Protozoonlar (tek hücreliler)

Protozoonlar (tek hücreliler)

• Protozoonlar (tek hücreliler)

• Sarcomastigophora filumu
• Mastigophora (flagellata, kamçılılar)
• Sarcodina (amebae, yalancı ayaklılar)
• Apicomplexa filumu (tepe kompleksi olanlar)
• Microspora filumu
• Ciliophora filumu (silli protozoonlar)

Lümende yaşayan protozoonlar

• Lümende yaşayan protozoonlar

• Ağızda yerleşen
• Bağırsakta yerleşen
• Ürogenital sistemde yerleşen

• Kanda ve dokularda yerleşen

• Kanda
• Retikuloendotelial sistemde
• Deride
• Mukozalarda
• Akciğer, kalp, lenfoid doku, santral sinir sistemi

Tek hücrelidir

• Tek hücrelidir

• Nukleus (çekirdek),nukleus membranında kromatin taecikleri, karyozom (çekirdekcik) bulunur

• Sarcodina grubunda olup trofozoit şekilleri pseudopodlarla (yalancı ayaklar) hareket ederler

• Trofozoit, prekist, kist şekilleri bulunur

Kanlı, mukuslu diyare ile seyreden, sessiz formlardan ağır diyareye kadar çeşitli klinik tablolara yol açan, Amobiyazis (amipli dizanteri) etkeni

• Kanlı, mukuslu diyare ile seyreden, sessiz formlardan ağır diyareye kadar çeşitli klinik tablolara yol açan, Amobiyazis (amipli dizanteri) etkeni

• Karaciğer, AC, beyin gibi iç organlarda apse gelişimine neden olurlar

• Trofozoitin ektoplazması saydamdır.

• Hareketleri hızlıdır.

• Nukleus yuvarlak, karyozom ortada, kromatin tanecikleri düzgün sıralanmıştır.

E. histolytica insanın kalın bağırsağında kommensal olarak yaşar,

• E. histolytica insanın kalın bağırsağında kommensal olarak yaşar,

• Besini bağırsak salgısı, bakteriler, gıda artıkları.

• Özel besiyerinde üretilir.

• Başlıca konağı insan, kemelerde, köpeklerde ve bazı maymunlarda da yerleşebilir

• Ara konağı yok

• Bulaşım 4 nukleuslu kistlerle kirlenmiş besin ve suların aracılığı ile gerçekleşir.

• Bağırsaklarda bağırsak boşluğu şeklinde yaşarlar ve kist hali ile dışkı ile dışarı çıkarlar.

• Bazı durumlarda E. histolytica bağırsak epiteline geçer ve eritrositleri fagosite eder ve tekrar bağırsak boşluğu şekline döner.

• Dokular içinde kist oluşmaz.

Enfekte insan dışkısı ile kirlenmiş besinler ve içme suları,

• Enfekte insan dışkısı ile kirlenmiş besinler ve içme suları,

• Dışkının gübre olarak kullanıldığı yerlerde yetiştirilen sebze ve meyveler,

• Kirli ellerle değilen besinler,

• -Bir aile içinde bir kişinin hastalanması (özellikle ev kadınlarının) ailenin diğer fertlerini de tehlikeye sokar

• -Aynı zamanda kist çıkaran sesiz enfeksiyonlu kimselerin besin maddelerini hazırlaması veya satmasının da tehlikesi büyüktür.

• Karasinek ve hamam böceği gibi böcekler kistleri ağız oluşumları ile taşıyarak bulaştırdıkları besinler ve içme suyu insan için her zaman bulaşma kaynağıdır

Kalın bağırsakta apatojen olarak yerleşen amip türüdür. E. histolytica ile çok karıştırılır.

• Kalın bağırsakta apatojen olarak yerleşen amip türüdür. E. histolytica ile çok karıştırılır.

• İnsan bağırsağında; trofozoit, prekist, kist, metakist, metakistik trofozoit olmak üzere 5 şekli vardır.

• Trofozoit: Amiplerin en büyük olanıdır. Yalancı ayakların oluşumu yavaştır, bir defada bir tane oluşur. Hareketleri yavaş ve bir yöne doğru değildir. Boyasız preparatlarda nükleus görülür.

İnsanda bulunan amip kistlerinin en büyük olanları bunlardır.

• İnsanda bulunan amip kistlerinin en büyük olanları bunlardır.

• Kistler olgunluk durumuna göre 1,2,4 ve 8 nukleusludurlar.

• Dört nukleuslu olgunlaşmamış kistleri E. histolytica kistleri ile karıştırılmamalıdır.

• Olgun kistte 8 nukleus vardır ve bulaşım bu kistlerle gerçekleşir.

Dışkı İncelemesi

• Dışkı İncelemesi

• Direkt bakı
• Boyama

• Sigmoidoskopi

• Zımba deliği gibi ülserler

• Serolojik Testler

1849 da keşfedilmiş

• 1849 da keşfedilmiş

• I. Dünya savaşına dek önem verilmemiş

• I. Dünya savaşı sırasında destruktif periodontal hastalığı olan kişilerde plaklarda parazit görülmüş

• Lökositten 10 kez daha büyük

• Eritrosit ve lökositlerle besleniyor

Periodontal hastalıkta hastalığın bulunduğu bölgedeki plakta saptanıyor

• Periodontal hastalıkta hastalığın bulunduğu bölgedeki plakta saptanıyor

• Örnek alındıktan sonra SAF fiksatifinde saklanarak laboratuvara gönderilebiliyor

• Faz kontrast mikroskobunda tanı konuyor

Trofozoit formu var

• Trofozoit formu var

• Kist formu yok

• İkiye bölünerek çoğalıyor

Trikrom boyalı trofozoit tanı koydurucu

• Trikrom boyalı trofozoit tanı koydurucu

• Entamoeba histolytica ya benziyor

• Kronik tonsillit te de saptanıyor

Small subunit ribozomal RNA (SrRNA) gen bölgesinde 1.4 kb DNA sekansı parçası polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile çoğaltılıyor

• Small subunit ribozomal RNA (SrRNA) gen bölgesinde 1.4 kb DNA sekansı parçası polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile çoğaltılıyor

• Bu yöntem ile 30 parazit saptanabiliyor

• Diyabetli hastaların %91’inde pozitif bulunuyor, gingivite yol açıyor

Tedavide antibiyotik ve antiseptikler kullanılıyor

• Tedavide antibiyotik ve antiseptikler kullanılıyor

• Oluşan cepler iyileşiyor

• Kemik rejenere oluyor

• Diş eti kanaması kesiliyor

• Süper enfeksiyon en sık Candida albicans ile oluşuyor

Son yıllarda insan sağlığı yönünden önem kazanan fırsatçı protozoon

• Son yıllarda insan sağlığı yönünden önem kazanan fırsatçı protozoon

• Bağışıklık sistemi normal olan kişilerde kendi kendini sınırlar, bozuk veya baskılanmış kişilerde ağır seyreder, ölümcül olabilir

Kanatlılar, kemiriciler ve çeşitli memelilerde yaygın

• Kanatlılar, kemiriciler ve çeşitli memelilerde yaygın

• İnsanda 1976 yılında

• Sindirim sistemine, ayni zamanda solunum sistemine de yerleşebiliyor

• Birçok türü bulunuyor

• C.parvum insanda yerleşen tür

Mide ve bağırsak mukozal epitel hücrelerinin mikrovillus bölgelerinde (brush border) yaşar

• Mide ve bağırsak mukozal epitel hücrelerinin mikrovillus bölgelerinde (brush border) yaşar

• Yerleşim yeri olarak diğer hücre içi parazitlerinden farklı olarak hücrenin ekzositoplazmik alanında yerleşir

Hücre içindeki trofozoit 2-2.5 µm çapında yuvarlak veya oval

• Hücre içindeki trofozoit 2-2.5 µm çapında yuvarlak veya oval

Monoksen

• Monoksen

• Konakta birbirini izleyen eşeysiz ve eşeyli üreme ile çoğalır

• Yaşam döngüsünde trofozoit-şizont-merozoit-gametler-zigot-ookist-sporozoit evreleri bulunmakta

Bulaşım

• Bulaşım

• Eşeyli üreme sonucunda oluşan, içinde 4 sporozoit bulunan ookistler

• İnce çeperli, konaktan çıkmadan bağırsak içinde açılır ve sporozoitler yeni epitel hücrelere girerler (iç otoenfeksiyon)

• Konak dışkısı ile dışarı atılan dış ortama dayanıklı kalın çeperli ookistler 1. Dış otoenfeksiyon yolu ile kişiden kişiye direkt temasla 2. Ookistlerle bulaşlı yiyecek-içeceklerle ağızdan

Kozmopolit - prevalans: %0.6-%33

• Kozmopolit - prevalans: %0.6-%33

• Çocuklar daha duyarlı

• Enfeksiyonun bulaşımda içme suyunun kalitesinin de önemli rol oynadığı, özellikle içme suyu olarak akarsulardan yararlananlarda cryptosporidiosise daha sık rastlandığı bildirilmektedir.

• Zoonoz

• Bulaşımda evcil ve besi hayvanları (özellikle buzağılar) önemli rol oynar

• Meslek hastalığı olarak bilinmekte. Veterinerlerde ve çiftçilerde tekrarlayan hafif veya asemptomatik enfeksiyonlar şeklinde görülmektedir.

• Turist diyaresinin paraziter etkenlerinden birisi

• Bağışıklık sistemi bozulmuş kişilerde fırsatçı patojen, iç otoenfeksiyon nedeniyle dışardan yeni bulaşımlar olmadan hastalık daha ağır ve ölümcül seyreder

Türkiye’de

• Türkiye’de

• Yapılan çalışmalarda parazitin görülme oranı %0.1-%30.4 arasında değişmekte

Tüm sindirim sistemini etkiler

• Tüm sindirim sistemini etkiler

• En yoğun jejunum

• Solunum ve safra yolları da etkilenir

Kuluçka süresi 5-21 gün

• Kuluçka süresi 5-21 gün

• Sağlıklı kişilerde 1-2 haftada kendiliğinden iyileşen kısa süreli diyare,

• - Koleraya benzer bol ve çok su gibi , karında kramp, bulantı, kusma, iştahsızlık,baş ağrısı, hafif ateş

• Bağışıklığı baskılanmış kişilerde

• - En önemli klinik bulgu diyaredir. Diyare karakteristik olarak koleraya benzer, mukus içerebilir ancak dışkıda kan ve lökosit nadiren bulunur, bu tabloya sıklıkla kilo kaybı da eşlik eder

• - AIDS’li hastalarda en önemli fırsatçı patojenlerden Parazit immun sistemi baskılanmış çocuklarda hem akut hem de sürekli diyareye neden olur ve zamanla ölüme yol açabilir.

Dışkı, balgam, safra gibi örneklerde 4-6µm boyutlarındaki Cryptosporidium sp. ookistlerinin Kinyoun asit-fast boyama yöntemiyle gösterilmesiyle konmaktadır.

• Dışkı, balgam, safra gibi örneklerde 4-6µm boyutlarındaki Cryptosporidium sp. ookistlerinin Kinyoun asit-fast boyama yöntemiyle gösterilmesiyle konmaktadır.

• Dışkıda antijen aranması

• Parazit DNA sının çoğaltılması:PCR

Kesin Konak: İNSAN

• Kesin Konak: İNSAN

• Ara Konak: YOK

• Evrim: Direkt

• Kozmopolit

• Çocuklarda daha sık görülür

Kamçılarıyla hızlı hareket eder

• Kamçılarıyla hızlı hareket eder

• Trofozoit ve kist şekilleri vardır

• Trofozoit şekli ince bağırsakların üst kısmında bulunur

• Emici diski ile mukozaya tutunur
• Safra kesesi ve safra yollarında bulunabilir

• Trofozoit şekli karakteristik ve akılda kalıcı

• Armut şeklinde
• 4 çift kamçısı var
• Emici diski var
• 2 nukleusu (çekirdeği) var

Kist şekli

• Kist şekli

• Oval şekilli
• İçindeki 4 nukleus ve diğer yapılar boyalı dışkı preparatında görülür
• Giardiasis’te kist atılımı sürekli değildir, şüpheli durumlarda farklı günlerde birden fazla örnek incelenmeli

Bulaşma kaynağı enfeksiyonlu kişiler

• Bulaşma kaynağı enfeksiyonlu kişiler

• Bulaşmayı sağlayan 4 çekirdekli olgun kistler

• İnsana bulaş

• kistli dışkı ile kirlenen ellerin ağza sokulmasıyla doğrudan doğruya veya

• dolaylı olarak çiğ yenen sebze,meyve ve içme sularıyla

Bulgu vermeden (asemptomatik) seyredebilir:Portör

• Bulgu vermeden (asemptomatik) seyredebilir:Portör

• Ya da aşağıdaki bulgular hafiften şiddetliye bulunabilir

• Bulgular: İshal,gaz,iştahsızlık, karında kramp tarzında ağrı, mide bölgesinde hassasiyet, steatore (yağlı dışkılama), malabsorsiyon (emilim bozukluğu)
• Şiddetli giardiasis: çok sayıda, açık renkli, yağlı dışkılama, hipoproteinemi, hipogammaglobulinemi, folik asit ve yağda eriyen vitaminlerin eksikliği

Epitel hücreleri üzerine yapışan parazit emilimi engeller. Yağ emilimi bozulduğundan dışkı yağlı

• Epitel hücreleri üzerine yapışan parazit emilimi engeller. Yağ emilimi bozulduğundan dışkı yağlı

• Yağda eriyen Vit A emilimi bozulur ve kanda Vit A düzeyi düşer

Giardiosisde görülen diare ve steatorenin patogenezi tam olarak bilinmemekte

• Giardiosisde görülen diare ve steatorenin patogenezi tam olarak bilinmemekte

• Mukoza ve mukozal epiteldeki kanalların çok fazla sayıda parazit tarafından mekanik olarak tıkanması?

