Qabırğa sınıqları

Qabırğa sınıqları

• Qabırğa sınıqları

• En çox baş verən döş qəfəsi travmalarından biridir (35%-40%)

• Nəfəs almada çoxalan və xəstənin tənəffüsünü çətinləşdirən ağrı var

• 1-ci, 2-ci qabırğaların və kürək sümüyünün sınığı ciddi travma göstəricisidir (böyük damar yaralanmaları)

• Alt qabırğalar (9-12) sınıqlarında isə qaraciyər, dalaq və böyrək zədələnməsi ola bilər.

Qabırğa sınıqlarının müalicəsi

• Qabırğa sınıqlarının müalicəsi

• QABIRĞA SINIQLARI OLAN XƏSTƏLƏRƏ BANDAJ YƏNİ SIXICI SARĞI QOYMAQ OLMAZ!!!

Qabırğa sınıqlarının müalicəsi

• Qabırğa sınıqlarının müalicəsi

• Analgeziya

• Sekresiya təmizlənməsi

• Qabırğa arası sinir blokadası

• Ağırlaşmaların qarşısını almaq

``Yelkən`` döş qəfəsi

• ``Yelkən`` döş qəfəsi

• Oynayan qabirğa klapanı, paradoksal tənəffüs hərəkəti

• Ən az 3 qabırğanın ən az 2 yerdən sınığı nəticəsində olur

• Paradoksal hərəkət xəstənin tənəffüsünü ciddi şəkildə pozur. Bunun ən əsas səbəbi ağciyər kontuziyasıdır.

• Xəstənin ümümü vəziyyəti aldadıcı ola bilər.

İntubasiya etmək gərarını vaxtında gəbul etmək lazımdır.

• İntubasiya etmək gərarını vaxtında gəbul etmək lazımdır.

• İntubasiya kriteriyaları – tənəffüs sayı 30\dg çox, PaO2 - 60 mmHg aşağı, PaCO2 - 45 mmHg yuxarı.

• Əməliyyat ilə qabırğaların fiksasiyasi ancaq başqa bir səbəb ilə torakotomiya edilbsə məsləhət görülür.

• Sternal ``yelkən`` döş qəfəsində xəstələrin ümumi vəziyyəti daha ağır olur və bəzən əməliyyat məsləhət görülə bilər.

Sternum(döş sümüyü) sınıqları

• Sternum(döş sümüyü) sınıqları

• Diaqnoz palpasiya, USG, yan ağciyər rentgenogramması ilə qoyula bilər.

• Əgər çox ayrılmış sınıq ucları və ya açıq sınıq yoxsa konservatif müalicə məsləhət edilir.

• Əməliyyat lazım olarsa sternum üstündən median kəsik ilə sternuma tel tikiş goyulur.

• EKG çox vacibdir. Ürək kontuziyaları tez tez baş verir.

Bağlı glottis(qırtlaq) – döş qəfəsinin ciddi sıxılması – boyun və üz venalarda təzyiqin artması.

• Bağlı glottis(qırtlaq) – döş qəfəsinin ciddi sıxılması – boyun və üz venalarda təzyiqin artması.

• Üzdə bə boyunda petexial qansızmalar, konyuktiva içinə qansızma, sianoz, nevroloji simptomlar.

• Xəstənin xarici görünüşü pis nəzərə çarpsada - köməkedici terapiya kifayyətdir.

• Başqa travma olmamasını dəqiqləşdirmək lazımdır.

Ən çox sınmış qabırğaların ağciyərə batması səbəbi ilə yaranır.

• Ən çox sınmış qabırğaların ağciyərə batması səbəbi ilə yaranır.

• Auskultasiya çox diagnostikdir, amma qəti diagnoz ağciyər rentgenogramması ilə qoyulur.

• Əgər təcili deyilsə punksiya ancaq rentgendən sonra edilməlidir (iatrojenik pnevmotoraks)

• Müalicəsində plevral drenaj məsləhət edilir.

• Çox az pnevmotorakslar O2 müalicəsi ilə aparıla bilər. (xəstə tez tez kontrol edilməlidir).

Klapan mexanizmi olan bir pnevmotoraksdır.

• Klapan mexanizmi olan bir pnevmotoraksdır.

• Əvvəlcə hava eyni tərəfdə ağciyəri sıxışdırır, sonra isə mediasteni qarşı tərəfə itəliyir

• Divararasının sıxılması səbəbi ilə yuxarı və aşağı boş venalar bükülür və ürəyə gedən venoz qanın miqdarı azalır, metabolik asidoz baş verir.

• Taxikardiya, hipotoniya və ürək çıxan qanın azalması xəstəni şoka sala bilər.

• İlk olaraq təzyiqli pnevmotoraksı açıq pnevmotoraks halına çevirmək lazımdır.

• Sonra plevral drenaj məsləhət görülür.

• Küt travmadan sonra olan hemotorakslar diaqnoz qoyulan vaxtı əksər hallarda artıq kəsilmiş olur.

• Diagnoz rengenogramma ilə döş qəfəsində plevral mayenin aşkarlanması ilə qoyulur.

• Plevral drenajın qoyulması hər zaman məsləhətdir.

• Drenajın mümkün olan ən aşağı qabırğa arası aralıxdan qoyulması qanın daha rahat aspirasyasına kömək edir.

• Təcili torakotomiya nə vaxt edilir?

• Plevral drenajdan sonra 1500 ml vəya 20 ml\kg qanaxma
• İlk 24 saatda 1500 ml drenaj
• 2-4 saatda 200 ml\saat vəya 2 ml\kg\saat drenaj
• 6-8 saatda 100 ml\saat vəya 1 ml\kg\saat drenaj

Parenxima qanaxmalarında traktotomiya edilməlidir (səthi tikişlər intraparenximal gematomaya səbəb ola bilər).

• Parenxima qanaxmalarında traktotomiya edilməlidir (səthi tikişlər intraparenximal gematomaya səbəb ola bilər).

• Mümkün olduğu qədər ağciyər parenximası qorunmalıdır. Lazım olanda lobektomiya edilə bilər. Pnevmonektomiya edilməməlidir. (100% yaxın ölüm)

• Plevral drenajdan sonra hemotoraks tam boşalmazsa gematoma əmələ gələ bilər. Gematomanın təmizlənməsi qərarı 1-ci həftə ərzində verilməlidir. Əgər əməliyyat mümkün deyilsə dekortikasiya üçün 4-6 həftə gözlənilməlidir.

Ağciyərin ən çox baş verən travmasıdır.

• Ağciyərin ən çox baş verən travmasıdır.

• Kontuziyanın ağırlığı alveolokapilyar yaralanma ilə bağlıdır.

• İntraalveolar qanaxma və intersistial toxumanın ödemi ilə gedir.

• Sekresiya artması, surfaktanın azalması və kapilyarlardan maye keçməsi artdığı üçün ödem və atelektaziyalar tez tez görünür.

• V\P problemləri səbəbi ilə hipoksiya baş verir.

• Travmadan sonra rentgenogrammada dərhal görünür!!

v\d maye yeridilməsi azaltmaq lazımdır (yada kolloid maye verilir)

• v\d maye yeridilməsi azaltmaq lazımdır (yada kolloid maye verilir)

• Sekresiya ilə mübarizə

• Antibiyotikoterapiya

• İnfeksiya problemləri olmazsa 3-5 gündə düzəlir

• Ağır kontuziyalar ağciyər ödemi ilə ağırlaşa bilər

• Travmadan bir neçə gün sonra ortaya çıxır

• 2-4 həftədə yox olur

• Abses yoxsa əməliyyat məsləhət edilmir

Glottis(qırtlaq) bağlı – toraksın sıxılması – intrabronxial hava təziginin birdən artması – traxeyanın membranoz zərinin yırtığı

• Glottis(qırtlaq) bağlı – toraksın sıxılması – intrabronxial hava təziginin birdən artması – traxeyanın membranoz zərinin yırtığı

• Qanhayxırma, ciddi hipoksiya və səs keyfiyyətində azalma onun ilk simptomlarıdır

• Tam atelktaziya, ``qopmuş`` ağciyər, pnevmotoraks, divararası emfizema ən çox görünən ağırlaşmalardır

• Şüphə varsa xəstələr mütləq bronxoskopiya edilməlidirlər

• Təcili əməliyyat məsləhət edilir

• Pnevmonektomiyadan edilməməlidir

• Sorulan tək tikişlərlə təmir edilməlidir

Miokard kontuziyası – miokard içinə qanaxma və maye sızması. Miokard infarktı kimi müalicə edilməlidir

• Miokard kontuziyası – miokard içinə qanaxma və maye sızması. Miokard infarktı kimi müalicə edilməlidir

• Ağciyər rentgenogrammasında geniş divararası ürək yırtılmasının göstəricisi ola bilər. Ən çox sağ qulaqcıq yırtılır.

• Aortanın yırtılması ən çox sol subklavian arteriya çıxdığı yerdən olur. İkinci – aorta gövsü.

• Birinci anterior torakotomiya edilir, qanaxma kontrol altında olduqdan sonra median sternotomiya da əlavə edilə bilər.

• Çox nadir hallarda uc uca anastamoz mümkün olur. Greft ilə təmir edilir.

• Küt travmadan sonra nadir görünür

• Divararası və vertebralar arasında sıxılaraq yırtılır

• Çox vaxt diaqnoz gec qoyulur. (oral qida gəbul olunandan sonra)

• Primer təmir

2 grup

• 2 grup

• Tez diaqnoz qoyulan
• Gec diagnoz goyulan

• Tez diaqnoz qoyulanlar – solda daha çox görünür. PAAG dəyəri azdır( 50%). Bariumlu rentgen məsləhət ediləbilər. Plevral drenaj qoyulmaması üçün diqqət edilməlidir!!! Əməliyatın laporotomiya ilə aparılması məsləhət edilir.

• Gec diaqnoz qoyulanlar – ən çox deşici yaralanmadan sonra olur(bıçaqlanma). Travma və diaqnozun qoyulması arasında 3 həftə - 40 ilə qədər vaxt geçmiş ola bilər. Torakotomiya ilə əməliyyat məsləhət edilir. Lazım olarsa laporatomiya da əlavə oluna bilər.

Bronxoskopiya

• Bronxoskopiya

• İntubasiya

• Gidalanma

• Aspirasiya, sekresiya təmizlənməsi

• Fizioterapiya

• Plevral drenaj

• Torakotomiya, sternotomiya

• Ağrının kontrolu

Kəsici-deşici və odlu silah yaralanmaları

• Kəsici-deşici və odlu silah yaralanmaları

• Ölüm halları küt yaralanmalardan nadir hallarda olur

• Odlu silah yaralanmaları kəsici-deşici yaralanmalara görə daha ağır olur

• Bunun səbəbi ətraf toxumaların kontuziyasıdır

• Travma ağırlığı güllənin çəkisi və sürrəti ilə bağlıdır

Tənəffüs yollarının açıqlığı

• Tənəffüs yollarının açıqlığı

• Tənəffüs inspeksiyası – tənəffüs sayı, hər iki hemitoraks tənəffüsə eyni gatılması, tənəffüs səslərinin auskultasiyada iki tərəfli eyni olması, güllənin və ya bıcaqın giriş və çıxış deşikləri.

• Qan damar sistemi

• Nəbz, sayı və ritmi
• Qan təzyiqi
• Sianoz (ətrag qan dövranının rənqi və istiliyi)
• Boyun venalarının baxışı
• Ürək monitorizasiyası

Hava yolu obstruksiyası

• Hava yolu obstruksiyası

• Təzyiqli pnevmotoraks

• Açiq pnevmotoraks

• Kütləvi gemotoraks

• ``Yelkən`` döş qəfəsi

• Ürək tamponadası

• Bu yaralanmalarda lazımsız işlər üçün vaxt itirmədən xəstənin birincili problemləri ilə məşqul olmak lazımdır.

Təzyiqi aşağı olan döş qəfəsi travmalı xəstələri kütləvi miqdarda v/d maye yeridilməsi çox vacibidir.

• Təzyiqi aşağı olan döş qəfəsi travmalı xəstələri kütləvi miqdarda v/d maye yeridilməsi çox vacibidir.

• Ürək dayanmasıdan sonra edilən qapalı masajın təsiri yoxdursa, xəstəyə anterior torakotomiya edilməsi məsləhət edilir.

• İdeal şərtlərdə bu əməliyyat təcili yardım şöbəsində edilməlidir.

• Aortaya klemp qoyulması, perkirad tamponadasının boşaldılması, açıq masaj kimi işlər ürək və beyin hipoksiyasını azaldacaqdır

Xəstə yaralanma yerində ölür və ya ürək tamponadasıyla təcili yardıma gətirilir.

• Xəstə yaralanma yerində ölür və ya ürək tamponadasıyla təcili yardıma gətirilir.

• Odlu silah yaralanmalarında ölüm şansı daha çoxdur (iki deşik)

• Xəstəxanaya gətirilənə gədər ürək tamponadası diaqnozu qoyulması çox vacibdir

• Tez dolan 100-150 ml qan ürək tamponadasına gətirə bilər. (yavaş yavaş maye dolan perkirard 1 lt qədər tab qətirə bilər)

İnspeksiya – ön toraks, qarnın yuxarı hissəsində giriş yeri

• İnspeksiya – ön toraks, qarnın yuxarı hissəsində giriş yeri

• Beck triadası

• Venoz təzyiqin artması
• Arterial təzyiqin düşməsi
• Ürək tonlarının dərindən eşidilməsi

• Kussmall işarəti – nəfəs alma zamanı boyun venalarının paradoksal dolması

• Nefəs alınanda arterial təzyiqin 10mmHg`dən daha çox düşməsi

Ürək tamponadasında ağciyər rentgenogramması, EKG, diaqnozu dəqiqləşdirmək üçün perikardiosentez və s. işlərə vaxt itirmək lazım deyil.

• Ürək tamponadasında ağciyər rentgenogramması, EKG, diaqnozu dəqiqləşdirmək üçün perikardiosentez və s. işlərə vaxt itirmək lazım deyil.

• Tamponadanı boşaltmaq üçün subksifoidal kəsik məsləhər olunmur. Çünkü tamponadanın qan dayandırıcı rolu var.

• Anterior torakotomiya ilə 4-cü(daha nadir 5-ci) qabırğa aralığından girmək məsləhətdir

• Perikard sol frenik sinirin altından açılır

Təcürbəli mərkəzlərdə anterior torakotomiya yerinə sternotomiya edilə bilər. Bu sağ ürək yaralanmalarında da təmirə rahatlıq yaradır.

• Təcürbəli mərkəzlərdə anterior torakotomiya yerinə sternotomiya edilə bilər. Bu sağ ürək yaralanmalarında da təmirə rahatlıq yaradır.

• Qan və gematomalar təmizləndiktən sonra defekt teflon dəstəkli tikişlər ilə təmir edilməlidir.

• Ən önəmli nöqtələrdən biri təmir zamanı koronar arteriyaların qorunmasıdır.

• Gemotoraks və ya gemopnevmotoraks görünür

• Plevral drenaj. Qalın diametirli drenaj trubkaları qoymaq məsləhətdir

1.5 cm böyük, ağciyər hilusuna yaxın yerləşən, ucları iti yad cisimlərdə məsləhət görülür.

• 1.5 cm böyük, ağciyər hilusuna yaxın yerləşən, ucları iti yad cisimlərdə məsləhət görülür.

• Əməliyyat üçün ən yaxşı vaxt yaralanmadan 2-3 həftə sonradır.

• İnfeksiya yoxdursa yad cisimin çıxarlması ağciyərə daha çox zərər verə bilər

Ağciyərlərdə ciddi şəkildə kontuzyalar əmələ gətirir

• Ağciyərlərdə ciddi şəkildə kontuzyalar əmələ gətirir

• Əməliyyatsız, tənəffüs çatışmamazlığı və infeksiyaya səbəbi ilə 100% yaxın ölüm

• Ağciyər rezeksiyası ilə 12% ölüm

Çox çətin bir ağırlaşmadır

• Çox çətin bir ağırlaşmadır

• İntubasiyadan sonra olur

• Qanhayxırma, serebral simptomlar

• Ventilasiya təzyiginin azaldılması və havanın boşaldılması

• Təcili torakotomiya edilməlidir

• Hilusa klemp qoyulub ürək, aorta və koronar arteriyalardan hava boşaldılmalıdır

DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ

• DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ

• TƏŞƏKKÜRLƏR