Produtsent Redudsent Konsumentlar

Energiya uzatish unumdorligi oziq zanjiri davomiyligini chegaralaydi
Bir organizm boshqasi bilan oziqlanganida energiya trofik darajalar orasida uzatiladi va oziqlangan organizm oʻlja tanasidagi energiyaga boy molekulalarni oʻzlashtiradi. Biroq energiya uzatilishi kamunumdir va shu kamunumlik oziq zanjiri davomliligini chegaralaydi.
Energiya trofik (oziq) darajaga kiritilganida uning maʼlum miqdori organizm tanasida biomassa sifatida zaxiralanadi. Keyingi trofik daraja faqatgina mana shu biomassa sifatida zaxiralangan energiyani qabul qiladi. Qoidaga koʻra, bitta trofik darajada biomassa sifatida zaxiralangan energiyaning 10% i keyingi trofik darajaga oʻtadi. Ushbu qonuniyat energiya uzatishning 10% qoidasi deb nomlanadi.
Misol uchun, ekotizimdagi birinchi tartib produtsentlarning biomassa energiya zaxirasi taxminan 20 000 kcal/m\[^2\]/yil deb olsak. Bu oʻz navbatida produtsentlar bilan oziqlanuvchi birinchi tartib konsumentlar uchun yaroqli energiya zaxirasi hisoblanadi. Energiya uzatishning 10% qoidasiga koʻra, birinchi tartib konsumentlar oʻz tanasida 2 000 kcal/m\[^2\]/yil miqdordagi energiyani ular bilan oziqlanuvchi yirtqich, yaʼni ikkinchi tartib konsument hayvonlar uchun zaxiralaydi.
Energiyaning ushbu kichik darajada uzatilish qonuniyati oziq zanjiri uzunligini chegaralaydi; maʼlum bir, odatda 3 tadan 6 tagacha trofik darajadan keyin yuqori darajadagi populyatsiyalarni taʼminlash uchun kam miqdordagi energiya oqimi qoladi.

Trofik piramidada 10% energiya uzatish qoidasi koʻrsatilgan.
Yorugʻlik energiyasi birinchi tartib produtsentlar tomonidan tutiladi.
Biomassa sifatida zaxiralangan energiya miqdori:
Birinchi tartib produtsentlar zaxiralagan energiya – 20 000 kcal /m\[^2\]/yil
Birinchi tartib konsumentlar zaxiralagan energiya – 2 000 kcal/m\[^2\]/yil
Ikkinchi tartib konsumentlar zaxiralagan energiya – 200 kcal/m\[^2\]/yil
Uchinchi tartib konsumentlar zaxiralagan energiya – 20 kcal/m\[^2\]/yil
Toʻrtinchi tartib konsumentlar zaxiralagan energiya – 2 kcal/m\[^2\]/yil
Har bir darajada energiya toʻgʻridan toʻgʻri issiqlik sifatida yoki redutsentlarga yetib boruvchi qoldiq va oʻlik moddalar koʻrinishida yoʻqotiladi. Natijada qoldiq va oʻlik moddalar redutsentlar tomonidan metabolizmga uchraydi va oʻzidan issiqlik sifatida ajratadi.
Ekologik piramida. Manba: “Ecological pyramid” / CK-12 Foundation, CC BY-NC 3.0
Nima sababdan biroziq darajasi va keyingisi orasida oziq toʻridan juda koʻp miqdordagi energiya chiqib ketadi? Quyida energiya uzatilishi samaradorligi past ekanining bir nechta sabablari keltirilgan:\[^{1,2}\]

• 
  Har bir trofik darajada organizm hujayraviy nafas olish jarayonida va kundalik hayotini olib borishida sezilarli miqdordagi energiya issiqlik sifatida bugʻlanib ketadi.
  
• 
  Organizm isteʼmol qiladigan ayrim organik molekulalar hazm boʻlmaydi va oʻzlashtirilmasdan organizmdan chiqit sifatida chiqarib yuboriladi.
  
• 
  Trofik darajadagi barcha organizmlar ham keyingi yuqori darajadagi organizmlar tomonidan isteʼmol qilinavermaydi. Ayrimlari umuman isteʼmol qilinmasdan nobud boʻladi.
  

Organizmlar chiqargan axlat va isteʼmol qilinmagan oʻlik organizmlar redutsentlar tomonidan metabolizmga uchraydi va hujayraviy nafas olish jarayonida issiqlik energiyasiga aylantiriladi. Demak, energiyaning hech qancha miqdori shunchaki gʻoyib boʻlmaydi, shunchaki uning barchasi issiqlik sifatida birlashadi.