Psixik rivojlanish va uni davrlashtirish muammosi

58.Quydagi olimlarning qaysi biri o‘yin faoliyatining inson psixik rivojlanishidagi ahamiyatini chuqur o‘rganib, “O‘yin psixologiyasi” asarini yozgan?
a) K.D.Ushinskiy; b) U.Djeyms; c) Z.Freyd; d) D.B.Elkonin.
59.Ontogenezdagi psixik rivojlanish davomida eng avval o‘yinning qaysi turi paydo bo‘ladi?
a) qoydali o‘yin; b) predmetli o‘yin; c) rolli o‘yin; d) barcha o‘yin turlari bir vaqtda paydo bo‘ladi.
60.Qoydali o‘yinlar qanday psixologik xususiyatlarining rivojlanishida muhim ahamiyatga ega bo‘ladi?
a) odatlar; b) qiziqishlar; c) dunyoqarash; d) irodaviy sifatlar.

Seminar mashg’ulotlotlari materiallari(vazifalar keyslar)
Seminar mashg’ulotlotlari materiallari(vazifalar keyslar)
1.Yosh va pedagogik psixologiya fanining tadqiqot sohasi va muammolari
1.1 Vazifa: Yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiya sohalarida keng qo‘llanadigan quyidagi metodlarning ishlab chiqilishi qaysi olimlarning ijodi va g‘oyalari bilan bog‘liq ekanini belgilang. Bunda quyidagi jadvalning tegishli satri va ustuni kesishgan joyga muayyan belgi qo‘yish talab qilinadi.

№	Metodlar	Olimlar
		F.Galton	YA.Moreno	J.Piaje	A.F.Lazurskiy	E.Krepelin	A.Gezell	L.S.Vigotskiy
1	Egizaklar metodi
2	Klinik suhbat metodi
3	Sotsiometriya metodi
4	Tabiiy eksperiment metodi
5	Proektiv metod
6	Genetik kesimlar metodi
7	Eksperimental genetik metod

1.2 TOPSHIRIQ

Vazifa: Yosh psixologiyasi fanining quyida ko‘rsatilgan turli tadqiqot sohalari doirasida qanday davrlar o‘rganilishini ko‘rsating. Bunda soha nomi keltirilgan shakldagi bo‘sh maydonga quyidagi jadvalda sanab o‘tilgan davrlar tartib raqamlarini kiritib qo‘yish talab qilinadi.

Акмеология

Пренатал

психология

Герантопсихология

1	Etuklik davri psixologyasi
2	Keksalik davri psixologiyasi
3	Homila davri psixologiyasi

1.3 TOPSHIRIQ

Yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiya fanlarining shakllanishiga katta hissa qo‘shgan olimlar hamda ularning asarlari

Vazifa: Yosh psixologiyasi hamda pedagogik psixologiya fanlarining shakllanishi va rivojlanishiga munosib hissa qo‘shgan quyidagi olimlarning qalamiga mansub asarlarni ko‘rsating. Bunda quyida keltirilgan jadval o‘rtasidagi ikki yonma yon bo‘sh ustunga chap tarafdan tegishli asarning tartib raqamini o‘ng tarafdan olimning tarib raqamini yozib qo‘yish talab qilinadi.

№	Asarlar	Asar tartib raqami	Olim tartib raqami	Olimlar	№
1	“Odam tarbiya predmeti sifatida” (1868-1869)			U.Djems	1
2	“O‘qituvchilar bilan psixologiya haqida suhbatlar” (1902)			A.P.Nechaev	2
3	“Bola ruhiyati” (1888)			K.Byuller	3
4	“Tarbiyachi va o‘qituvchilar uchun psixologik ocherklar” (1901-1908)			A.Gezell	4
5	“Olti Yoshgacha bo‘lgan davr psixologiyasi”(1915)			E.SHpranger	5
6	“Bolalarning oiladagi tarbiyasi va uning ahamiyati” (1912)			P.F.Lesgaft	6
7	“O‘spirinlik davri psixologiyasi”(1924)			K.D.Ushinskiy	7
8	“Maktabgacha Yoshdagi bolaning aqliy rivojlanishi” (1925)			V.Preyer	8
9	“O‘spirinlik” (1904)			G.Xoll	9
10	“Bolaning ma’naviy rivojlanishi” (1918)			V.SHtern	10

2.Yosh psixologiyasi fanida psixik rivojlanishni
davrlashtirish muammosi

2.1 Vazifa: Berilgan Yosh davrlarining fanda qabul qilingan taxminiy xronologik chegaralarini ajratib ko‘rsating. Bunda qo‘yida chizib ko‘rsatilgan shkalaning tegishli bandidan ajratuvchi chiziqni qo‘yib, hosil bo‘lgan kesma oldiga muayyan davrning tartib raqamini yozish talab qilinadi.

21
20
Хронологик ёш чегаралари 19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0

№	Yosh bosqichlari
I	Go‘daklik
II	Ilk bolalik
III	Maktabgacha Yosh davri
IV	Kichik maktab Yoshi
V	O‘smirlik
VI	O‘spirinlik

2.2 TOPSHIRIQ
Psixik rivojlanish haqidagi nazariya va ta’limotlar

1-Vazifa: Psixik taraqqiyotning turli jihatlari bilan bog‘liq bo‘lgan qo‘yidagi tushunchalar qaysi olimlarning ilmiy qarashlarida markaziy o‘rin tutishini ko‘rsating. Bunda tegishli tushuncha keltirilgan jadval satrlari va muayyan olim ismi sharifi ko‘rsatilgan ustun o‘zaro kesishgan joyga biror belgi qo‘yish talab qilinadi.

№	Ilmiy tushunchalar	Olimlar
		A.Adler	D.B.Elkonin	J.Piaje	Z.Freyd	L.Kolberg	E.Erikson	L.S.Vigotskiy
1	Egotsentrizm
2	Edip kompleksi
3	Taraqqiyotning eng yaqin zonasi
4	Etakchi faoliyat
5	Dekalyaj
6	Kemtiklik kompleksi
7	Psixologik himoya
8	Yosh inqirozi
9	Ijtimoiy-psixologik identifikatsiya
10	Ahloqiy dilemma

2-Vazifa: Z.Freyd tomonidan psixik rivojlanishni davrlashtirish bo‘yicha ilgari surilgan g‘oyaga ko‘ra turli Yosh bosqichlari bir-birini qanday ketma ketlikda almashtirishini belgilab chiqing. Bunda har qaysi Yosh bosqichi umumiy tizimda nechanchi o‘rinni egallasa, qo‘yida keltirilgan jadvalda bu bosqichga mos tartib raqamidan boshqa raqamlarni o‘chirish talab qilinadi.

Psixik taraqqiyot bosqichlarining nomi va umumiy tasnifdagi tartib raqami
Genital bosqich					Fallik bosqich						Oral bosqich						Latent bosqich						Anal bosqich
1	2	3	4	5	1	2	3	4	5	1		2	3	4	5	1		2	3	4	5	1		2	3	4	5

3-Vazifa: E.Eriksonning inson psixik rivojlanishi davlari haqidagi nazariyasiga muvofiq har bir davrda qaysi psixik holat va xususiyatlar o‘zaro ziddiyatga kirishib psixologik inqirozni vujudga keltirishini ko‘rsating. Bunda qo‘yidagi jadvalda aralash holda keltirilgan va o‘zaro zid juftlikni hosil qiluvchi psixik holat hamda xususiyatlarning umumiy ro‘yxatdagi tartib raqamlarini jadval ostidagi ikki satr (javoblar maydoni) ning yuqori va past darchalariga juft-juft qilib kiritish talab qilinadi.

№	Psixik holat va xususiyatlar	№	Psixik holat va xususiyatlar
1	Atrof olamga ishonch	9	O‘ziga berilishlik
2	Tashabbuskorlik	10	Rollarning chalkashishi
3	Hayotiy faollik	11	Uyalish va ikkilanish
4	YAqin munosabatlarga intilish	12	Aybdorlik hissi
5	Ego-integratsiya	13	Atrof olamga ishonchsizlik
6	Mustaqillik hissi	14	Kemtiklik hissi
7	Ego-identifikatsiya	15	YOlg‘izlanishga harakat qilish
8	Mehnatsevarlik	16	Afsuslanish

Javoblar maydoni

4-Vazifa: J.Piaje ajratgan intellekt taraqqiyoti bosqichlarining har biriga xos xususiyatlarni belgilang. Bunda quyida sanab o‘tilgan intellektual faoliyat xususiyatlarining tartib raqamini tegishli bosqich nomi keltirilgan satrdagi javoblar ustuniga yozish talab qilinadi.

№	Intellektual faoliyat xususiyatlari
1	Bolaning o‘zini muayyan harakat ishtirokchisi sifatida anglay boshlashi
2	Bolaning narsa-buyumlarni faqat bir belgisiga muvofiq tasniflay olishi
3	Bolaning mantiqiy fikrlashga va taxminlarni tizimli tekshirishga qodir bo‘lishi
4	Bolaning narsa-buyumlarni muayyan so‘z va obrazlar orqali ifodalay olishi
5	Bolaning maqsadli harakatni amalga oshirishga qodir bo‘lishi
6	Bolaning miqdor, hajm va vazn saqlanishi qonunlarini tushuna olishi
7	Bolaning nazariy, mafkuraviy muammolar bilan, kelajak bilan qiziqa boshlashi
8	Bolaning narsa-buyumlarni biror belgisi bo‘yicha tartiblashtirishga qodir bo‘lishi

№	Intellektual taraqqiyot bosqichlari	Javoblar maydoni
I	Sensomotor intellekt bosqichi
II	Operatsiyalargacha bo‘lgan bosqich
III	Konkret operatsiyalar bosqichi
IV	Formal operatsiyalar bosqichi