrə dəstək layihəsinin iş prinsipləri 129

Müalicəni bitirmədən azadlığa buraxılan vərəmli xəstələrin kurasiyası üzrə müqavilə 129

Müalicəni bitirmədən azadlığa buraxılan vərəmli xəstələrə dəstək layihəsinin standart əməliyyatlar prosedurları 134

I.1.Dərman və ərzaq anbarının idarə olunması 144

Əlavə 16: VƏD-lərin keyfiyyətinə xarici nəzarət üzrə siyasət və standart əməliyyatlar proseduru 150

Xüsusi terminlər lüğəti 150

Giriş 150

Əsas Resipiyentin öhdəlikləri 151

Ölkədə keyfiyyətə nəzarət 152

Dərman vasitələri üçün keyfiyyətə zəmanət və keyfiyyətə nəzarətin Standart Fəaliyyət Proseduru 159

Əlavə 17: Təlim mərkəzinin standart əməliyyatlar proseduru 161

I.Əsas anlayışlar və təriflər 161

II. İş qaydaları 164

Əlavə 18: Vərəmə dair bütün istifadə olunan uçot, qeydiyyat və hesabat formaları 166

168

169

170

171

172

173

174

175

Əlavə 19: Yoxlama vərəqələrinin nümunəsi 176

Müalicə müəssisəsinə dair yoxlama vərəqi 176

CM-lərin və İT-lərin TSH-lərinə dair yoxlama vərəqi 178

İMM-nin qəbul şöbəsinə dair yoxlama vərəqi 180

İMM-nin . . . . . . şöbəsinə dair yoxlama vərəqi 182

İMM-nin dispanser şöbəsinə dair yoxlama vərəqi 184

İMM-nin palliativ qayğı şöbəsinə dair yoxlama vərəqi 186

İMM-nin aptek şöbəsinə dair yoxlama vərəqi 189

İMM-nin statistika şöbəsinə dair yoxlama vərəqi 193

Əlavə 20: İMM-də Qlobal Fondun Vərəm layihələri üzrə verilən dərman maddələrin, qida məhsulların, gigiyenik vasitələrinin və laborator materialların istifadəsi qaydaları 195

Xəstələrə verilən sövqedici ərzaqların istifadəsi haqqında qaydalar 196

Xəstələrə verilən gigiyenik paketlərin istifadəsi haqqında qaydalar 197

2-ci sıra VƏD-lərlə müalicənin yan təsirlərinin idarəedilməsi üçün dərmanların istifadəsi haqqında qaydalar 197

İMM-in Laboratoriyasında istifadə olunan reaktiv, reagent və işlənmə materiallarının istifadəsi haqqında qaydalar 198

Haşiyələr 199