Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Bitkinin tarixi. 
Çovdar nisbətən cavan taxıl 
bitkisi hesab olunur, insanlar onun becərilməsinə 
arpa, buğdaya və digər tarla bitkilərindən sonra 
başlamışlar. Roma yazıçısı Pliney bizim eradan 
əvvəl I-ci əsrdə bitki haqda öz yazısını vermişdir. 
III-cü və IV-cü əsrlərdə Slavyan xalqları tərəfindən 
Kerç yarımadasında becərilirdi. Sonradan başqa 
rayonlara və XVII-ci əsrdə Sibirə aparılmışdır. 
Becərilməsi 
və 
məhsuldarlığı
. 
Dünya 
miqyasında çovdarın əkin sahəsi 12 milyon hektara 
yaxındır. Bu bitki Avropanın bir çox ölkələrində 
Almaniya, Polşa, Fransa, Rusiya, ABŞ və s. yerlərdə 
becərilir. Ukraynada bu bitkidən 14-15 sentner dən 
məhsulu götürülür. Lakin, yüksək aqrofonda 40-50 
Şəkil 5. Çovdar
:
 
1,2
 – 
cücərmə və kollanma 
fazasında; 3 – sünbül; 4 – sünbülcük erkək 
çiçəklərlə; 5 – dən; 6 - yarpağın gövdə ilə 
birləşməsi; 

---

126 
sentner məhsul verir. Litva respublikasında daha yüksək məhsul əldə edilir. 
Botaniki təsviri.
Çovdar – 
Secale 
cinsinə aiddir. Cücərtisi darçını-bənövşəyi rənglidir. 
Yarpağının dilçəsi enli, kirpiklidir, qulaqcıqları xırdadır, çiçəkləmə fazasından sonra tökülür. 
Gövdəsi zərif, nazik elastikidir. Çiçək qrupu sünbüldür. Sünbül oxunun pilləsi bir sünbülcüklü və 2-
3 çiçəklidir. Ortadakı çiçək dən vermir. Sünbülcük pulcuqları bizşəkilli, ensiz və xırdadır. Qılçıqları 
qısa, sünbülünə sıxılmış yaxud dağınıq vəsiyyətlidir. Dənləri uzunsov, uzunsov - oval formalı, 
əsası sivriləşmiş, yan tərəfləri bir qədər basıq, səthi qırışıqlıdır. Rəngi tünd boz, darçını, yaşılımtıl, 
sarı, kürəni yaxud qırmızı olur. 1000 ədədinin kütləsi 10-35 qramdır. 4 növü vardır ki, biri mədəni 
becərilən (