Psixologiyasi. Pedagogik psixologiya


Kattalar va tengdoshlari bilan muloqot



Yüklə 12,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə110/240
tarix24.10.2023
ölçüsü12,64 Mb.
#130772
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   240
Rivojlantirish psixologiyasi. Pedagogik psixologiya.Nishanova Z.T. Kamilova N.G

14.4. Kattalar va tengdoshlari bilan muloqot
Bog‘cha yoshidagi bolalar shaxsining shakllanishiga kola, bu 
davrni uch bosqichga ajratish mumkin:
birinchi davr — bu 3—4 yosh oraliglda bolib, bola emotsional ji­
hatdan o‘z-o‘zini boshqarishning mustahkamlanishi bilan bogliqdir;
ikkinchi davr — bu 4—5 yoshni tashkil qilib axloqiy o‘z-o‘zini 
boshqarish;
uchinchi davr esa shaxsiy ishchanlik va tadbirkorlik xususi- 
yatining shakllanishi bilan xarakterlanadi.
Maktabgacha yosh davridagi bolalarning kattalar bilan mulo- 
qoti ularda nutqning rivojlanishi hisobiga chuqurlashadi.
М.I.Lisina maktabgacha yoshdagi bolani kattalar bilan mulo- 
qotining vaziyatdan tashqari xarakterini ta’kidlab, uning 
2
shak-
1 Хакимова Д.Б. Половозрастные особенности развития познавательной
сферы детей 5-7 лет. Автореф....к. пс.н. Ташкент.2011.-24 с.
262


lini ko'rsatgan1. Bola 3—4 yoshga to‘lganida hamkorlik o‘rniga 
muloqotning bilish shakli shakllanadi. Vaziyatdan tashqari bilish 
muloqoti shakllanadi. Muloqotning bu shaklida yetakchi motiv — 
bilishdir. Bunda kattalar bilan hamkorlik qilib tevarak-atrof bi­
lan tanishadi, kattalar bilan «nazariy hamkorlik» jarayoni amalga 
oshadi. Bola hayvonlar, narsalar, planetalar, nimadan yasalgan- 
ligi haqida juda ko‘p «Nima uchun?» degan savollar beradi. Kat­
talar bola tomonidan bilim manbayi sifatida idrok qilinadi, sa- 
vollariga va o'ziga jiddiy munosabatda bo'lishni, hurmatni talab 
qiladi. Bu ehtiyojning muhimligi shundaki, bu yoshdagi bolalarga 
xos bo'lgan tez xafa bo'luvchanlikda namoyon bo'ladi.
Bola 6—7 yoshga to'lganda muloqotning oliy shakli — vazi­
yatdan tashqari shaxsiy muloqotga o'tiladi. Bunda bola kattalar- 
ga oila haqida, qayerda ishlashi, nima ish qilishi haqida savollar 
bera boshlaydi. Endi kattalar bola uchun ijtimoiy bilish manbayi 
sifatida namoyon bo'ladi. Bolaning kattalar bilan muloqoti ham- 
dardlik, o'zaro bir-birini tushunish, qarashlarning umumiyligiga 
intilish kabilar bilan chuqurlashadi.
Uch yoshda bolada tengdoshlari bilan muloqotda emotsi- 
yalar, ifodali qarashlardan foydalanadi. 3—4 yoshli bola uchun 
tengdoshi birgalikdagi amaliy faoliyatning ishtirokchisiga ayla- 
nadi, uning individual xarakterologik xislatlarini sherigi payqa- 
maydi. 4 yoshda tengdoshi muloqot sherigiga aylanadi. 4—5 yosh­
da sherigini o'zi bilan teng mavjudot sifatida ko'rib o'zini u bilan 
taqqoslaydi. 5—7 yoshga kelib tengdoshi bolaning ko'z o'ngida in- 
dividuallikka aylanadi, u bola uchun muhim suhbatdoshga ayla­
nadi, muloqotning ko'pchilik ko'rsatkichlari bo'yicha kattalardan 
o'zib ketadi. Bola o'zini va tengdoshini bir butun shaxs sifatida 
idrok qiladi, unga shaxsiy munosabat bildiradi.
S.A.Axundjanova tomonidan «Maktabgacha yoshdagi bola­
ning turli muloqot vaziyatlarida nutqi funksiyalari va shakllari 
xususiyatlari» mavzuidagi tadqiqotida aniqlanishicha, bu yosh

Yüklə 12,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   240




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin