Qarabağ: folklor da bir tariXDİR

XIDIR NƏBİ
I mətn

Xıdır Nəvi çilənin bir həfdəsi qalanda olur. İrəlki zaman­narda Xıdır Nəbidə bax belə qəşəh kosa düzəldirdilər, yanında da bir sürü uşax. Qapılardan pay alıf yığırdılar, gejə yarıyatan da pişirirdilər, yeyirdilər, dağılırdılar. “Xıdır Nəbi, Xıdır Eylaz, bitdi çiçəh, oldu yaz” oxuya-oxuya:

Xıdır gəlir hayınan,

Yeddi qulan dayınan.

Day batıf palçığa,

Yat gətirin yağlıyax,

Dəsmal gətirin bağlıyax.

Dəsmal dəvə boynunda,

Dəvə Şirvan yolunda.

Şirvan yolu buz bağlar,

Dəsdə-dəsdə gül bağlar.

O gülün birini üzeydim,

Saşbağıma düzeydim.

Qardaşımın toyunda

Sındıreydım, süzeydim.

Bax o kosanın sözüdü. Saçbağı burda irəli tikirdilər, belə çəp, yekə, başa, saça. Ujun da qotazdıyırdılar. Belə çəp dua kimi. Qar­don­nan kəsif tikirdilər saç bağı. Saçın belə yığırdı, bağlıyırdı. Qar­donu tikif üzdüyüf bax belə. Buralardan da hamı qotaz olur.

Xıdır Nəbi gələndə xaşıl bişirirdih Xıdır Nəbinin adına. Biş­miş asırığ, o da peyqəmbərimizin biridi. Yolun saxlıyırıx Xıdır Nə­bi­nin. İrəlidə deyillər, yalannan-gerçəhdən deyirdilər, unu qoyullar belə, orya gəlir əlini basır. İrəliki zamanalarda. Tay indi o zamana gedif, yoxdu.
II mətn

Fevralın on altısı, on səkgizi Xıdır Nəbi keçirdirdih. Buğda qovururdular, yarma çəkirdilər. Yarmanı qoyurdular yükün üsdə, guya Xıdır gəlip əlini basacax. Niyət edirdilər, duzdu kökə qayı­rırdılar. Qızdar yeyip yatırdı ki, görəh yuxuda bizə kim su verəcəh.

Bunun xaşılını pişirirdilər. Yarmanı, buğdanı isidip qovurur­dular, sora pişirirdilər. Bunnan pişirip bir tikə qoyurdular çörəyin üsdünə, aparıp qoyurdular damın üsdünə, ya bir barının başına ki, görəh bunu qarğa hara aparacax, biz hara ərə gedəjiyih? Bunu qar­ğa hara apardısa, deyirdilər, bu qız ora gəlin köçəcəh. Xaşılnan beləcə fala baxardılar.