Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K


Yayılması və məhsuldarlığı



Yüklə 7,47 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə269/418
tarix05.12.2023
ölçüsü7,47 Mb.
#138344
1   ...   265   266   267   268   269   270   271   272   ...   418
05 08 2021 12 21 57 119 7828561 Bitkiçilik = 2012

Yayılması və məhsuldarlığı.
Dünya əkinçiliyi sistemində günəbaxanın əkin sahəsi 18-19 
milyon hektara yaxındır. Bu bitki əsasən ABŞ-da (1,5 milyon ha), Argentinada (2,0 milyon ha), 
Hindistanda, Bolqariyada, Macarıstanda, Ukraynada, Rusiyada, Moldovada, Qazaxıstanda, Şimali 
Şəkil 32. Günəbaxan: 
1,2– bitki cücərti və 
çiçəkləmə fazasında; 3– yetişmiş səbət; 4– çiçəklər və 
onun orqanları: a– boruşəkilli, b– dilşəkilli, c– dişicik, 
ç – toz kisəsi; 5– tozcuq danəsi; 6 – səbətin kəsiyi;
7 – tumu 



ç 


244 
Qafqazda və Gürcüstanda əkilir. Günəbaxanın dən məhsuldarlığı hektardan 12-14 sentnerdən 25-30 
sentner arasında dəyişir. Azərbaycanda bu bitkinin əkin sahəsi 10265 hektar, ümumi məhsul 
istehsalı 16537 ton, orta məhsuldarlıq isə hektardan 16,6 sentnerdir. Ən çox əkin sahəsi Cəlilabad, 
Masallı, Biləsuvar, Şəki, Şamaxı və s. rayonlardadır.
Botaniki təsviri.
Günəbaxan mürəkkəbçiçəklilər (
Compositae
) fəsiləsinin, astraseya 
(
Astraceae
) ailəsinin, heliantus (
Helianthus annus
) cinsinin birillik bitkisidir.
Onu 2 sərbəst növə: mədəni günəbaxan – 
Helianthus cultus

yabanı günəbaxan – 
Helianthus ruderalis
– bölürlər.
Mədəni günəbaxan 2 yarımnövə ayrılır: səpin günəbaxanı – 
H. a. sativus

bəzək günəbaxanı -
H. a. ornamentales
.

Günəbaxanın güclü şaxələnən mil kökü vardır. O, rüşeym kökcüyündən 2 dəfə sürətlə inkişaf 
edərək torpağın 2-4 metr dərinliyinə, ətrafa isə 100-120 sm işləyir. Gövdələrinin hündürlüyü 1,0-2,5 
metr, hətta 3-4 metrə çatan dik duran, üzəri tüklü içərisi özəklə doludur.
Yarpaqları uzun saplaqlı iri, oval, ürək formalı, iti nəhayətli və kənarları mişar kimidir. 
Gövdənin aşağı hissəsində 3-5 cüt yarpaqlar qənşər-qənşərə, sonrakılar isə növbə ilə düzülürlər. Bir 
bitkidə 15-35 yarpaq olur.
Çiçəyi səbətdir. Çiçəkləri dilşəkilli və boruşəkillidir. Dilşəkilli çiçəklər səbətin kənarında 1-2 
cərgə düzülür, Sarı-narıncı rəngli, cinsiyyətsiz olur. Bəzən dişicik əmələ gəlir ki, o da çox zəif 
olduğu üçün məhsul vermir.
Boruşəkilli çiçəklər səbətin üzərində yuvalarda yerləşir, ikicinsli və məhsuldar olurlar. Lakin 
dişiciklər erkəkciklərdən tez yetişdiyinə görə çarpaz tozlanır. Yağlıq formalarda səbətin diametri 
10-20 sm, çırtlama formalarda isə 40 sm-dir. Bir səbətdə 600-1200 çiçək olur. 5 erkəkcik və 1 
dişicikdən ibarətdir. Dişicik tez yetişir. Meyvəsi toxum hesab edilir və tum adlanır. Tum uzunsov, 
pazşəkilli, 4 üzlü, sivri nəhayətli, ikiləpəlidir. 1000 ədədinin kütləsi 35-75 qram, hətta 120 qrama 
çatan formaları var.

Yüklə 7,47 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   265   266   267   268   269   270   271   272   ...   418




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin