Program Praktyk Pedagogicznych dla kierunku pedagogika wczesnoszkolna

Uzasadnienie opracowania innowacyjnego programu praktyk pedagogicznych dla Akademii Pomorskiej w Słupsku

Konieczność opracowania innowacyjnego programu praktyk pedagogicznych wynika także z realizowanych zmian w systemie oświaty, które na przestrzeni ostatnich lat są dość dynamiczne. Można do nich zaliczyć m.in.:

• 
  Zmianę podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół od roku szkolnego 2009/2010, łączącą się z przekazaniem większej autonomii szkołom – odtąd programy nauczania dopuszczane są przez dyrektora szkoły, a nie ministra właściwego do spraw oświaty³. Przeformułowano także rolę edukacji przedszkolnej
  i wczesnoszkolnej. W przedszkolach wprowadzono obowiązek działań diagnostycznych, które mają być informacją dla nauczyciela (aby mógł on opracować indywidualny program wspomagania i korygowania rozwoju dziecka), specjalistów (aby mogli udzielić specjalistycznego wsparcia) oraz rodziców (by wiedzieli, czy ich dziecko jest gotowe rozpocząć naukę w szkole podstawowej). Szkoła podstawowa jest miejscem, w którym uczniom trzeba poświęcić uwagę w celu wykrycia zagrożenia dysleksją oraz określić ich zdolności i predyspozycje.
  
• 
  Wprowadzenie możliwości odbycia wychowania przedszkolnego nie tylko
  w przedszkolach czy oddziałach przedszkolnych prowadzonych przy szkołach podstawowych, ale także w zespołach przedszkolnych lub punktach przedszkolnych. Nowe rozwiązania prawne zwiększyły o 20% (w latach 2008–2010) liczbę dzieci w wieku 3–5 lat, które zostały objęte wychowaniem przedszkolnym (z pewnością na ten stan wpłynęło powstanie 790 nowych przedszkoli oraz 1211 małych form przedszkolnych)⁴.
  
• 
  Konieczność odbycia rocznego wychowania przedszkolnego przez dzieci pięcioletnie, obowiązującą od września 2011 r. (dzieci pięcioletnie od 2009 r. miały prawo odbierać bezpłatne wychowanie przedszkolne, jeśli rodzice wyrażali taką wolę).
  
• 
  Obowiązek rozpoczęcia przez dzieci sześcioletnie od września 2014 roku nauki w pierwszej klasie szkoły podstawowej.
  
• 
  Wejście w życie 21 lutego 2012 r. nowych standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, które będą obowiązywać studentów rozpoczynających kształcenie 1 października 2012 r.
  

Większa autonomia szkół przekładająca się na możliwość podejmowania decyzji co do organizacji procesu kształcenia, wychowania, daje dyrektorom i wszystkim pracownikom placówki możliwość realizowania własnej wizji edukacji, z drugiej strony łączy się z większą odpowiedzialnością za uzyskiwane efekty i prawidłową realizację podstawy programowej. Szans i obciążeń wiążących się z taką sytuacją muszą być świadomi nauczyciele, a także studenci, którzy się do tego zawodu przygotowują – także przez uczestnictwo w praktykach pedagogicznych.

Wszystkie zmiany, o których wspomniano powyżej, skłaniają do opracowywania nowego programu praktyk, który będzie bardziej spójny ze współczesną rzeczywistością edukacyjną i co najważniejsze – jeszcze lepiej przygotuje studentów do wykonywania w przyszłości zawodu nauczyciela. Na potrzebę modernizacji praktyk pedagogicznych wskazują także wnioski z badań przeprowadzonych przez Akademię Pomorską w Słupsku (opisane poniżej).

1. Wnioski z badań przeprowadzonych przez Akademię Pomorską w Słupsku

Akademia Pomorska w Słupsku w listopadzie 2011 roku przeprowadziła badania ankietowe⁵ wśród studentów kierunku pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna oraz nauczycieli słupskich szkół i przedszkoli na temat dotychczasowego kształtu praktyk pedagogicznych i propozycji ich modyfikacji.

Wnioski z badań przeprowadzonych wśród nauczycieli

Badani pedagodzy dostrzegają konieczność modyfikacji aktualnego programu praktyk:

• 
  większość badanych wykazuje zainteresowanie nowatorskimi rozwiązaniami wspomagającymi rozwój zawodowy nauczyciela i uznaje konieczność doskonalenia zawodowego;
  
• 
  badani przyznają, że hospitacje praktyk przez pracowników uczelni ułatwiłyby kontrolę szkoły wyższej nad odbywaniem praktyk przez studentów (odpowiedź „tak” zaznaczyło 36%, „raczej tak” – 27%);
  
• 
  zdecydowana większość badanych nauczycieli zauważa możliwość pozytywnego wpływu na pracę wychowawczą studentów konsultacji przeprowadzonych przez nich z pedagogiem i psychologiem pracującymi
  w przedszkolu czy szkole (odpowiedź „tak” pojawiła się w 2% ankiet, „raczej tak” – w 78%);
  
• 
  pedagodzy uznali, że obecnie obowiązujący system kontrolowania i oceny studenta nie jest wystarczający (tylko 27% badanych zaznaczyło odpowiedź „tak”, uznając że obecny sposób oceniania jest odpowiedni, 2% udzieliło odpowiedzi „nie”, 38% – „raczej nie”);
  
• 
  konieczność zwiększenia liczby godzin konsultacji, hospitacji nauczyciela-opiekuna z praktykantem zauważa przeważająca część badanych („tak” na pytanie dotyczące tej kwestii odpowiedziało 42% badanych, „raczej tak” – 35%);
  