• Fırça epiteli ve mikrovili yapısında bozulma?

• Parazitin ve konağın besin için yarışmaya girmesi?

• Artan mukus sekresyonu?

• Parazitin salgıladığı bir toksinin bağırsaklar üzerine etkisi?

Bugün için G.intestinalis’in ince bağırsak mukozasında hasara yol açtığı görüşü hakim

• Bugün için G.intestinalis’in ince bağırsak mukozasında hasara yol açtığı görüşü hakim

Bazı durumlarda G.intestinalis duodeneumdan safra yollarına da geçebilir. Burada da patojen etki yapar

• Bazı durumlarda G.intestinalis duodeneumdan safra yollarına da geçebilir. Burada da patojen etki yapar

Diare

• Diare

• Halsizlik

• Gaz

• Kötü kokulu,yağlı dışkı

• Abdominal kramp

• Şişkinlik

En yaygın şekil

• En yaygın şekil

• Zaman zaman gelip geçen diare

• Konağın immun sistemi ile bağlantılı

Endemisi açısından düşük orana sahip bölgelerden daha yüksek olan bölgeye giden kişilerde (turist diaresi)

• Endemisi açısından düşük orana sahip bölgelerden daha yüksek olan bölgeye giden kişilerde (turist diaresi)

• Semptomlar bir hafta içinde ortaya çıkar, 2-4 haftalık periyod ile kendini sınırlar

• Sulu diare, steatore,bulantı, karın ağrısı, kilo kaybı

• Peptik ülser veya safra kesesi hastalıkları?????

kronik diare,

• kronik diare,

• sıklıkla steatore,

• kilo kaybı,

• yağ emiliminde bozulma,

• yağda emilen vitaminlerin emiliminde bozulma ve anemi

• kronik giardiosis

Kozmopolit

• Kozmopolit

• Türkiye’de her bölgede görülmekte olup özellikle çocuklarda olmak üzere yaygınlığı %4-%25 arasında

• Doğu Anadolu Bölgesi’nde %11, Malatya’da Tıp Fak.Hastanesinde %6, yetişkinlerde %14, ilk okul çocuklarında %34

Avitaminoz, gelişme geriliği. Sinirsel belirtiler [sinirlilik, baş ağrısı,baş dönmesi, gece işemeleri (enuresis nocturna)],

• Avitaminoz, gelişme geriliği. Sinirsel belirtiler [sinirlilik, baş ağrısı,baş dönmesi, gece işemeleri (enuresis nocturna)],

• Allerjik belirtiler (ürtiker tarzında deri döküntüleri, astım krizleri gibi)

Eriskinlerde daha sık olmak üzere safra kesesi veya safra yollarına ait belirtiler

• Eriskinlerde daha sık olmak üzere safra kesesi veya safra yollarına ait belirtiler

Dışkı örneğinde genelde kist, nadiren de trofozoit şekillerin mikroskobik incelemede görülmesi

• Dışkı örneğinde genelde kist, nadiren de trofozoit şekillerin mikroskobik incelemede görülmesi

• Nativ-Lugol İnceleme
• Çoklaştırma Yöntemleri
• Direkt bakı yapılabilir
• Kalıcı boyama işlemleri uygulanabilir
• Organizma sayısı çok az olduğunda bile tespit edilebilir

• Duodenal sıvı örneğinde mikroskobik incelemede trofozoitlerin görülmesi

• Dışkı örneğinde serolojik testlerle (örn:ELISA) Giardia antijeninin saptanması

• dışkı artıklarıyla parazitler arasında renk kontrastı sağlar
• organizmaların ayrıntılı morfolojilerini incelemeye olanak verir

• Giemsa

• Trikrom

Tüm dünyada yaygın olarak görülür (kozmopolit)

• Tüm dünyada yaygın olarak görülür (kozmopolit)

• Kontamine su ile salgınlar oluşturabilir

• Seyahat diyarelerinde akla gelmelidir

• Değişik hayvanlardaki Giardia parazitleri de insanı enfekte edebilir

Kişisel:

• Kişisel:

• Emin olmadığımız kaynaklardan su içilmemeli
• Çiğ olarak yenen meyve ve sebzeler iyi yıkanmalı
• Kişisel hijyen kurallarına uyum: el yıkama alışkanlığı
• Dışarıda yenen çiğ salata türü yiyeceklere dikkat

• Toplumsal:

• Su şebekesinin sağlıklı olması
• Lokanta ve yiyecek satan işyerlerinin kontrolü
• Kreşlerde parazit kontrolü