Prof. Dr. Ali GÜnerli Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi

• Prof.Dr. Ali GÜNERLİ

• Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi

• Anesteziyoloji Anabilim Dalı

• İzmir

Lipidler veya daha spesifik olarak yağ asitleri 2-24 karbondan oluşan hidrokarbon zincirleridir.

• Lipidler veya daha spesifik olarak yağ asitleri 2-24 karbondan oluşan hidrokarbon zincirleridir.

• Karbonhidrat ve proteinlerle karşılaştırıldığında oksijenden yoksundur.

Lipidler ; suda çözünmez, benzen, kloroform gibi organik çözücülerde çözünür,

• Lipidler ; suda çözünmez, benzen, kloroform gibi organik çözücülerde çözünür,

• İnsan vücudundaki fonksiyonları

• metabolik yakıt,

• enerjinin transportu – depo şekli

• hücre membranının yapısal komponentinde yer alırlar

Vücudu izole etmeyi, organları ayırmayı ve korumayı sağlar.

• Vücudu izole etmeyi, organları ayırmayı ve korumayı sağlar.

• Biyokimyasal sinyalleşmede :

• prostoglandinler, lökotrienler, tromboksanlar, diğer mediatörler için prekürsör olma ve sinirler boyunca elektrik akımını iletme rolü vardır.

• Diyette yağların bulunmasıyla yağda çözünen vitaminler maksimum düzeye çıkar.

Total enerjinin %45’ini karşılar

• Total enerjinin %45’ini karşılar

• Vücudun organik moleküllerinin %40’ı yağlardan oluşur

• 3 ana gruptur

• a. Trigliseritler

• b. Fosfolipidler

• c. Steroller

• Yağda eriyen vitaminler, beta-karotenler

• A,D,E,K

• Erişkin bir insan diyetle günde

• 60-150 gram lipid alır,

• %90’ı triaçilgliserol

• %10’u kolesterol,kolesterol esterleri,serbest yağ asidleridir

Basit lipidler

• Basit lipidler

• B. Kompleks lipidler

• C. Prekürsör ve türev lipidler

• D. Nötral lipidler

Yağ asitlerinin çeşitli alkoller ile yaptıkları ester bileşikleridir

• Yağ asitlerinin çeşitli alkoller ile yaptıkları ester bileşikleridir

• Yağlar: Gliseroller

• Mumlar: YA’nin büyük molekül ağırlıklı monohidrik alkoller ile yaptıkları esterlerdir.

B. Kompleks lipidler

• B. Kompleks lipidler

• 1.Fosfolipidler:Yağ asidi ve alkole ek olarak fosforik asid artığı içerir

• Gliserofosfolipidler. Alkol gliserol

• Sfingofosfolipidler.Alkol sfingozin

• 2. Glikolipidler : (glikosfingolipid)Bir yağ asidi,sfingozin ve karbonhidrat içerir.

• 3. Diğer kompleks lipidler: Sülfolipidler,aminolipidler

C. Prekürsör ve türev lipidler:

• C. Prekürsör ve türev lipidler:

• YA’leri, gliserol, steroidleri,sterole ek olarak alkolleri, yağaldehidleri, keton cisimleri,hidrokarbonları, lipidde çözünen vitamin ve hormonları kapsarlar.

• D. Nötral lipidler:

• Açilgliseroller, kolesterol ve kolesterol esterleri ( elektrik yükleri yoktur.)

Yağ asitleri

• Yağ asitleri

• Kimyasal formülü R-COOH

• R grubu alkil zinciridir, karbon ve hidrojen atomları içerir.

• YA’nin terminal karboksil grubunun

• pKa’sı 4.8’dir. Plasma Ph’ı 7.4 olduğundan vücuttaki yağ asidleri iyonizedir ( -COO-)

• Yağ asidi amfipatiktir (hidrofobik ve hidrofilik )

• Uzun zincirli YA’nin hidrofobik kısımları predominant olup suda çözünmezler ve plasmada albumine bağlanırlar.

Yağ asitleri doğal katı ve sıvı yağlarda yağ asiti esterleri halinde bulunurlar.

• Yağ asitleri doğal katı ve sıvı yağlarda yağ asiti esterleri halinde bulunurlar.

• Plazmada %90 yağ asiti esteri şeklinde bulunurlar.

