Psixologiyasi. Pedagogik psixologiya

Uch yoshgacha bo‘lgan bolalarning psixik rivojlanishidagi asosiy
yangi o‘zgarishlar
Y o s h
davrlari
Bilishi
Harakati
Muloqoti
3 yosh
Nutqning shaklla­
nishi.
Ko‘rgazmali hara­
kat 
tafakkurning 
rivojlanishi 
Obrazli
tafakkurning dast­
labki nishonalari. 
Atrof-muhitdan 
o‘zini 
ajratishi; 
qat’iylikni anglashi
Qo‘l predmetli
harakatlarning
rivojlanganligi
o‘z 
xatti-hara-
katlarini
irodaviy
boshqarishning
ko'rinishlari
0
‘z-o‘zini 
ang- 
lashning 
yuzaga 
kelishi.
Dastlabki axloqiy
qoidalarni
egallashi
2
yosh
Faol nutqni tu- 
shunishi va o‘zida 
yuzaga kelishi
Qo‘l va oyoq 
funksiyalarining 
aniq belgilanishi
Xarakter asoslari- 
ning shakllanishi
1
yosh
Nutqni tushunish- 
ning dastlabki bel­
gilari
Mustaqil holda 
tik turish va yu­
rish
Nutqni
qollashning dast­
labki belgilari
10
oylik
Sensomotor
intellektning
rivojlanishi
Mustaqil holda 
tik 
turish 
va 
yurishga harakat 
qilish
Bog'liqlik reaksi- 
yasining 
yuzaga 
kelishi, 
begona 
muhit va begonalar 
orasida xavotirlik
244

---

8
oylik
Sensomotor intel- 
lektning 
yuzaga 
kelishi
Tayanib yurishi
Jest, mimika va 
pantomimika yor­
damida 
noverbal 
muloqot
7 oylik
Yordam 
bilan 
turishi
5 oylik
Sezgilarning rivoj­
lanishi
Yordam 
bilan 
o‘tirishi
3 oylik
Ko‘rish qobiliyati- 
ning shakllanishi
Yon 
tomoniga 
o‘girilishi
Onaning jilmayi- 
shiga javob qayta- 
rishi
2
hafta
Onaning tovushini 
boshqa tovushlar- 
dan farqlashi
Qo‘l va oyoq ha-
rakatidagi
qat’iylik
1
hafta
Harakatlarni kuza- 
tishi
Qo‘l va oyoq- 
larning betartib 
harakati
Mavzuni mustahkamlash uchun nazorat savollari:
1. Ilk bolalik davridagi muloqotning psixik jihatlari.
2. Ilk bolalik davridagi asosiy faoliyat turi.
3. 3 yoshdagi krizis: uning sabablari va namoyon bolishi.
4. Ilk bolalik davrida shaxs shakllanishining psixologik asoslari.
Mavzuni mustahkamlash uchun test savollari:
1. Ilk bolalik davri necha yoshlarni o‘z ichiga oladi?
a) 
0—1
yosh;
*b) 1—3 yosh;
c) barcha javoblar to‘g‘ri;
d) 2—3 yosh.
2. Ilk bolalik davrida yetakchi faoliyat nima?
a) О‘yin faoliyati;
*b) predmetli faoliyat;
c) erkalash;
245

---

d) muloqot faoliyati.
3. Bolaning psixik rivojlanishini ta’minlovchi omillar va 
shart-sharoitlarni aniqlang.
a) 
tabiiy ijtimoiy muhit, maktabgacha tarbiya muassasalarida- 
gi tarbiya va maktabdagi ta’lim;
*b) irsiyat, muhit, bolaning shaxsiy faolligi, tarbiya va ta’lim;
c) tabiiy ijtimoiy muhit, oila, ota-ona;
d) oliy nerv faoliyatining tipi bilan bogliq bolgan asab sis- 
temasiga xos kuch va harakatchanlik.
4. 3 yosh krizisi (inqirozi) qanday xatti-harakatlarda ifodala- 
nadi?
a) o‘zini o‘zgalardan farqlay (ajrata) olish, o‘z imkoniyatlarini 
tushunish, mustaqillikka intilish;
b) bola o‘zining xatti-harakatlarini nima yaxshi-yu, nima yo- 
mon degan tasavvurga moslay boshlashi;
c) oliy nerv faoliyatining tipi bilan bogliq bolgan asab sis- 
temasiga xos kuch va harakatchanlik;
*d) bola o‘zini kattalar bilan taqqoslay boshlashi, kattalar xat­
ti-harakatlarini bajarishga intilishi, mustaqil harakat qila olishi, 
qat’iyligi va qaysarligida ifodalanadi.
5. Bola to‘g‘ri yurishni, muloqotga kirishishni, predmetli faoli- 
yatni egallash xususiyatlarini qaysi davrda egallaydi?
*a) ilk bolalik davrida;
b) chaqaloqlik davrida;
c) go‘daklik davrida;
d) kichik maktab yoshi davrida.