• 
  pedagodzy są chętni do poszerzania swojej wiedzy w zakresie nowoczesnych metod pracy takich jak glottodydaktyka, warsztaty kinestetyczne, pedagogika zabawy, arteterapia, bajkoterapia itd. (odpowiedź „tak” zaznaczyło 55%, ankietowanych nauczycieli, „raczej tak” – 16%);
  
• 
  chętnie też wzięliby udział w warsztatach z zakresu kształcenia umiejętności terapeutycznych oraz diagnozy dziecka w edukacji wczesnoszkolnej
  i przedszkolnej (wskazanie „tak” pojawiło się w 51% ankiet, „raczej tak” – 27%) oraz warsztatach prezentujących nowoczesne formy pracy z uczniem („tak” – 58%, „raczej tak” – 35%) i poleciliby takie warsztaty innym nauczycielom („tak” – 60%, „raczej tak” – 24%);
  
• 
  zdecydowana większość badanych widziałaby miejsce dla mężczyzn
  w zawodzie nauczyciela przedszkolnego (odpowiedzi „tak” udzieliło 62% badanych, „raczej tak” – 16%) oraz w klasach I–III („tak” – 62%, „raczej tak” – 24%);
  
• 
  badani pedagodzy uważają, że szczególny nacisk opiekun praktyk z ramienia szkoły powinien położyć na zapoznanie studenta z najnowszymi metodami nauczania, planowaniem pracy dydaktycznej oraz motywowaniem uczniów do nauki i rozwoju;
  
• 
  jeśli chodzi o wsparcie nauczycieli-opiekunów przez uczelnie kierujące studentów na praktyki, to badani widzieliby je w formie doposażenia
  w materiały dydaktyczne, kontakcie z uczelnianym koordynatorem praktyk oraz możliwości uczestniczenia w kursach i szkoleniach organizowanych przez uczelnie z zastosowania nowatorskich metod nauczania;
  
• 
  nauczyciele uważają, że studenci najsłabiej są przygotowani w sferze wychowawczej, uważają, że w ocenie opisowej studenta powinno kłaść się nacisk na poziom wiedzy teoretycznej, praktycznej oraz umiejętność nawiązywania kontaktu z uczniami.
  

Wnioski z badań przeprowadzonych wśród studentów

Studenci pytani o różne zagadnienia związane z obecnym kształtem praktyk udzielili następujących odpowiedzi:

• 
  tylko 38% badanych uważa, że dotychczasowy program praktyk zawiera wystarczającą liczbę godzin konsultacji z nauczycielem-opiekunem;
  
• 
  studenci wyrażają chęć uczestnictwa w warsztatach pomagających nabyć kompetencji koniecznych do pracy w zawodzie nauczyciela („tak” odpowiedziało na to pytanie 68% badanych, „raczej tak” – 31%), są zainteresowani wykładami z nowoczesnej dydaktyki, pedagogiki i psychologii („tak” – 48%, „raczej tak” – 41%);
  
• 
  widzą pozytywny skutek w możliwości konsultowania się z pedagogiem
  i psychologiem pracującymi w placówce oświatowej (43% odpowiedzi „tak”, 46% odpowiedzi „raczej tak”);
  
• 
  uważają, że uczestnictwo w warsztatach z zakresu aktywności muzyczno-ruchowej i treningu myślenia twórczego zwiększyłoby ich kompetencje jako przyszłych nauczycieli (wskazanie na odpowiedź „tak” w tym pytaniu znalazło się w 69% ankiet, „raczej tak” – w 26%);
  
• 
  studenci są zainteresowani poradnikiem ABC studenta/studentki na praktykach, który miałby przygotować ich do odbycia praktyk i wprowadzić
  w zagadnienia związane z oświatą (odpowiedź „tak” zaznaczyło 64% studentów, „raczej tak” – 24%);
  
• 
  studenci, podobnie jak badani nauczyciele uważają, że dla mężczyzn jest miejsce w zawodzie nauczyciela przedszkolnego (wskazanie „tak” pojawiło się przy tym pytaniu w 53% ankiet, „raczej tak” – w 19%) oraz nauczyciela klas I–III („tak” – 57%, „raczej tak” – 22%);
  
• 
  są szczególnie zainteresowani zdobyciem umiejętności w zakresie wspierania rozwoju ucznia zdolnego oraz nieprzystosowanego społecznie, nawiązywania kontaktu z innymi ludźmi, indywidualizowania procesu nauczania, dostosowywania wymagań edukacyjnych do potrzeb ucznia, nowoczesnych metod i technik nauczania oraz uczenia się;
  
• 
  za motywujące ich do podjęcia aktywności zawodowej w branży edukacyjnej w roli innej niż nauczyciel uważają warsztaty z nowoczesnych metod i technik nauczania i uczenia się;
  
• 
  większy udział w życiu szkoły oraz pomoc nauczycielowi w działaniach dydaktycznych są przez studentów uważane za najbardziej mobilizujące do większego zaangażowania się w praktyki;
  
• 
  uważają, że najbardziej znaczącym kryterium oceny ich pracy na praktykach powinno być posiadanie umiejętności komunikacyjnych i umiejętności
  w zakresie postępowania wychowawczego z uczniami;
  
• 
  zapoznanie z nowoczesnymi formami i metodami pracy z uczniem uważają za najbardziej wartościowe dla podniesienia jakości praktyk.
  

Powyższe sugestie i wnioski zostały wzięte pod uwagę przy konstruowaniu niniejszego programu praktyk, tak aby w pełni odpowiadał on na potrzeby studentów oraz nauczycieli, którzy otaczają ich opieką na praktykach.

3.