Yağ asitinin karbon atomları, karboksil karbonundan (1 nolu karbon atomu) itibaren numaralandırılır.

• Yağ asitinin karbon atomları, karboksil karbonundan (1 nolu karbon atomu) itibaren numaralandırılır.

• 2 nolu karbon atomu, alfa-karbon,

• 3nolu karbon atomu B-karbondur,

• son metil karbonu omega-karbonu (omega) veya n-karbon atomu diye bilinir.

Doğal yağlarda bulunan YA’leri düz zincir türevleridir, iki karbonlu birimlerden sentez olduklarından çift sayıda karbon atomları vardır.

• Doğal yağlarda bulunan YA’leri düz zincir türevleridir, iki karbonlu birimlerden sentez olduklarından çift sayıda karbon atomları vardır.

• Doymuş ( sature) YA : Zincir çift bağ taşımaz, oksidasyona dirençli, Ör:Palmitik asit

• Doymamış (ansature ) YA: Çift bağ içerir, Hava ile temas ettiklerinde spontan olarak okside olurlar.

• Zincir uzunluğu arttıkça YA’nin ısınma dereceleri artar.

Yağ asitlerinde zincir uzunlukları çeşitlilik gösterir.

• Yağ asitlerinde zincir uzunlukları çeşitlilik gösterir.

Monoansature asitler: bir çift bağ içerirler. Ör:Oleik asid

• Monoansature asitler: bir çift bağ içerirler. Ör:Oleik asid

• Poliansature asitler:Birden fazla çift bağ içerirler Ör: Linoleik asid

• Eikozanoidler: Bu bileşikler eikoza (20C) polioneik yağ asitlerinden türerler,Prostanoidleri(prostoglandin, prostosiklin ve tromboksan ) ve lökotrienleri kapsar.

Poliansatüre yağ asitleri (PUFA)

• Poliansatüre yağ asitleri (PUFA)

• iki veya daha fazla çift bağa sahiptir,

• birinci çift bağın yerine göre 4 alt gruba ayrılır.

• Bunlar omega-3 (n-3), omega-6 (n-6), omega-7 (n-7) ve omega-9 (n-9) yağlardır.

• n-3 ve n-6 grubu esansiyeldir.

Zincir uzunluklarına göre yağ asitleri

• Zincir uzunluklarına göre yağ asitleri

• Kısa

• Orta

• Uzun

• Çift hidrokarbon bağlantısına göre

• Sature

• Monoansature

• Poliansature

• Hidrokarbona çift bağ pozisyonu yönünden

• n-3, n-6 veya n-9 yağ asiti

MCT : C6-12 karbon atomu,

• MCT : C6-12 karbon atomu,

• LCT : C14 veya daha fazla karbon atomu içerir.

Avustralya, Afrika, Güney Amerika’da yapılan arkeolojik çalışmalar geçmişte yaşayan insanların diyeti ile bugünkü batı diyetinin çok farklı olduğunu göstermiştir..

• Avustralya, Afrika, Güney Amerika’da yapılan arkeolojik çalışmalar geçmişte yaşayan insanların diyeti ile bugünkü batı diyetinin çok farklı olduğunu göstermiştir..

• .

Evans ve Burr ilk olarak 1929 yılında

• Evans ve Burr ilk olarak 1929 yılında

• Belirli yağ asitlerinin vücut için esansiyel

• olduğunu bildirmişlerdir.

• Yapılan bir araştırmada yağsız diyetle beslenen farelerde ;

• Büyümenin gecikdiği,

• Böbrek fonksiyon bozuklukları,

• Cilt sorunları,

• Üreme fonksiyon bozuklukları saptanmıştır.

İnsanlarda :

• İnsanlarda :

• Trombositopeni

• Anemi

• Kanama zamanının bozulması

• Deri değişiklikleri

Normal diyeti tamamlar

• Normal diyeti tamamlar

• Enerji ihtiyacını karşılar

• EYA eksikliğini önler

• Hiperglisemi riskini azaltır

• KC’de yağ infiltrasyonunu azaltır

• KC fonksiyonları korunur

%8’i doymuş yağlar

• %8’i doymuş yağlar

• %29’u tekli doymamış yağ asitleri

• ( zeytinyağ)

• %’3ü çoklu doymamış yağ asitleri

Günümüzde piyasada; yağ asitleri, trigliseritler, fosfolipidler ( çoklukla yumurta lesitini), gliserol içerikli lipid emülsiyonları vardır.

• Günümüzde piyasada; yağ asitleri, trigliseritler, fosfolipidler ( çoklukla yumurta lesitini), gliserol içerikli lipid emülsiyonları vardır.

• Bu emülsiyonlar izoosmotiktir.

• Lipid emülsiyonlarının sırası

• LCT

• LCT/MCT

• Strüktürel trigliseritler

• Omega-3 yağ asidleri

• Oleik asit

Klinik olarak kabul edilen ilk lipid emülsiyonudur

• Klinik olarak kabul edilen ilk lipid emülsiyonudur

• Soya fasulyesi bazlıdır

• Molekül boyları şilomikronlar kadardır

• İnsanlarda kullanımı emniyetli bulunmuştur ( 6 milyondan fazla kullanım )

MCT - LCT ile birlikte kullanılır

• MCT - LCT ile birlikte kullanılır

• Potansiyel yararları :

• Hızlı metabolize olur,

• Yağ klirensi yüksektir,

• Yağ depolarında toplanması sınırlıdır,

• Azalmış peroksidasyon riski,

• Azalmış respiratör iş olarak özetlenebilir.

MCFA ve LCFA aynı gliserol molekülünden esterifiye olarak oluşurlar

• MCFA ve LCFA aynı gliserol molekülünden esterifiye olarak oluşurlar

• MCFA / LCFA oranı rastgeledir

• MCT/LCT nin fiziksel alternatifleridir

Enerji için hızlı kaynaktır

• Enerji için hızlı kaynaktır

• Protein tasarrufu sağlar

• Plazma trigliserit ve MCTGs düzeylerini kontrol eder

• Düşük plazma trigliserit düzeyi oluşur

• İyi tolere edilir

• EFA için güvenilir kaynaktır

Lipid emülsiyonlarında FL/TG oranının yüksek olması

• Lipid emülsiyonlarında FL/TG oranının yüksek olması

• Lipoprotein X formasyonuna,

• LDL içinde kolesterol/fosfolipid oluşumuna

• Plasma trigliseridlerinde artmaya neden olur.

• Lipoprotein X, TG’e karşı yarışarak Lipoprotein lipasları azaltır ve TG lerin hidrolizini yavaşlatır.

Omega-3 yağ asitleri nedir?

• Omega-3 yağ asitleri nedir?

• Neden önemlidir?

• Nerelerde bulunurlar?

• Nasıl kullanılırlar?

• Yağ sağlığınız açısından zararlıdır!!!!

Tarihsel olarak beslenmede omega-3 ve 6 yağ asitlerinin alınışı eşittir

• Tarihsel olarak beslenmede omega-3 ve 6 yağ asitlerinin alınışı eşittir

• Yıllar içinde balans omega-3 yağ asitlerinin alınışının azalması şeklinde değişmiştir

• Omega-3 yağ asitlerinden zengin diyetle beslenenlerde kardiyovasküler sistem hastalıklarına daha az rastlanması omega-3 yağ asitlerine ilgiyi arttırmıştır

• Yoğun çalışmalar sonucu omega-3 yağ asitlerinin fonksiyonları daha iyi anlaşılmıştır.

• Kardiyovasküler hastalıklarda koruyucu etkisi ve antienflamatuvar özelliği öne çıkmıştır.

Omega-3 yağ asitlerinin yeterli alınması

• Omega-3 yağ asitlerinin yeterli alınması

• Antienflamatuvar,immunolojik etki gösterir

• İnflamatuvar doku hasarına,

• Kapiller permiabilite artışına ,

• İmmunolojik direnç,

• Anti-agregan ve vasodilatör etki

• Splanknik alanda mikrovaskuler perfüzyon artışı

• Tromboz riskinde azalma,

Nörolojik semptomlar

• Nörolojik semptomlar

• Görme keskinliğinde azalma

• Deri lezyonları

• Büyümede gecikme

• Öğrenme yeteneğinde azalma

• Anormal elektroretinogram

Haftada iki kez balık yiyenlerde kardiyovasküler problemlerin daha az olduğu,

• Haftada iki kez balık yiyenlerde kardiyovasküler problemlerin daha az olduğu,

• Balıklardan elde edilen yağ asidlerinin trigliseritleri düşürdüğünü diğer lipidlere minimal veya hiç etkili olmadığını göstermiştir.

• Bu da çoklu doymamış yağ asitlerinin, özellikle derin deniz balıklarının içerdiği Omega-3 yağ asitlerinin kalp hastalıklarına karşı profilaktik olarak yararlı olabileceğinin kabul edilmesine neden olmuştur.

• Am J Clin Nutr 65;1083-1086,1997.

Omega-6 yağ asitleri nedir?

• Omega-6 yağ asitleri nedir?

• Neden önemlidir?

• Nerelerde bulunurlar?

• Nasıl kullanılırlar?

• Yağ sağlığınız açısından zararlıdır!!!!

Membranların, reseptör, enzim ve kanal yapılarında yer alır

• Membranların, reseptör, enzim ve kanal yapılarında yer alır

• Cilt permiabilitesinde etkilidir

• Kolesterol hareketi, Omega-6 yağ asiti esterleri daha solubüldür.

• Regülator moleküllerin prekürsörüdür

• İnflamasyonun kontrolü,

• Platelet agregasyonu

• Vasokonstrüksiyon/dilatasyon

Deri lezyonları

• Deri lezyonları

• Anemi

• Trombosit agregasyonunda artış

• Trombositopeni

• Karaciğerde yağlanma

• Yara iyileşmesinde gecikme

• Enfeksiyona duyarlılıkta artış

• Bebeklerde

• Büyümede gecikme

• Diyare

Deniz ürünleri kaynaklı lipid konsantrasyonu

• Deniz ürünleri kaynaklı lipid konsantrasyonu

• EPA

• DHA

• Diğerleri

• Vitamin E ( alfa-tokoferol)

• Deodorize sarmısak

Yağların bazıları sizin için zararlıdır!

• Yağların bazıları sizin için zararlıdır!

• Başka bir açıdan bakılırsa

• Yağların bazı tipleri insan sağlığı açısından gereklidir!

Enerji deposu olarak pekçok avantajı vardır

• Enerji deposu olarak pekçok avantajı vardır

• Daha az metabolik komplikasyon ve beslenme rejimlerinde esneklik sağlar

• Lipid emülsiyonları metabolik ihtiyaca cevap verecek değişkenlik sağlar

• Hastaların enerji gereksinimlerinin %30-50’si yağlardan karşılanır.

Oleik asid

• Oleik asid

• Monoansature yağ asidi

• Zeytinyağı ağırlıklı

• EFA sentezi mümkün değildir

• Lipid peroksidazyonuna daha dirençlidir,

• 0.5 mg tokoferol/ g PUFA önerilir.

Toplam enerjinin %30-50’sini sağlamalıdır

• Toplam enerjinin %30-50’sini sağlamalıdır

• Minimum: 0.3 g/kg vücut ağırlığı

• Maksimum. 3.0 g/kg vücut ağırlığı alınmalıdır.

Good Fats?

• Good Fats?

• To much Fat?

• Saturated / undsaturated?

• Fisch oils?

• Fat acids ?

• The truth is………?

Üreticiye göre değişir,

• Üreticiye göre değişir,

• Farklı komponentlerin önerilen limitleri karışım içindeki stabilitelerine göre değişir,

• Hedeflenen karışımların sırası kadar stabiliteye olan etkileridir.

Herhangi bir parenteral

• Herhangi bir parenteral

• beslenme planında,

• genel enerji alımıyla

• bağlantılı olarak yağ

• emülsiyonu oranı %30 –

• %50 arasında yer

• almalıdır*

Lipidler

• Lipidler

• Membran yapısında düzenleyici olma

• Biyokimyasal süreçlerin modülatörleri olmak gibi önemli görevler üstlenir.

 Lipid uygulamalarına bağlı peroksidasyonu ve oksidatif stresi azaltır

•  Lipid uygulamalarına bağlı peroksidasyonu ve oksidatif stresi azaltır

•  İmmun yanıtı korur

•  Diğer lipid emülsiyonlarına göre parenteral karışımlarda daha stabildir

Zeytinyağı ClinOleic antiinflamatuvar etkili,

• Zeytinyağı ClinOleic antiinflamatuvar etkili,

• Polifenoller antioksidan özellikleri nedeniyle indirekt antiinflamatuvar etkili,

• Oleik asit- diyette ana MUFA- signal yolağı üzerinden inflamasyona direkt etkili,

