Puvatya savaşI Öz
Yüklə 337,19 Kb.
|
Kaynakça Arslan, Emîr Şekîb, Târihu ğazavâti'l-Arab fî Fransa ve Sivisra ve İtalya ve Cezâiri'l-Bahri'l-mütevessit, Darü’l-kütübi’l-ilmî, Beyrut, trz. Âşûr, Saîd Abdülfettah, Târîhi Avrûba fî’l-usûri’l-vustâ, Beyrut 1976 Atçeken, İsmail Hakkı, Puvatya (Balatu’ş-Şüheda) Savaşı ve Etkileri Üzerine Bir Araştırma, S.Ü.İ.F.D., ’98, sy. VIII, Konya 1999 Belâzurî Ahmed b. Yahyâ el-, (ö.279/892), Fütûhu’l-büldân (trc., Mustafa Fayda), Siyer Yayınları, İstanbul 2013 Bigot, Henri, Des Traces laissées en Provence par les Sarrasins, Paris 1908 Bilici, Faruk, “Fransa (V. Ülkede İslâmiyet)”, DİA, İstanbul 1996, c. XIII, s. 187-190 Brockelman, Carl, İslam Ulusları ve Devletleri Tarihi (Çev., Neşet Çağatay) Ankara 1992 Büstani, Butrus el-, Me’ariku’l Arab fi’ş-Şark ve’l-Ğarb, Beyrut 1987 Cahen, Claude, Doğuşundan Osmanlı Devleti’nin Kuruluşuna Kadar İslamiyet (Çev., Esat Nermi Erendor), Ankara 2000 Cardonne, M., Histoire de l’Afrique et de l’Espagne : sous la Domination des Arabes, Paris 1767 Chalmel, J.-L., Histoire de Touraine, c. I, Paris 1828 Chateaubriand, Le Vicomte de, Analyse raisonnée de l’histoire de France et Fragments depuis Philippe VI jusqu’à la Bataille de Poitiers, Paris 1861 Chronique mozarabe de 754, s. 98-100, trad. Charles-Marie de la Roncière, Robert Delort et Michel Rouche, dans L'Europe au Moyen Âge, Documents expliqués, c.I, s.395-888, Armand Colin, 1979, p. 139, in,Mohammed Arkoun, Histoire de l’İslam et des musulmans en France du Moyen Âge à nos jours, Éditions Albin Michel, 2006 Condé, Joseph M., Histoire de la domination des Arabes et des Maures en Espagne et en Portugal, depuis l'invasion de ces peuples jusqu'à leur expulsion définitive, Rédigée sur l'Histoire traduite de l'arabe en espagnol de M.Joseph Conde par M. de Marlès, c.I, Paris 1825, Dabbî, Ahmed b. Yahya ed-, (ö. 599/1203), Buğyetü'l-Multemis fî târîhi ricâli ehli’l-Endelüs, Dârü’l-Kâtibi’l-Mısrî, Kahire 1990 Davies, Norman, Avrupa Tarihi (Çeviri Editörü Mehmet Ali Kılıçbay), İmge Kitabevi Yayınları, (2.Baskı), İstanbul 2011 De Marigny, Histoire des Arabes sous le gouvernement des Califes, c. II, Paris 1750 Demirkent, Işın, “Franklar”, DİA, İstanbul 1996, c.XIII, s.173-176 Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, İstanbul 1986, II, IV Ebû Diyak, S. Muhammed Feyyâz, el-Vecîz fî Târîhi’l-Mağrib ve’l-Endelüs, Irbid, 1988 Ebû Halil, Şevkî, ‘Avâmilu’n-Nasr ve’l-Hezime ‘Abra Târihine’l-İslâmî, Dımeşk 1991 Ferrûh, Ömer, el-Arab ve'l-İslâm fî'l-Havzi'l-Garbî mine'l-Bahri'l-Ebyazi'l-Mütevessit, (2. Baskı), Beyrut, 1981 Gibbon, Édouard, Histoire de la décadence et de la chute de l'Empire romain, par J.A.C. Buchon, c. II, Paris 1838 Ğanîmî, Abdü’l-fettah Mukalled el-, Ma’reketü Balâtü’ş-şühedâ: fi’t-târîhi’l-İslâmiyyi ve’l-Avrubî, Kahire 1996 Hasan, İbrâhim Hasan, Siyasî-Dinî-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi (trc., İsmail Yiğit, Sadrettin Gümüş), c. I-III, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1985 Hitti, Philip K., Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (trc., Salih Tuğ), İstanbul 2011 Humeydî, Muhammed b. Fütûh el- (ö. 488/1095), Cezvetü’l-muktebis fî Târîhi ulemâi’l-Endelüs, Tunis 2008 İbn Haldûn, Abdurrahman (ö. 808/1405), Kitâbu'l-İber ve Divânu'l-Mubtedei ve'l-Haber, I-VII, Bulak 1284 İbn İzârî, Ebû Muhammed Ali b. Muhammed el-Merrâkuşî (ö.695/1295), el-Beyanü'l-Muğrib, fi Ahbâri’l-Endelüs ve'l-Mağrib (nşr, E. Levi-Provençal-G. S. Colin), c. I-II, (2.baskı), Beyrut 1400/1980 İbnü’l-Esîr, İzzuddîn (ö.630/1232), el-Kâmil fî’t-târîh, , c.II, IV, V, Beyrut 1966 İbnü’l-Kûtıyye, Ebû Bekir Muhammed b. Ömer (ö. 367/977), Târîħu İftitâĥi’l-Endelüs (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire 1402/1982, İbnü'l-Emin, Mahmud Esad Seydişehrî, Tarih-i Din-i İslâm (İslam Tarihi)-Medine, Dört Halife Devri ve Sonrası, Divan Yayınları, c.II, İstanbul 1983 İbnü'l-Faradî, Abdullah b. Muhammed (ö.403/1013), Tarihu Ulemâi'l-Endelüs (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), c.I-ll, Beyrut 1404/1984 İnân, Muhammed Abdullah, Devletü’l-İslam fi’l-Endelüs, Kahire 1417/1997 Julien, Charles-André, Histoire de l’Afrique du Nord Des origines à 1830, Paris 1994 Kalelizade, K.Şükrü, Puvatye Muharebesi, Kanaat Kütüphanesi, İstanbul 1932 Lapidus, Ira M., İslâm Toplumları Tarihi, Hazreti Muhammed’den 19. Yüzyıla, İletişim Yayınları, c. I, İstanbul 2010 Lavallée, Théophile, “Histoire des Français - Depuis le Temps des Gaulois Jusqu'en 1830”, Tome I, Paris 1865 Lavisse, Ernest, Histoire de France, Cours Moyen, Librairie Armand Colin, Paris 1912 Lavisse, Ernest, Histoire de France İllustrée Depuis les Origines jusqu'à la Révolution, Hachette, c.II, Paris 1911 Levi-Provençal, Evariste, Histoire de l'Espagne musulmane, I-III, Paris-Leiden 1950 Lot, Ferdinand, Études sur la bataille de Poitiers de 732; In: Revue belge de philologie et d'histoire. Tome 26 fasc. 1-2, 1948. s. 35-59 Makkari, Şihabuddin Ahmed b. Muhammed et-Tilimsânî el- (ö.1041/1631), Nefhu't-Tîb min Ğusni'i-Endelusi'r-Ratîb, (nşr.İhsan Abbas), I-VIII, Beyrut Dâr Sâdır, 1408/1988 Mantran, Robert, İslâm’ın Yayılış Tarihi (VII-XI.Yüzyıllar), (Çev: İsmet Kayaoğlu), Ankara, 1981 Moke, Henri Guillaume, La Bataille De Poitiers, notice sur le tableau de M. L. de Taeye, Gand, trz. Mu’nis, Hüseyin, Atlas tarîhü’l-İslâm, Kahire (le Caire) 1986 Mu'nls, Huseyn, Fecru'l-Endelüs, Cidde 1985 Nouveau Larousse İllustré, Dictionnaire Universel Encyclopédique, Tome Deuxième, Librairie Larousse, Paris Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi (Çev., Fikret Işıltan), T.T.K.Yayını, Ankara 2015 Özaydın, Abdülkerim, "Belatü'ş-Şüheda", DİA, İstanbul, 1992, c.V, s.391-392 Özcan, Azmi, “Fransa-Tarih”, DİA, İstanbul 1996, c.XIII, s.178 Özdemir, Mehmet, Endülüs Müslümanları-I (Siyasî Tarih), Ankara, 2010 Pirenne Jacques, Büyük Dünya Tarihi, Çev: N. Önal-B. Cankat-R. Özdek, c.I, Istanbul, trz, Pirenne, Henri, Hz. Muhammed ve Şarlman İslâm Fetihleri ve Ortaçağ Uygarlığı, (trc., Muhsin Önal MENGÜŞOGLU), İstanbul 2012 Price, Roger, Fransa'nın