Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

 
Dənli paxlalı bitkilərinin yaşıl gübrə üçün becərilməsi. 
Paxlalı bitkilərin gövdələrində 
cinsdən asılı olaraq hektara 100-400 kq-a qədər azot toplana bilər. Odur ki, əkinçilikdə torpağın 
münbitliyini yüksəltmək üçün paxlalı bitkilərin mühüm əhəmiyyəti vardır. Qida maddələri ilə zəif 
təmin olunmuş qumlu və qumsal torpaqlarda paxlalıların 
(lüpin, göy noxud, lərgə)
yaşıl kütləsini 
torpağa basdırdıqda burada həm azot, həm də kül elementlərinin ehtiyatı artır. Həmçinin torpağın 
susaxlama və su qaldırma xassələri də yaxşılaşır. Respublikamızın ağır torpaqlarında yaşıl gübrə 
hesabına hava, qida və su rejimləri daha əlverişli olur.
Yaşıl gübrə məqsədi üçün torpaq-iqlim şəraitinə uyğun bitki seçilməlidir. Əkinlərdə səpin 
müddəti, səpin üsulu və səpin normaları nəzərə alınmalıdır. Bunlara riayət edildikdə hektardan 400 

---

185 
sentnerə qədər yaşıl kütlə məhsulu götürmək mümkündür. Bu hesabla kartofun məhsulu 2-3 dəfə, 
taxıl bitkilərininki isə 3,5-3,7 dəfə artır.
Dənli - paxlalı bitkilərin yaşıl kütləsi paxla bağlama fazasının başlanğıcında yerə yatızdırılıb 
şumlanır. Yaşıl gübrə məqsədilə səpini yazda, yayda yaxud payızda aparmaq olar. 
 
16.1. Noxud 
 
Əhəmiyyəti. 
Göy noxud həm ərzaq, həm də heyvandarlıqda yem kimi istifadə olunan bitkidir. 
Onun toxumu yaxşı bişir və yüksək keyfiyyətli dada malikdir. Konserv sənayesində ondan geniş 
istifadə olunur. Yaşıl dənlərinin tərkibində 25-30% şəkər və çoxlu vitaminlər (A, B
1
, B
2
, və s.) 
vardır. 
Paxlalıların dənli taxıl bitkiləri ilə qarışıq əkinləri yaşıl kütlə, silos və saman üçün becərilir. 
Noxudun unundan iri buynuzlu mal-qaranın yemləndirilməsi üçün konsentratlı yem hazırlanır.
Yetişmiş dəndə 28% zülal, samanda 5-8%, 
yaşıl kütləsində isə 12-13% olur. 20 sentner dən 
məhsulu verdikdə havadan 105 kq azot toplaya bilir 
ki, onun da ən azı 40 kq-ı torpaqda qalır. Noxudun 1 
kq dənində 195 qram həzm olunan zülal, 1,17 yem 
vahidi vardır. Yaşıl kütləsinin 1 sentnerində 13 yem 
vahidi, 2500 qram həzm olunan zülal, 1 sentner 
samanında 23 yem vahidi 3100 qram həzm olunan 
zülal vardır.