Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

 
Əkin. 
Adətən kartofu bioloji xüsusiyyətlərindən asılı olaraq torpağın 8-10 sm. dərinliyində 7-
8 
o
C istilik olduqda əkirlər, cücərtilər isə son yaz şaxtaları keçdikdən sonra çıxır. 
Azərbaycanın aran rayonlarında faraş kartofu fevralın 20 – dən martın axırına qədər əkirlər. 
Bu qədər uzun əkin müddəti olmasına baxmayaraq cücərtilər torpağın səthinə 8-10 apreldən 
çıxmağa başlayır. Bununla belə 16-17 apreldə baş verən 0,2 - 0,5 
o
C son yaz şaxtaları cücərtiləri və 
cavan bitkilərin yerüstü hissəsini məhv edir. Ona görə faktiki olaraq açıq sahədə əkilmiş kartofun 
vegetasiyası 19-20 apreldən başlayır. Hesablamalar göstərir ki, hər gün əkinlərin gecikdirilməsi 
(optimal müddətdən sonra) məhsuldarlığı hektardan 3-5 sentnerə qədər aşağı salır. Erkən əkinlərdə 

---

233 
yetişdirilmiş yumrularda möhkəm örtük toxumaları əmələ gəldiyinə görə onlar az zədələnir və 
yığım zamanı yaxşı yüklənirlər. Adətən tezyetişən sortlar erkən, sonra toxumluqlar və nəhayət 
gecyetişənlər əkilir. Əkinin fevraldan və martın əvvəlindən başlanması böyük əkin sahələrini 
əkməyə vaxt qazanmaq üçün əhəmiyyətlidir.
Əkinlərin gecikdirilməsi məhsulun azalmasına və keyfiyyətinin pisləşməsinə səbəb olur. 
Azərbaycanda kartofun yay əkinləri də böyük əhəmiyyət kəsb edir. Yay əkinləri taxıl, bostan 
və dənli-paxlalı bitkilər yığıldıqdan sonra iyulun 20-dən avqustun 10-na qədər keçirilir. Yay əkini 
vahid sahədən 2 məhsul götürülməsini təmin etməklə günəş enerjisindən, torpaq, su, kənd 
təsərrüfatı maşınları, işçi qüvvəsindən daha səmərəli istifadə edilməsinə şərait yaradır. Yay 
əkinlərində yumrular xəstəliklərə daha az tutulur. Yay əkinlərindən götürülmüş toxumluq 
materiallardan daha güclü bitkilər alınır və onlar məhsuldar olurlar. Yay əkinlərində yumrular 
torpağın daha dərin qatına (12-15sm) basdırılmalıdır ki, nəmliklə yaxşı təmin edilsin. 
Əkinə 12-20 gün qalmış torpaq quruyubsa sahə suvarılmalı, bir neçə gündən sonra 15-16 sm 
dərinliyində kultivatorla yumşaldılmalı və malalanmalıdır.
Respublikamızın iqlim şəraiti kartof əkinlərini noyabr-dekabr aylarında aparmaq üçün 
əlverişlidir. Yumrular torpaqda qalaraq erkən yazda cücərti verir və faraş məhsul götürülməsini 
təmin edir. Kartof məhsulu may ayının axırı, iyunun əvvəllərində yığıldıqdan sonra ikinci məhsul 
götürmək üçün tarlaya qarğıdalı, günəbaxan, sorqo, çuğundur, kələm, lobya və s. bitkilər əkmək 
olar. Xırda sahələrdə və fərdi təsərrüfatlarda kartofu əllə əkirlər. İri təsərrüfatlarda kartofu ən çox 6 
cərgəli KSM-6,SKQ-4 kartofəkənlə, ya da 4 cərgəli SN-4B-1 və SN-4B-2 maşınları ilə əkirlər. İri 
cücərtili yumrular SƏ-4 markalı asma kartofəkənlə əkilir. Cərgə arası 60-70 sm, bitki arası məsafə 
isə 20-40 sm-ə qədər götürülür. Hektarda optimal bitki sıxlığı bölgədən və torpaq tipindən asılı 
olaraq 45-55 min kol arasında dəyişir. Toxumluq material üçün bitki sıxlığını 60 minə qədər 
çatdırmaq lazımdır. 
Kartofu əvvəl şırım açaraq yumruları dibə düzmək və şırımaçanla qonşu şırımı açdıqda 
üstünü torpaqla örtməklə də əkmək olur.
Yumruların əkilmə dərinliyi əmələ gələn stolonların və yumruların sayına çox təsir edir. Faraş 
kartofu ən çox 4-6 sm dərinliyə əkirlər, yumrunun zirvəsi yuxarı durmalıdır. Bu, isinən torpağın üst 
qatında yumrunun tez cücərməsinə şərait yaradır.
Dəmyə və çox quraq rayonlarda kartofu 12-15 sm və daha çox dərinliyə əkirlər. Faraş kartofu 
1-2 dəfə, gecyetişən kartofun 2-3 dəfə dibini doldururlar. Çox quraq və dəmyə yerlərdə 
buxarlanmanın qarşısını almaq üçün, xüsusən dərin əkilən kartofun dibini doldurmurlar.