• MUFA omega-3 yağ asitlerinin dilüsyonu ve fosfolipitler aracılığı ile indirekt etkili,

TPN uygulanan 2 ay ile 3 yaş arası çocuklarda Oleik asit bazlı solüsyonlar daha iyi tolere edilmiş ve esansiyel yağ asiti metabolizmasını düzenlediği görülmüş,

• TPN uygulanan 2 ay ile 3 yaş arası çocuklarda Oleik asit bazlı solüsyonlar daha iyi tolere edilmiş ve esansiyel yağ asiti metabolizmasını düzenlediği görülmüş,

• ClinOleic diğer soya bazlı emülsiyonlara göre lipid içeriği ile anne sütüne daha çok benzemektedir.

İzole tavşan akciğerinde inflamatuar uyarandan sonra ödem oluşumunu azaltmıştır

• İzole tavşan akciğerinde inflamatuar uyarandan sonra ödem oluşumunu azaltmıştır

• Bakterilerin kandan eliminasyonunu artırmıştır

• Akciğerde deneysel bakteriemide bakteri kolonizasyonunu azaltmıştır

• Parenteral olarak beslenen rat’larda karaciğer ve alveoler makrofajların fagositoz işlevini iyileştirmiştir

• Septik rat’larda mortaliteyi azaltmıştır

Uzun zincirli Omega 3 yağ asitlerinin çeşitli hücre tiplerinde membranlara hızlı bir şekilde katılımı

• Uzun zincirli Omega 3 yağ asitlerinin çeşitli hücre tiplerinde membranlara hızlı bir şekilde katılımı

• Eikosanoid sentezinin Anti-inflamatuar ve

• immunomodülatör etkili mediatörlerin

• oluşumunu sağlayacak şekilde modifikasyonu

• Cerrahi hastalarda infeksiyon sıklığının ve hastanede kalma süresinin kısalması

n-3 PUFA alınımındaki artma sitokin üretimi ve fonksiyonlarını etkiler. Diyetle n-3 PUFA alınması tümör nekrozis faktör (TNF) ve interlökin-1 (IL-1) üretimini azaltır.

• n-3 PUFA alınımındaki artma sitokin üretimi ve fonksiyonlarını etkiler. Diyetle n-3 PUFA alınması tümör nekrozis faktör (TNF) ve interlökin-1 (IL-1) üretimini azaltır.

%30 Soya yağı - 60 g/1000 ml

• %30 Soya yağı - 60 g/1000 ml

• %30 MCT - 60 g/1000 ml

• %25 zeytin yağı - 50 g/1000 ml

• %15 balık yağı - 30 g/1000 ml

• Ek olarak

• 200 mg/l alfa-tokoferol

• Vitamin E ( antioksidatif, antioksidan koruma, yeterli vitamin E düzeyi sağlama)

ClinOleic : Oleik Asit –Emülsiyonu: Zeytinyağı içerikli ( düşük PUFA )

• ClinOleic : Oleik Asit –Emülsiyonu: Zeytinyağı içerikli ( düşük PUFA )

• Omegaven : Standart lipid solüsyonlarına ( soya yağı / MCT/LCT’ye balık yağından zengin omega-3 yağ asitleri ilavesi ile )

• SMOFlipid:Soya yağı,MCT, zeytinyağı, ve balık yağı karışımı ( % 30:30:25:15) SMOFlipid’de Ω-3/Ω-6 oranı 2.5:1 dir.

Lipid solüsyonları ;

• Lipid solüsyonları ;

• Omega-3 yağ asitleri içeriği ve Ω-3/Ω-6 oranları dikkate alınmalı, Ω-3’den zengin olmalı

• Hücre membranının yapısındaki yağ asidlerini modifiye etmek, yağda çözünen vitaminlere kaynak oluşturacak şekilde hazırlanmalıdır.

• Diyette alınan lipid miktarı nonprotein kalorinin %30-50’sini geçmemeli

• Hipertrigliseridemide ( > 4.5 mmol/l veya >350-450 mg/dl) kullanılmamalı,

• Trigliserit düzeyi ( 2-2.5 mmol/l veya 190-260 mg/dl ) ise küçük miktarlarda verilmelidir

• Başlangıçta infüzyon hızı yavaş olmalı,

• Plazma trigliserid düzeyi, infüzyon hızı monitorize edilmelidir.