Kısa Tarihi (Çev. Özkan Akpınar), İstanbul 2008 Reinaud, M., De l’Art militaire chez les arabes au moye âge, Paris 1848 Reinaud, M., İnvasions des Sarrazins en France : et de France en Savoie, en Piémont et dans la Suisse, Paris 1836 Sâlim, Seyyid Abdülazîz, Târîħu’l-müslimîn ve âŝâruhüm fi’l-Endelüs, Beyrut 1988 Sédillot L. A., Histoire des Arabes, Hachette, Paris 1854 Sénac, Philippe, Françoise Micheau, La bataille de Poitiers,de la réalité au mythe; in “Mohammed Arkoun, Histoire de l’İslam et des musulmans en France du Moyen Âge à nos jours, Éditions Albin Michel, 2006, p.18- 26 Sénac, Philippe, Jean Flori, Des premiers contacts diplomatiques aux premières défiances; in “Mohammed Arkoun, Histoire de l’İslam et des musulmans en France du Moyen Âge à nos jours, Éditions Albin Michel, 2006 Şakiroğlu. Mahmut H., “Frenk”, DİA, İstanbul 1996, c.XIII, s. 197-199 Tardieu, M. -Saint-Marcel, Charles-Martel ou La France délivrée, Paris 1806 Üçok, Bahriye, Emevîler-Abbasîler, Ankara, 1968 Ünlü, Nuri, İslâm Tarihi I, (Başlangıçtan Osmanlılara Kadar), İstanbul 2012 Wellhausen, Julius, Arap Devleti ve Sükûtu, (Terc., Fikret Işıltan), Ankara 1963 Yıldız, Hakkı Dursun, "Abdurrahman el-Gafıki, DİA, Istanbul, 1988, c.I, s.162. Zirikli, Hayreddin ez-, El-A'lâm : Kâmûsü terâcim (nşr.Züheyr Fethullah), I-VIII,Beyrut 1984
1Théophile Lavallée, “Histoire des Français - Depuis le Temps des Gaulois Jusqu'en 1830”, Tome I,Paris 1865, 130-160; Ernest Lavisse, Histoire de France, Cours Moyen, Librairie Armand Colin, Paris 1912, 5-28; Azmi Özcan, “Fransa- Tarih”, DİA, 1996, c.13, s.178 Franklar; İslam dünyasında Katolik ve Protestan mezheplerine mensup Hıristiyan Avrupalılar'a verilen addır. Frank kelimesi Türkçe'ye Frenk / Firenk / Firek, Arapça'ya Efrenc (İfrence), Farsça'ya Fereng / Freng / Fi rek şekillerinde geçmiştir. Avrupa'nın batı ve kuzey kısmına Arapça'da Efren ciye, Farsça'da ve Türkçe'de Frengistan adı verilmiştir. Müslümanlar Frank (Ef rene, ifrence) adını doğru olarak önce Frank Devleti'nin (Merovenjiyen - Karolen jiyen) halkı için kullanmışlarsa da sonra ları özellikle Haçlı seferlerinin başlama sının ardından, Suriye ve Filistin'de ku rulan Hıristiyan devletlerinin kurucuları büyük çoğunlukla Frank olduğu için bu ismi bütün Batı ve Kuzey Avrupa mil letlerine (Fransız, İngiliz, Alman, İtalyan, Norman) teşmil etmişlerdir. Fakat Kato lik İspanyollar ile Ortodoks kilisesine mensup milletler (Rus, Rum, Bulgar, Sırp vb.) Frank tabiri kapsamının dışında tu tulmuştur. (Işın Demirkent, “Franklar”, DİA, İstanbul 1996, c.13, s.173-176) Aslında Roma İmparatorluğu ikiye ayrılırken Franklar’ın tamamı Batı Roma topraklarında kalmış, yıllar sonra en büyük hükümdarları olan Şarlman (Charlemagne) Papa tarafından taç giydirilerek resmen “Batı imparatoru” ilân edilmiştir. Buna karşılık Macarlar gibi Katolik olan bazı kavimler Doğu Roma topraklarında kalmış ve yine yıllar sonra Osmanlılar tarafından Katolik oldukları halde Ortodoks Rum ve Bulgarlar gibi (aynı şekilde Katolik Osmanlı tebaası da) Frenk kavramının dışında tutulmuştur. (Mahmut H. Şakiroğlu, “Frenk”, DİA, İstanbul 1996, c.13, s. 197-199)
2 Norman Davies, Avrupa Tarihi (Çeviri Editörü Mehmet Ali Kılıçbay), İmge Kitabevi Yayınları, (2.Baskı), İstanbul 2011, s. 241 4 Lavallée, c.I, s. 85; Norman Davies, Avrupa Tarihi, s. 244 5Lavisse, 14-15; Norman Davies, Avrupa Tarihi, s. 260 6 Lavalleé, c. I, s. 41-52; Norman Davies, Avrupa Tarihi, s. 262 7 Ren (Rhin- Rhein) nehri, İsviçre Alplerinde doğup, Lihtenştayn ve Fransa sınırlarından Almanya ve Hollanda topraklarından geçtikten sonra Rotterdam'da Kuzey Denizi’ne dökülen 1230 km uzunluğuyla Batı Avrupa’nın en önemli nehirlerinden biridir. Buradaki ülke ve şehir isimlerinin altındaki linkleri kaldıralım, vikipedia dan alınmış görüntüsü veriyor 8 Avrupa topraklarında yayılan Germen boyları içinde Franklar, Aryanizm'e değil de, Katolikliğe giren ilk topluluklardı. Bu nedenle Fransa'ya “Kilisenin en büyük kızı” (La fille ainée de l’Église) sıfatı verilmiş, Franklar da buna dayanarak kendilerini “Fransa'nın en iyi Hıristiyanları” olarak adlandırmışlardır. 9 Roger Price, Fransa'nın Kısa Tarihi (Çev., Özkan Akpınar), İstanbul 2008, s. 53; Işın Demirkent, “Franklar”, DİA, İstanbul 1996, c.13, s.173-176 I.Clovis, Galya eyaletindeki hakimiyetini artırmak üzere daha küçük Frank prenslerini öldürüp, bir de Hıristiyan eş (Clothilda) aldıktan sonra Reims'de, 496 yılının Paskalya Yortusu'nda vaftiz edilerek Hıristiyan olmuştur. Farkında olmadan, hem Fransa hem de Alman İmparatorluğunun kuruluşuna katkıda bulunan Clovis, otuz yıllık bir saltanattan sonra yeni başkenti Paris'te 551 yılında ölmüştür. (Norman Davies, Avrupa Tarihi, s. 263) 10 Lavallée, c.I, s. 65-105; Norman Davies, Avrupa Tarihi, s. 263 11 Lavisse, 14-15; Norman Davies, Avrupa Tarihi, s. 264 12 Norman Davies, Avrupa Tarihi, s. 266 13 Norman Davies, Avrupa Tarihi, s. 267 14 Lavallée, c.I, s.146-151; Işın Demirkent, “Franklar”, DİA, c.XIII, s.173 15 P.Sénac, Des premiers contacts diplomatiques aux premières défiances; in “Mohammed Arkoun, Histoire de l’İslam et des musulmans en France du Moyen Âge à nos jours, Éditions Albin Michel, 2006, s. 58 16 P.Sénac, Des premiers contacts diplomatique, s. 59-61 17 Ahmed b. Yahyâ el-Belâzurî, Fütûhu’l-Büldân (trc., Mustafa Fayda), Siyer Yayınları, İstanbul 2013, 284; Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, c. IV, s. 66-67 18 Henri Bigot, Des Traces laissées en Provence par les Sarrasins, Paris 1908, s. 5 19 Makkari, Nefhu't-Tîb, c. I, s, 235; İbn İzârî, el-Beyânü’l-muğrib, c. II, s. 24; Faruk Bilici, "Fransa (Ülkede İslâmiyet)", DİA, İstanbul, 1996, c. XIII, s.187; Ernest Lavisse, Histoire de France İllustrée Depuis les Origines jusqu'à la Révolution, Hachette, Paris 1911, c.II, s. 259; J. Wellhausen, Arap Devleti ve Sükûtu (Çev., Fikret Işıltan), Ankara 1963, s. 16 El-Hur b. Abdurrahman es-Sakafi, Fransa'daki manastır ve kiliselerde saklı zengin hazinelerin cazibesine kapılmış ve Merovenj Sarayına bağlı baş kumandanların ve Akiten (Aquitania) asilzadeleri arasında mevcut çekişme ve ihtilaflardan cesaret almış olarak Fransa üzerine askeri seferlerini başlatmıştır. (Hitti, İslam Tarihi, s. 678) 20 Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 345 21 Makkari, Nefhu't-Tîb, c. I, s, 235; L. A. Sédillot, Histoire des Arabes, s. 153-154; E.Gibbon, Histoire de la décadence et de la chute de l'Empire romain, c. II, s. 363 22 İbn İzârî, el-Beyânü’l-muğrib, c. II, s. 26; İbn Kûtiyye, Târîhu İftitâhi'l-Endelüs, s. 39; Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, c. IV, s. 67 23 Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, c.IV, s. 68 24 İbn İzârî, el-Beyânü’l-muğrib, c. II, s. 26 25 el-Makkarî, Nefhu't-Tîb, c.I, s. 235 26 “Tarasone” şehri Saragossa bölgesinde Tudela'nın 22 mil güney doğusundadır. 27 İbn İzârî, el-Beyânü’l-muğrib, c. II, s. 26 28 İbn Haldun, el-İber, c, IV, s. 118 29 L. A. Sédillot, Histoire des Arabes, s. 156; M. Reinaud, İnvasions des Sarrazins en France, s.7 30 . H.İ. I, 405); Henri Bigot, Des Traces laissées en Provence par les Sarrasins, Paris 1908, s. 5-7 31 Hitti, İslam Tarihi, s. 679 32 ed-Dabbî, Buğyetü’l-Mültemis, s. 303; lbn Haldun, Tarih, c. IV, s. 118; Hasan İbrâhim, İslâm Tarihi, c. I, s. 405; Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, c. IV, s. 69; Hitti, İslam Tarihi, s. 679; Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 345 33 Ernest Lavisse, Histoire de France İllustrée, c. II, s. 259 34 H.Pirenne, Hz. Muhammed ve Şarlman, s. 209, 272; E.Gibbon, Histoire de la décadence et de la chute de l'Empire romain, c.II, s. 363 35 İbn İzârî, el-Beyânü’l-muğrib, c. II, s. 27; Makkari, Nefhu't-Tîb, c. I, s. 235 36 İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, c. V, s. 115 37 Makkari, Nefhu't-Tîb, c. I, s. 235; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, c. V, s. 116; Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, c. IV, s.72; Hasan İbrâhim, İslâm Tarihi, c. I, s.405; Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 245; Ömer Ferruh, el-Arab ve'l-İslam fi'l-Havzi'l-Garbi mine'l-Bahri'l-Ebyazi'l-Mütevessit, Beyrut, 1981 s. 120; L. A. Sédillot, Histoire des Arabes, s. 156-157; Henri Bigot, Des Traces laissées en Provence par les Sarrasins, s. 6-7 39 Şevkî Ebû Halîl, Balâtü’ş-şühedâ bi kıyâdeti Abdür’r-Rahmani’l-Gâfikî, Darü’l-fikr, Dımeşk 1993, s.14 40 Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, c. IV, s. 74; İbn İzari, el-Beyanu'I-Muğrib, II, 38; el-Makkarî, Nefhu't-Tîb, c.I, s. 235; Şevki Ebû Halîl, Balâtü’ş-şühedâ, s.76; İbn İzârî, el-Beyânü’l-muğrib, c. II, s. 37 41 Hasan İbrâhim, İslâm Tarihi, c.. I, 405) Ömer Ferruh, el-Arab ve'l-İslam, s. 120-126 42 Hasan İbrâhim, İslâm Tarihi, c. I, s. 408; Hitti, İslam Tarihi, s. 684 M.Cardonne, Histoire de l’Afrique et de l’Espagne : sous la Domination des Arabes, s. 130; M. Reinaud, İnvasions des Sarrazins en France, s. 33-34 43 Muhammed b. Fütûh el-Humeydî (ö. 488/1095), Cezvetü’l-muktebis fî Târîhi ulemâi’l-Endelüs, Tunis 2008, s. 395 44 Ed-Dabbî, Ahmed b. Yahya (ö. 599/1202), Buğyetü'l-Multemis fî târîhi ricâli ehli’l-Endelüs, (Dârü’l-Kâtibü’l-Arabî), Kahire 1967, s. 365; İbnü'l-Faradî, Abdullah b. Muhammed (ö.403/1013), Tarihu Ulemâi'l-Endelüs, Kahire 1966, c.ll, s.256 45 720’de İspanya Arapları Pireneler’i aşarak Narbonne’u ele geçirmişler ve Toulouse’u kuşatmışlardı. 721 yılının sonbaharında Eudes Müslümanların üzerine yürümüş ve onları Toulouse surlarının hemen yanıbaşında yenilgiye uğratarak Akitanya’nın dışına sürmeyi başarmıştı. Ama tüm bu çabaları Narbonne’u geri alabilmesi için yeterli olmamıştı. (H.Pirenne, Hz. Muhammed ve Şarlman, s. 272) 46 Hakkı Dursun Yıldız, “Abdurrahman el-Gafikî”, DİA, İstanbul , c.I, s. 147-150; Ziriklî, el-Alâm, c. IV, s. 84; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, c. V, s. 172, 174-175, 490; E. Lévi-Provençal, Histoire de l’Espagne musulmane, Paris 1950-53, II, 40, 41, 59-62; Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, c. IV, s. 70 47 İbn İzârî, el-Beyânü’l-muğrib, c. II, s. 38; M.Cardonne, Histoire de l’Afrique et de l’Espagne: sous la Domination des Arabes, Paris 1767, s. 123 48 E.Gibbon, Histoire de la décadence et de la chute de l'Empire romain, c.II, s. 503; Hakkı Dursun Yıldız, "Abdurrahman el-Gafıki, DlA, Istanbul, 1988, I, 162; Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 246 Abdurrahman el-Gafıkî, Musa b. Nusayr'ın düşünüp te tahakkuk ettiremediği hilalin iki ucunu birleştirmek arzusundaydı. Bütün Avrupa'yı geçip kuzeyden Bizans'a inmek ve Akdeniz'i bir İslam gölü haline getirmek istiyordu. Bu sebeple askerlerini bu büyük ideal için hazırlamaya özen göstermişti. (Nuri Ünlü, İslam Tarihi, s. 212) 49 Hüseyin Mu'nis, Fecru'l Endelüs, s. 262; Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 247; Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, c. IV, s. 74; Şekib Arslan, Tarihu Ğazavâti'l-Arab, s. 97; Conde, Histoire de la Domination des Arabes, c. I, s. 141-142 50 ed-Dabbî, Buğyetü'l-Multemis, s. 476; Humeydî, Cezvetü’l-muktebis, s. 395; İbnü’l-Kûtıyye, Târîħu İftitâhi’l-Endelüs, s. 13; Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 247 51 Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 248 52 Hüseyn Mu’nis, Fecrü’l-Endelüs, s. 263; Abdü’l-fettah Mukalled el-Ğanîmî, Ma’reketü Balâtü’ş-şühedâ: fi’t-târîhi’l-islâmiyyi ve’l-Avrubî, Kahire 1996, s. 62; S. Abdülaziz Salim, Tarihu’l-Müslimîn ve Asâruhum fi’l Endelüs, s. 141 53 Butrus el-Büstani, Me’ariku’l-Arab fi’ş-Şark ve’l-Ğarb, Beyrut, 1987, s. 69; Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 248 54 Ömer Ferruh, el-Arab ve’l-İslâm, s. 127; De Marigny, Histoire des Arabes sous le gouvernement des Califes, Paris 1750, c. II, s. 458; E.Gibbon, Histoire de la décadence et de la chute de l'Empire romain, c.II, s. 503 55 Ebu Diyak, el-Veciz fi Tarihi’l-Magrib ve’l-Endelüs, s. 189; Butrus el-Büstani, Me’ariku’l Arab fi’ş-Şark ve’l-Ğarb, s. 269 56 E.Lavisse, Histoire de France İllustrée, c.II, s. 259; Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 249 57 M.Cardonne, Histoire de l’Afrique et de l’Espagne, s. 124-125; M. Reinaud, İnvasions des Sarrazins en France, s. 34-37; 58 Ömer Ferruh, el-Arab ve’l-İslâm, s. 127; Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 249 59Hüseyn Mu’nis, Fecru’l-Endelüs, s. 265 60 Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 249 61 Ferdinand Lot, Études sur la bataille de Poitiers de 732, s. 35; H.Pirenne, Hz. Muhammed ve Şarlman, s. 273; Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, c. IV, s. 75; el-Ğanîmî, Ma’reketü Balâtü’ş-şühedâ, s. 65; Makkari, Nefhu't-Tîb, c. I, s, 225; Kalelizade K.Şükrü, Puvatye Muharebesi, Kanaat Kütüphanesi, İstanbul 1932, s. 23 62 Doğuştan Günümüze İslam Tarihi, c. IV, s. 75; Philippe Sénac, La bataille de Poitiers, s. 8; Henri Bigot, Des Traces laissées en Provence par les Sarrasins, Paris 1908, s. 7 Tuluz da, Bordo’da Emevîler’în beyaz bayrağı dalgalanıyordu. Çapul, yağma gayesiyle Abdurrahman’ın etrafına toplanan ve ona ilk zaferleri temin eden kuvvet hemen işe girişti. Kiliseler, evler, şatolar bir an içinde yanıp kül oldu. Her taraftan yükselen yangın alevleri kesilen insanların feryatları arasında bütün Akitanya harabezara döndü. Abdurrahman askerinin yaptığı bu vahşi taşkınlıktan çok müteessirdi. Fakat elinden bir şey gelemezdi. Çünkü büyük istila proğramını ancak bu vahşi kuvvetle temin edecekti. Ve bu kuvvet ancak böyle soygunculuğa müsaade etmekle idare olunurdu. Mamur (Gol) arazisi şimdi bir çöle dönmüştü. Elde edilen ganimet malları ordunun harp ağırlığını kat kat geçmişti. Her askerin, her neferin artık taşıyamıyacağı derecede çapul, yağma hissesi olmuştu. (Kalelizade, Puvatye Muharebesi, s. 24-26)
63 E.Gibbon, Histoire de la décadence et de la chute de l'Empire romain, c.II, s. 503; Muhammed Abdullah İnân, Devletü’l-İslam fi’l-Endelüs, s. 99; M. Reinaud, İnvasions des Sarrazins en France s. 21 Hitti’ye göre Abdurrahman, Bordeaux şehrinin müstahkem hisarları önünde fırtına gibi esti ve bütün kiliselerini ateşe verdi.( Hitti, İslam Tarihi, s. 679) 64Atçekenden, Puvatya, 249; M. Reinaud, İnvasions des Sarrazins en France, s. 34-36; Hitti, İslam Tarihi, s. 671; Carl Brockelmann, İslam Ulusları ve Devletleri Tarihi (Çev., Neşet Çağatay) Ankara, 1992, s. 79. 65 E. Şekib Arslan, Tarihu Gazavati’l-Arab, s. 100 tamam Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 249 66 M. Reinaud, İnvasions des Sarrazins en France, s. 29-30 39 Emîr Şekîb Arslan, Târihu ğazavâti'l-Arab, s. 99; M.Abdullah İnan, Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs, c.I, s. 97 67 Henri Bigot, Des Traces laissées en Provence par les Sarrasins, s. 9 68 Philippe Sénac, La bataille de Poitiers, s. 9 69Ömer Ferruh, el-Arab ve’l-İslâm, s. 128 ; Condé, Histoire de la domination des Arabes, c. I, s. 141; M.Tardieu-Saint-Marcel, Charles-Martel ou La France délivrée, s. VI; Ernest Lavisse, Histoire de France, c.II, s. 259-260; M.Cardonne, Histoire de l’Afrique et de l’Espagne, s. XII; M.Cardonne, Histoire de l’Afrique et de l’Espagne, s. 126; Atçeken, Puvatya Savaşı, s. 250 Yüklə 337,19 Kb. Dostları ilə paylaş:
|