Tarla bitkilərinin istehsalat və botaniki-bioloji qruplaşdırılması
İstifadəsinə görə qruplar
Bioloji qruplar
Cins, nov
Dənli bitkilər
1-ci qrup dənli taxıllar:
2-ci qrup
Qarabaşaq
Dənli-paxlalılar
Buğda, çovdar, tritikale, arpa, vələmir
Qarğıdalı, darı, çəltik, sorqo
Qarabaşaq
Noxud, yem paxlası, sya, lobya, mərcimək, nut,
lərgə, lüpin
Şirəli yem bitkiləri
Kökümeyvəlilər
Köküyumrular
Bostan bitkiləri
Yem kələmi
Şəkər çuğunduru, yem çuğunduru, şalğam yerkökü,
turneps
Kartof, topinambur
Qarpız, qabaq, yemiş
Yem kələmi
Yem otları
Çoxilliu paxlalı otlar
Çoxilliu taxıl otlar
Birillik paxlalı otlar
Birillik taxıl otları
Ənənəvi olmayan yem
bitkiləri
Yonca, üçyarpaq, xaşa, xəşənbül, çəpişotu, çoxillik
lüpin, qurdotu
Pişikquyruğu, yulafca, tülküquyruğu, tonqalotu,
tüklücə, çoban toppuzu, qaramuq, ayrıqotu
Yazlıq gülül, payızlıq gülül, seradella, şabdar, al-
qırmızı üçyarpaq
Sudanotu, moqar, dəlicə buğda (alaq otu)
Xəndəkotu, baldırğan, əmənkömənci, yağlıq turp,
Yağlı və efiryağlı bitkilər
Yağlı bitkilər
Efiryağlı bitkilər
Günəbaxan, küncüt, araxis, xardal, raps, saflor,
kürəncə, gənəgərçək
Keşniş, cirə, kəklikotu, nanə,sürvə(adaçayı)
Lifli bitkilər
Toxumlarında lif olan
Qabığıliflilər (gövdə)
Pambıq
Kətan, kənaf, çətənə
Narkotik bitkilər
Narkotiklər və mayaotu
Tütün, tənbəki, mayaotu
Becərilən bitkilərin əksəriyyəti 5-8 min il bundan əvvəl mədəni hala salınıb.
Mədəniləşdirilmiş bitkilərin inkişafı mümkün olduqca forma əmələgəlmə mərkəzlərindən daha
uzağa çəkilməklə, digər torpaq-iqlim şəraiti olan yeni regionlarda məskan salırdılar. Süni, lakin
bəzən təbii seçmə növün genotipini dərindən dəyişdirirdi. Məsələn, qarğıdalı tipik tropik qısa gün
bitkisidir, amma yeni sortları və hibridlərini 55
0
şimal en dairəsi ərazilərində becərərək mum və
hətta tam yetişkənliyinə qədər çatdırmaq mümkündür.
Soyanın başlanğıc forması yüksək temperatur gərginliyi tələb edir və fəal temperatur cəmi
3500-4000
0
C-dir. Şimal ekotipi sortları, şüalanmadan istifadə etməklə yaradılmış mutagenez,
12
vegetasiya müddətində 1750-1800
0
C temperatur tələb edir. Bir çox mədəni bitki növlərinin
timsalında oxşar misallar gətirmək mümkündür.
Tarla bitkilərini rahat öyrənmək üçün becərilmə xüsusiyyətlərinə görə (İ. A. Stebut),
istifadəsinə görə (D. N. Pryanişnikov), əsas məhsulun istifadə xarakterinə, növün botaniki və bioloji
xüsusiyyətlərinə görə (B. N. Stepanov, P. P. Vavilov) qruplara bölmək qəbul edilmişdir. Bəzi
dəqiqləşdirilmələrlə bioloji qruplar 2 saylı cədvəldə göstərilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |