Pisa 2006 sonuçlarina göre tüRKİYE’de fen okuryazarliğinda düŞÜk ve yüksek performans gösteren okullar arasindaki farklar

Tablo 1. Devam

Öğrencilerin fen derslerinde gördükleri kavramları günlük yaşama uygulamalarının sorulması	.668
Sınıf tartışmaları ve müzakereleri vardır	.647
Fende yeni bilgiler edinmekten çok hoşlanırım		.853
Fen konularını öğrenirken genellikle eğlenirim		.838
Fen ile ilgili şeyleri öğrenmeye ilgi duyarım		.826
Fen hakkında okumaktan hoşlanırım		.805
Fen problemlerini çözerken mutlu olurum		.735
Asit yağmuru oluşumunun en iyi iki açıklamasını tanımlamak			.677
Çevrede olan değişikliklerin belli basil türlerin yaşamını nasıl etkileyeceğini tahmin etmek			.675
Atıkların bertaraf ile ilgili fen sorularını tanımlama			.654
Bazı bölgelerde daha sık deprem olmasının nedenini açıklamak			641
Hastalıkların tedavisinde antibiyotiklerin görevini açıklamak			.612
Marstaki yasam olasılığının yeni deliller ile nasıl fikrini değiştireceğini tartışmak			.612
Yiyecek ürünlerinin üzerinde bulunan bilimsel bilgileri yorumlamak			.594
Bir gazete raporunun içinde bulunan sağlık başlıkları ile ilgili soruları tanımak			.567
Evde kendime ait odaya sahibim				.713
Babanın eğitim düzeyi				-.692
Annenin eğitim düzeyi				-.687
Evdeki kitap sayısı				.643
Kendime ait ders çalışma yerine sahibim				.618
Evde kendime ait bir çalışma masam var				.589
Fen ile ilgili derneğe katılma					.712
Fen ile ilgili kitap satın alma					.649
Fendeki ilerlemeler hakkında radyo programları dinleme					.630
Fenle ilgili televizyon programları seyretme					.615
Fenle ilgili web sitelerini ziyaret etme					.576
Fen magazinlerini veya gazetelerde fen makalelerini okuma					.532
Not: Faktör yükü 0.40’ın altındaki değerler tabloda verilmemiştir.

Yapılan faktör çözümlemesi sonuçlarına göre 1. Faktör (Öğrenci merkezli etkinlikler) 14 değişkenden, 2. faktör (fene yönelik tutum) 5 değişkenden, 3. faktör (günlük yasamda karşına çıkan fen etkinliklerini anlamlandırabilme) 8 değişkenden, 4. faktör (sosyoekonomik düzey) 6 değişkenden, 5. faktör (boş zamanlarında fen ile ilgili faaliyet yapma) 6 değişkenden oluşmuştur. Elde edilen beş faktör, bu faktörleri oluşturan soruların ortak özelliklerine ve literatürde bulunan ilgili çalışmalara (Aypay ve diğ., 2007: Ceylan ve Berberoğlu, 2007) göre isimlendirilmişlerdir. Faktörlerin isimleri, özdeğerleri ve açıkladıkları toplam varyans Tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2. Faktör isimleri, kısaltmalar, özdeğerler ve varyans yüzdeleri

Faktör İsimleri	Kısaltmalar	Özdeğerler	% Varyans
Öğrenci Merkezli Etkinlikler	Faktör 1 (ÖME)	9.126	23.40
Fene Yönelik Tutum	Faktör 2 (FYT)	6.049	15.51
Günlük Yaşamdaki Fen Etkinliklerini Anlamlandırabilme	Faktör 3 (GFA)	2.707	6.94
Sosyo-ekonomik Düzey	Faktör 4 (SED)	1.846	4.73
Boş Zamanlarında Fen ile İlgili Faaliyet Yapma	Faktör 5 (BFF)	1.312	3.36

Diskriminant (Ayırma) Analizi

Diskriminant (Ayırma) Analizi faktör çözümlemesi sonucunda elde edilen faktör puanları temel alınarak yapılmıştır. Elde edilen bu beş faktör puanı diskriminant analizinin bağımsız değişkenlerini oluşturmaktadır. Analizin bağımlı değişkeni ise okul performansıdır (düşük performans gösteren okullar:1; yüksek performans gösteren okullar:2). Kullanılan bağımlı değişkenler sırası ile Öğrenci Merkezli Etkinlikler (OME), Fene Yönelik Tutum (FYT), Günlük Yaşamdaki Fen Etkinliklerini Anlamlandırabilme (GFA), Sosyoekonomik Düzey (SED), Boş Zamanlarında Fen ile İlgili Faaliyet Yapma (BFF)’dır.

Diskriminant (ayırma) Analizi sonucunda elde edilen özdeğer ve kanonik korelasyon değerleri sırasıyla 0.858 ve 0.680 şeklindedir. Elde edilen özdeğer ne kadar yüksek ise Diskriminant Analizi sonucunda elde edilen fonksiyon bağımlı değişkenin varyansının daha fazla açıklanması anlamına gelir ki bu da guruplar arası ayrımın daha iyi yapıldığı anlamını taşır (Green ve diğ., 2000). Kanonik korelasyonda elde edilen yüksek korelasyon ise elde edilen fonksiyonun gurupları iyi ayırdığını ifade eder. Kanonik korelasyonun karekökünün alınması ile η² (eta kare) değeri elde edilir ve bu değer bağımsız değişkende açıklanan varyansın ne kadar olduğuna işaret eder. Bu değer, yapılan diskriminant analizi sonucunda 0.82 bulunmuştur. Yani, Diskriminant analizi neticesinde okullar arası farklılık üzerinde açıklanan toplam varyans %82 bulunmuştur. Diğer taraftan, grupların bağımsız değişkenler bazında birbirinden anlamlı bir şekilde ayrılıp ayrılmadıklarını anlamak için ki-kare ve Wilks’ Lambda değerleri incelenir. Analiz sonucunda Wilks’ Lambda değeri 0.538 bulunmuştur. Ayrıca ki-kare değeri Χ² (4, N= 938) = 467.114 ve p<0.05 bulunmuştur. Bu sonuç yüksek performans gösteren okullar ile düşük performans gösteren okullar arasında elde edilen beş örtük değişken (boyutlar) bazında anlamlı farklılıkların olduğunu ifade eder. Bu sonuçların özeti Tablo 3’te verilmiştir.

Tablo 3. Anlamlılık testi ve DA için korelasyon istatistikleri

Fonksiyon	Özdeğer	% Varyans	Kanonik Korelasyon	Wilks’ Lambda	Χ^2	sd	Anlamlılık
1	0.858	100	0.680	0.538	467.114	4	0.000

Daha önce belirtildiği gibi yapılan Diskriminant Analizinde ileri adim (stepwise) yöntemi tercih edilmiştir. Bu yöntemde, hangi bağımsız değişkenlerin gurupları anlamlı şekilde ayıracağını tespit edebilmek için bütün bağımsız değişkenler birlikte analize girer. Grupları anlamlı şekilde ayırmayan bağımsız değişkenler analizden çıkarılır (George ve Mallery, 2006). Bu çalışmada 5. Faktör (Bos zamanlarında Fen ile İlgili Faaliyet Yapma) grupları anlamlı bir şekilde ayırmadığından, bu faktör Diskriminant analizi dışına çıkarılmıştır ve bu durum sd değerinin 4 olmasına sebep olmuştur. Tabla 4’de dört örtük değişken (faktör yapısı) için standartlaştırılmış kononik korelasyon katsayıları ve korelasyon katsayıları verilmiştir. İki grubu anlamlı bir şekilde ayıran örtük değişkenler (faktör yapıları) diskriminant (ayırma) fonksiyonu (DF) da verilmiştir.

