Qaraqalpaq mamleketlik universiteti ekonomika fakulteti buxgalteriyaliq esap ham audit kafedrasi

Al, bazar bolsa qariydar ham satiwshi ushirasatin orin emes, balkim 21-asir zat almasiw orni, informaciyalar makani, analiz obyekti retinde qaraladi.
Analiz obyekti dep atawimnin sebebi, marketologlar ushin bazar marketing analizi obyekti sipatinda xizmet etedi. Xosh , marketing izertlewine toqtalip otetin bolsaq, Marketing izertlewleri bazar kon'yunkturasini ilimiy usıllar tiykarında analiz qılıwdı óz ishine alǵan iskerlik bolıp tabıladı. Tek tovarlar yamasa xızmetler kórsetiwge tásir etiwi múmkin bolǵan faktorlar zárúrli bolıp tabıladı. Bul ilajlar tómendegi tiykarǵı maqsetlerge iye: qıdırıw - informaciyanı aldınan toplaw, sonıń menen birge, keyingi izertlewler ushın onı filtrlew hám saralawdan ibarat ; xarakteristikalaytuǵın - mashqalanıń mánisi anıqlanadı, onıń strukturalıq dúzilisi, sonıń menen birge, tásir etiwshi faktorlardı anıqlaw ; tosınarlı - saylanǵan mashqala hám ilgeri anıqlanǵan faktorlar ortasında baylanıslılıq bar ekenligi tekseriledi; test - málim bir marketing mashqalasın sheshiwdiń tabılǵan mexanizmleri yamasa usılların dáslepki sınaqtan ótkeriw; perspektivalı - bazar sharayatında keleshektegi jaǵdaynı aldınan kóriwdi usınıs etedi. Marketing izertlewleri - bul arnawlı bir mashqalanı sheshiwden ibarat bolǵan anıq maqsetke iye bolǵan iskerlik bolıp tabıladı. Usınıń menen birge, bunday mashqalalardi sheshiwde shólkem ámel etiwi kerek bolǵan anıq sxemalar hám standartlar joq. Bul momentler kárxananıń mútajlikleri hám múmkinshiliklerinen kelip shıqqan halda ǵárezsiz túrde belgilenedi.
Marketing izertlewlerin shólkemlestiriw - bul pútkil kárxananıń tabısı baylanıslı bolıwı múmkin bolǵan júdá zárúrli moment. Kóplegen firmalar bul mashqalanı ǵárezsiz túrde sheshiwdi ábzal kórediler. Bunday halda, ámelde qosımsha ǵárejetler talap etińmeydi. Bunnan tısqarı, jasırın maǵlıwmatlardıń sizib shıǵıwı qáwipi joq. Biraq, bul jantasıwdıń unamsız tárepleri de bar. Mudamı da shtatda joqarı sapalı marketing izertlewlerin ótkeriw ushın etarli tájiriybe hám bilimge iye bolǵan xızmetkerler joq. Bunnan tısqarı, shólkem xızmetkerleri bul máselege mudamı da ob'ektiv yondasha almaydı. Aldınǵı varianttıń kemshiliklerin esapqa alǵan halda, marketing izertlewlerin shólkemlestiriwde úshinshi tárep qánigelerin tartıw jaqsılaw ekenligin búydew nızamlı bolıp tabıladı. Qaǵıyda jol menende, olar bul tarawda úlken tájiriybege hám tiyisli ilmiy tájriybege iye. Bunnan tısqarı, bul shólkem menen baylanıspaǵan halda, olar jaǵdayǵa ulıwma ob'ektiv qarasadı. Biraq, sırtqı qánigelerdi yollaganingizda, buǵan tayın bolıwıńız kerek sapalı izertlew talay qımbat. Bunnan tısqarı, satıwshı mudamı da óndiriwshi iskerlik júrgizetuǵın tarawdıń ayriqsha qásiyetlerin bilmaydi. Eń saldamlı qáwip sonda, jasırın maǵlıwmatlar sizib shıǵıwı hám básekishilerge qayta satılıwı múmkin.
Kárxananıń tabısı kóp tárepten marketing izertlewleriniń sapası hám waqıtında ótkeriliwi menen belgilenedi. Iri kompaniyalar kóbinese bul maqsetler ushın arnawlı bólimlerdi quraydılar. Bunday strukturalıq bólindin jaratıw maqsetke muwapıqlıǵı tuwrısındaǵı qarar kárxana mútajliklerinen kelip shıqqan halda administraciya tárepinen qabıl etiledi. Sonı atap ótiw kerek, marketing izertlewleri bólimi óz iskerligi ushın júdá kóp maǵlıwmatlardı talap etedi. Biraq bir kárxana ishinde kútá úlken struktura jaratıw ekonomikalıq tárepten maqsetke muwapıq emes. Usınıń sebepinen, tolıq hám isenimli maǵlıwmatlardı uzatıw ushın túrli bólimler ortasında baylanıslardı ornatıw júdá zárúrli bolıp tabıladı. Usınıń menen birge, marketing bólimi izertlew menen tikkeley baylanıslı bolǵanlardan tısqarı hár qanday esabattı júrgiziwden pútkilley azat etiliwi kerek. Keri jaǵdayda, tiykarǵı maqsetke zálel etkazish ushın júdá kóp waqıt hám kúsh sarplanadı. Marketing izertlewleri bólimi kóbinese shaqırıq etedi joqarı basqarıw kompaniya basqarıwı. Ulıwma basqarıw menen tikkeley baylanıslardı támiyinlew kerek. Biraq tómen dárejedegi bólindiler menen óz-ara baylanıslar zárúrli emes, sebebi olardıń iskerligi tuwrısında waqıtında hám isenimli maǵlıwmat alıw talap etiledi. Demek , marketing izertlewleri de marketingnin’ jamiyettegi social ekonomikaliq roline tasir etedi.

Paydalanilgan adebiyatlar:

1. 
   Jiemuratov T, Qalmuratov B, Xalmuratov Q , Mirzanov B, “ EKONOMIKA TIYKARLARI”
   
2. 
   Yoldoshev, Azlarova , Xodjamuratova “MENEDJMENT HAM MARKETING TIYKARLARI” oqiw qollanba 2012j
   
3. 
   “ oсновы маркетирга’’ oqiw qollanba
   
4. 
   Menedjment marketing pani lekciya tesktleri