Qarabağ: folklor da bir tariXDİR

ALLAHA ASİ DÜŞƏN FİRON
Bir günnəri bir paşşah varmış, zalım, Allah lənət eləsin, Alla­ha güllə atan. Bütün arvatdarın qarnında uşağın doğruyuf öldürür­müş ki, maa minəccim baxıf deef ki, bir dənə uşax əmələ gələjəh, o səni öldürəjəh. Ona görə bütün uşaxları arvatdarın qarnında qırıf atırmış dəryıya, çıxıf gedirmiş. Bir arvadı da sağ qoymurmuş, həm də arvadı öldürürmüş, həm uşağı öldürürmüş. Bir günnəri bir arvad başa düşmür də, boylu olur. Paşşah bütün yolu-yolağanı kəsmişdi, yoxlama qoymuşdu. Boylu adamlar gəlif keçəndə boynun vurur­muş­dar. Bi günnəri bir gəlin yatırmış ki, tay uşağı olsun. Deer, ay Allah, mən nətəəri eliyim, paşşah balamı da öldürəjəh, özümü də öldürəjəh. Elə olur ki, qadının ağrısı tutur. Uşağı bükür qəşəhcə, si­fətinə baxır, atır çaya. Deer, qoy Allah bilsin. Deer, Allah, bu ki­şinin özünün qanın al. Neynim, balamı atdım çaya, çıxdı getdi. Paşşah da bütün qadınnarı öldürür, öldürmədiyin də uşağın əlinnən alır. Boyluların boynun vurdurur. Bu uşağı tulluyur, çıxır gedir. Arvad gedir, ağlıyır, ağlıyır, mən balamı hara tulladım? Çay boğ­dumu, öldürdümü? Uşağı gedir bir dəyirmançı tutur. Uşax yekəlir, böyük oğlan olur.

Bir gün eşidillər ki, bir oğlan deer ki, mən Fironnan davıya gedəjəm. Bunu dəyirmançı nağıl eliir uşağa ki, bir paşşah olur, uşaxların hamısının anasının boynun vurdurur, mən də səni, bala, yalan dəə bilmərəm, tafmışam. Yəqin o çaya atılanın da biri sənsən. Uşax başa düşür ki, munu da çaya atıflar. Firoyunun əmridi. Uşax durur bir at minir, yəhərrənir-yühürrənir. Gedir Firoyonnan dava eləməyə. Qurban olduğum Həzrəti Əli gəlir munun qabaana. Deyir, bala, o gavırdı, sən gedif onnan dava eliyə bilməssən. Bir qoy görəh neynirih. Gəlir deer, ay uşax, gedirsən onnan davıya? Gətirir başına yeddi Quran qoyur, neçə min şey bağlıyır, deer, getginən, Allaha səni tafşırıram. Gedir Firoyonun qabaana. Deer ki, ayə, sən mənnən davıya gəlmisən, a tifil? Atın üsdən, deer, bəli. Deer, ay bala, sən gəl qanını töhmə bura. Səni mən bir barmaamnan vursam, orda qalarsan. Deer, get, fikirrəşginən sabahacan. Qanıı bura töh­mə, mən Firoonam, sən bura girmə. Deer, yox, mən sənnən davıya gəlmişəm, dediyim dedihdi. Bu Firoona da Allah-taalıya güllə atanda balıxlar özün verif qabaa. Balığın əti halaldı ona görə. Al­lah-taala balığa buyruf ki, sənin başın kəsilməsin, sən ki, özünü maa görə verirsən də qabağa. Balıx ona görə halaldı, başı kəsilmir, qızım. Uşax səhər gəlir, qurban olduğum Əli bunun başına heylə Quran qoyur bağlıyır, bir-bir at minir, “ay Allah!” – gedir. Firoon­nan davaya gedəndə, deer, sən vıreysan, mən? Deer, birinci düşmən vurmalıdı. Allaha yalvarıllar ki, ay Allah, sən özün bu uşağı bəla­dan gözdə. Bu Firoon nətəər bir qılış çəkirsə bu uşağa, uşax atdı torpağa batır. Bir belə Quran kitabı batır, bir belə uşağın başın kəsir. Burda Məhəmməddən səda gəlir ki, ədə, torpağı götü qoy başına. Ona görə də qan axanda Həzrəti Məhəmməd peyğəmbər, adına qurban olduğum, deer ki, torpağı at başına. Uşaan başının qanı kəsir. Uşax bir “ya Allah” deyir, muna bir güj gəlir, minir ata. Keçir munun qabaana. Deer, sən bir qılış çəhdin, ay düşmən, indi nööbə mənimdi. Bir qılış çəkir, munun qıçının biri qırılır, düşür bir tayı o tərəfə. O biri qıça, bir qılış da vurur, atdarın qışdarın vırır, bir qılış da vurur, başı kəsilir. Baş düşür çaya. Çıxır gedir. Orda bütün dünya-aləm, Firoona lənət oxuyur. Qadınnar, kişilər təzdən evlənil­lər, uşaxlar olur. Allah-taala bu uşağa heylə bir güj verir, bu da onun qanın alır. Firoon ölür. Bütün göyəcən difar hörmüşdü qırmızı kərpişdən. Allah-taala o qırmızı kərpişdən olan difarın daşdarın hə­rəsin bir tərəfə salıfdı. İndi o qırmızı daşdar ki var, düşüf hərəsi bir tərəfə, o Firoonun daşdarıdı. O qırmızı daşı götüməh düzgün dəyil.