Tablo 4. Korelasyon katsayıları

FAKTORLER	Standartlaştırılmış Kanonik Korelasyon Katsayıları	Korelasyon Katsayıları
Öğrenci Merkezli Etkinlikler (OME)	-0.336	-0.186
Fene Yönelik Tutum (FYT)	0.328	0.181
Günlük Yasamdaki Fen Etkinliklerini Anlamlandırabilme (GFA)	0.689	0.429
Sosyoekonomik Düzey (SED)	0.889	0.655

DF = -0.336(OME) + 0.328(FYT) + 0.689(GFA) + 0.889(SED)

Tablo 5’te verilen grup merkezi değerleri iki grubun DF’ye göre yerini belirler. Bu grup merkezi değerlerine göre DF’deki olumlu (pozitif) katsayılı faktörler yüksek performans gösteren okullarda, olumsuz (negatif) katsayılı faktörler de düşük performans gösteren okullarda daha fazla yapıldığını belirtir. Grup merkezi değerleri ayrıca düşük performans gösteren okullar ve yüksek performans gösteren okullar için ortalama puanları belirtir.

Tablo 5. Grup merkezi değerleri

Okullar	Diskriminant Fonksiyonu (DF)
Düşük performans gösteren okullar	-1.265
Yüksek performans gösteren okullar	0.676

Yüksek performans gösteren okullarda yüksek olan faktör puanları şu faktörler içindir:

1. 
   Fene Yönelik Tutum (FYT)
   
2. 
   Günlük Yasamdaki Fen Etkinliklerini Anlamlandırabilme (GFA)
   
3. 
   Sosyoekonomik Düzey (SED)
   

Düşük performans gösteren okullarda yüksek olan faktör puan şu faktör içindir:

1. 
   Öğrenci Merkezli Etkinlikler (OME)
   

Bu sonuçlar, Türkiye’de düşük performans gösteren okullarda öğrenci merkezli etkinliklerin yüksek performans gösteren okullara göre daha fazla uygulandığını göstermektedir. Diğer taraftan, yüksek performans gösteren okullarda bulunan öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeyleri düşük performans gösteren okullarda bulunan öğrencilerden daha yüksektir. Yüksek performans gösteren okullarda bulunan öğrencilerin fene yönelik tutumları düşük performans gösteren okullarda bulunan öğrencilerin tutumlarından daha yüksek çıkmıştır. Son olarak, yüksek performans gösteren okullarda bulunan öğrenciler günlük yaşamda karşılarına çıkan fen ile ilgili etkinlikleri, düşük performans gösteren okullarda bulunan öğrencilere göre daha iyi anlamlandırmaktadırlar.

Sınıflandırma sonuçlarına bakıldığında, düşük performans gösteren okullara ve yüksek performans gösteren okullara doğru bir şekilde sınıflanmış öğrenci yüzdeleri sırasıyla %81.8 ve %84.8 dir. Diskriminant analizi sonucunda toplamda bütün öğrencilerin %83.8’nin doğru bir şekilde gruplandığı bulunmuştur.

TARTIŞMA
Bu çalışmada, Türkiye’de bulunan, PISA 2006’da yüksek performans gösteren okullar ile düşük performans gösteren okullar arasındaki farkların, öğrenci anketi cevaplarından faktör çözümlemesi sonucu elde edilen 5 örtük değişken acısından incelenmesi amaçlanmıştır. İlk olarak, PISA 2006 öğrenci anketi içerisinden çalışmanın amacına uygun olan sorular seçilmiştir. Bu sorulara verilen cevaplara faktör çözümlemesi yapılarak bu sorularından 5 örtük değişken (faktör yapısı) elde edilmiştir. Bu beş örtük değişken (faktör yapısı) sırasıyla; Öğrenci Merkezli Etkinlikler (OME), Fene Yönelik Tutum (FYT), Günlük Yaşamdaki Fen Etkinliklerini Anlamlandırabilme (GFA), Sosyo-ekonomik Düzey (SED), Boş Zamanlarında Fen ile İlgili Faaliyet Yapma (BFF) olarak belirlenmiştir. Daha sonra diskriminant (ayırma) analiz yöntemi kullanılarak, düşük performans gösteren okullar ile yüksek performans gösteren okullar arasında elde edilen 5 örtük değişken temelinde anlamlı farklar olup olmadığı ortaya çıkarılmıştır. Yapılan analiz neticesinde düşük performans gösteren okullarla yüksek performans gösteren okullar arasında, Öğrenci Merkezli Etkinlikler (OME), Fene Yönelik Tutum (FYT), Günlük Yaşamdaki Fen Etkinliklerini Anlamlandırabilme (GFA), Sosyo-ekonomik Düzey (SED) örtük değişkenleri için anlamlı farklar tespit edilmiştir. Boş zamanlarında Fen ile İlgili Faaliyet Yapma (BFF) örtük değişkeni için anlamlı bir fark bulunamamıştır.

Bu çalışmanın önemli sonuçlarından birisi öğrenci merkezli etkinliklerin düşük performans gösteren okullarda yüksek performans gösteren okullara göre daha fazla uygulandığının ortaya çıkmasıdır. Diğer bir değişle, bu çalışma, fen derslerinde öğrenci merkezli etkinliklerin fazla yapıldığı bir sınıfın, düşük performans gösteren okulun bir sınıfı olma ihtimalinin çok yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Bu sonuç, son yıllarda fen eğitimindeki eğilimlere bakıldığında her ne kadar beklenmedik gözükse de, daha önce uluslararası veriler kullanılarak yapılan çalışmalar ile bir tutarlılık göstermektedir. Örneğin, TIMSS verileri kullanılarak yapılmış olan çalışmalarda, öğrenci merkezli etkinlikler ile öğrencilerin başarıları arasında olumsuz bir ilişki sonucu ortaya konmuştur (Leung, 2002: Ceylan ve Berberoglu, 2007). Benzer şekilde, Aypay, Erdogan ve Sozer (2007), TIMSS-99 verilerini kullanarak, düşük performans gösteren okullar ile yüksek performans gösteren okullar arasındaki farklılıkları bulmayı amaçlayan bir çalışma yapmışlar ve bu çalışmanın sonucunda fen derslerinde öğrenci merkezli etkinliklerin daha fazla kullanıldığı sınıflardaki öğrencilerin düşük puanlar aldıkları, fen derslerinde öğretmen merkezli etkinliklerin daha fazla kullanıldığı sınıflardaki öğrencilerin ise yüksek puanlar aldıkları tespit edilmiştir. Bununla beraber, uluslararası çalışmalarda yüksek performans gösteren Singapur, Japonya ve Hong-Kong gibi ülkelerin fen derslerinde yaptıkları etkinliklerin sıklığı incelendiğinde, bu ülkelerde fen derslerinde öğrenci merkezli etkinliklerin daha az uygulandığı görülmektedir (Leaung, 2002; Pelgrum ve Plomp, 2002). Bu çalışmalarda bulunan sonuçların aksine, Japonya’da yapılan bir çalışmada, fen derslerinde, sınıf içersinde öğretmen tarafından deneylerin kurulması, öğrenciler tarafından deneylerin kurulması, öğrenciler tarafından yapılan araştırmaların sonuçlarının diğer öğrenciler ile paylaşılması, küçük gruplar halinde araştırmaların tartışılması gibi etkinlikler, fen derslerinin genel yapısını oluşturmaktadır. Ayrıca literatürde bulunan birçok çalışmada da fen derslerinde yapılan öğrenci merkezli etkinliklerin öğrenci başarısını olumlu yönde etkilendiğinin vurguladığı görülmektedir (Caccovo, 2001; Yuretich ve diğ., 2001; Stright ve Supple, 2002; Von Secker ve Lissitz, 1999).

Bilindiği gibi Türkiye’de ulusal fen programında, ilköğretim düzeyinde 2005 yılında köklü bir değişim meydana gelmiştir. Türkiye’de gerçekleşen bu köklü değişim incelendiğinde, yenilenen fen ve teknoloji dersi programında öğrenci merkezli etkinliklerinin sayılarının çok fazlalaştığı görülmektedir. Türkiye’de fen ve teknoloji dersi programındaki bu yenileme çok hızlı ve köklü olmuştur. Gerekli olan ihtiyaç analizleri tam olarak yapılmadan, kati ve yoğun bir şekilde uzun yıllardır kullanılan öğretmen merkezli etkinlikler temelli bir fen programından, öğrenci merkezli etkinlikler temeline dayanan bir programa geçiş bazı sorunların temeli olmuş olabilir. Örneğin, literatürde, gerekli olan hazırlıklar yapılmadan, öğretmenlerin yıllardır uygulamış oldukları öğretim yöntemlerinin üzerine yavaş yavaş inşa edilmeden yapılan köklü ve hızlı değişimlerin öğretmenleri yetersiz kılacağı vurgulanmıştır (Amos ve Boohan, 2002). Bu nedenle, öğrenci merkezli etkinliklerin uygulanma sıklığının öğrenci başarısı ile olumsuz ilişkisini ortaya koyan bu çalışmada, öğrenci merkezli etkinliklerin fazlalığından ziyade, bu etkinliklerin kurallarına uygun, doğru bir şekilde uygulanmıyor oluşu bu sonucu tetikleyen en önemli etmenlerden birisi olabilir. Bu çalışmadan yola çıkarak, okullarda fen derslerinde uygulanan öğrenci merkezli etkinliklerin doğru, yerinde ve zamanında uygulanıp uygulanmadığını inceleyen nitel çalışmaların yapılması çok önemlidir.

Bu çalışmada, alan yazında da uygun görüldüğü gibi, ailenin eğitim durumu, evdeki kitap sayısı, öğrencinin kendine ait bir çalışma yerinin, masasının ve odasının olup olmadığı öğrencinin Sosyo-ekonomik düzeyini belirlemede bir gösterge olarak kullanılmıştır (Konstantopoulos, 2006). PISA 2006’ya katılan tüm ülkeler göz önüne alınarak yapılan analizde, öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeylerinin öğrenci başarısının %14’lük varyansını açıkladığı ifade edilmiştir (OECD,2007). Bu çalışmada, daha önce yapılan çalışmalara paralel olarak (Mere ve diğ., 2006; Aypay ve diğ., 2007), yüksek performans gösteren okullarda bulunan öğrencilerin Sosyo-ekonomik düzeylerinin düşük performans gösteren okullarda bulunan öğrencilere göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. PISA 2006 sonuçlarına göre düşük performans gösteren okullarda öğrencilerin Sosyo-ekonomik düzeylerinin ve başarı ile ilişkisinin daha detaylı incelenmesi için tasarlanacak nitel çalışmaların alan yazına önemli katkı sağlayacağı açıktır.

Bu çalışmanın bir başka sonucu da, öğrencilerin fene yönelik tutumlarının, onların fen başarılarına olumlu katkı sağladığını ortaya koymasıdır. Diğer bir değişle, yüksek performans gösteren okullarda bulunan öğrencilerin fene yönelik tutumları, düşük performans gösteren okullardaki öğrencilere göre daha olumludur. Literatürde, öğrencilerin fene yönelik tutumları ile öğrenci başarısı arasındaki karşılıklı ilişkileri inceleyen birçok çalışma vardır. Morrel ve Leerman (1998) fene yönelik tutumun, öğretmen, öğrenme ortamı, öğrencilerin akranları, aile gibi birçok değişkenden etkilendiğini ortaya koymuştur. Gibson ve Chase (2006) yapmış oldukları çalışmada, öğrencilerin aktif olarak dahil oldukları uygulamalı ve araştırma esaslı etkinliklerin öğrencilerin fene yönelik ilgi ve tutumlarını olumlu olarak sürdürmede yardımcı olduğunu ortaya koymuştur. Bu çalışmada bulunan, yüksek performans gösteren okullarda öğrenci merkezli etkinliklerin az yapıldığı sonucu düşünüldüğünde, öğrenci merkezli etkinliklerin az yapıldığı okullarda öğrencilerin fene yönelik tutumlarının yüksek olduğu ve öğrenci merkezli aktivitelerin çok yapıldığı okullarda öğrencilerin fene yönelik tutumlarının düşük olduğu sonucuna varılmaktadır. Bu sonuç, öğrenci merkezli etkinliklerin tam olarak, doğru, yerinde ve zamanında yapılıp yapılmadığı konusundaki kaygıları artırmaktadır.

Bu çalışmada, boş zamanlarında fenle ilgili faaliyet yapma (BFF) örtük değişkeni iki ülke için anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Bu sonuca göre öğrenciler boş zamanlarında fenle ilgili televizyon programları seyretmelerinin, fenle ilgili gazete ve dergi okumalarının, fenle ilgili radyo programları dinlemelerinin onların PISA 2006’daki fen başarılarına anlamlı katkısı olmamıştır. Bu sonuç nitel araştırma yöntemleri ile tasarlanmış bir çalışma ile tekrar araştırılmalıdır. Bu çalışmanın diğer bir sonucu da, yüksek performans gösteren okullarda bulunan öğrencilerin günlük yaşamda karşılarına çıkan fen etkinliklerini düşük performans gösteren okullarda bulunan öğrencilere göre daha iyi anlamlandırdıklarını ortaya koymaktadır. Düşük performans gösteren okullarda daha fazla öğrenci merkezli etkinliklerin kullanıldığı sonucuna bakılırsa bu sonuç beklenmedik bir sonuçtur. Öğrenci merkezli etkinlikler örtük değişkenini oluşturan bir soru da “Öğretmenin fen kavramlarının günlük yaşamımızla alakasını açıkça anlatması” sorusudur. Bu bağlamda, düşük performans gösteren okullarda uygulanan öğrenci merkezli etkinliklerin nitel araştırmalar ile irdelenmesi çok önemlidir.

Bu çalışma sonucunda eğitim politikacılarına ve öğretmenlere aşağıdaki öneriler yapılabilir;

1. 
   Yeni oluşturulan programın öğrenci merkezli etkinliklere ağırlık verdiği düşünüldüğünde, bu etkinliklerin öğrenci gelişimini sağlayabilmek için doğru uygulanması çok önemlidir. Ancak öğrenci merkezli etkinliklerin doğru bir şekilde uygulanmadığı ve öğrencilerin fen başarılarına olumlu bir katkı sağlamadığı bu sonucun olası bir nedeni olabilir. Bu nedenle gerek yeni yetişen öğretmenlerimizin ve gerekse de mevcut fen öğretmenlerin gelişimlerinde önemli yer tutan öğretmen yetiştirme hizmet içi eğitim programlarının, öğretmenlerin yeterliliklerini geliştirecek nitelikte yeniden ele alınmasını gerekli kılmaktadır.
   
2. 
   Öğrencilerin fene yönelik tutumları gibi duyuşsal özellikleri de göz önünde tutulmalı ve bu boyutları geliştirecek olan öğrenci merkezli etkinlikler doğru bir biçimde uygulanmalıdır.
   
3. 
   Öğrencilerin Sosyo-ekonomik düzeylerindeki farklılıklardan kaynaklanan başarı farklılıklarını giderebilmek için, Sosyo-ekonomik düzeyleri yüksek öğrencilerin faydalandıkları eğitim olanaklarının neler olduğu ortaya çıkarılmalı ve Sosyo-ekonomik düzeyi düşük öğrencilere fırsat eşitliği sağlanmalıdır.
   

Bu çalışma PISA 2006 verileri kullanılarak yapılan bir çalışmadır. Bu çalışmada bulunan örtük değişkenlerin yanında başka örtük değişkenleri de içeren, TIMSS ve PIRLS gibi başka uluslararası çalışmaların verileri kullanılarak benzer çalışmaların tasarlanmasında büyük yararlar görülmektedir.