Qaraqalpaq naqıl-maqalları Jump to navigationJump to search

Qaraqalpaq naqıl-maqalları
Jump to navigationJump to search
Digirman gezeginen qalgan - bir kun ash qalar.
As arqaw, kiyim ko'rik
Tigin jer irisi, Egin el ırısı
Gap unda emes, biydayda.
Sabag'ında sayramasan', Qızılında qızarasan'
A'speklep suw ishken, Zorıg'ıp uw ishken menen ten'
At alsan' awılın' menen, Ayıbı tabılsa ag'ayinnin' moynına.
Arg'ımaq attın' quyrıg'ı, birde jipek, birde qıl
Tu'ri jaqsınin' belgisi, Birde to're, birde qul
Alasani atqa sanama, Jaqsini jatqa sanama
Arg'imaq atqa oq tiyse, Yabiday bolip tuwilmas Er jigitke oq tiyse, Jamanday bolip shuwlamas
At, toni bar kisinin', Toyip-jiying'a barisi bar Ul, qizi bar kisinin', Qudaliqa barisi bar
Ariq attqa qamish o'ter, Jirtiq u'yge tamshi o'ter
At aqyinada qulinlaydi, Biye jilinda qulinlaydi
Ayg'irdi neden qoysan', Atti da sonnan minesen'
Alti ku'n attan bolg'ansha, Bir ku'n buwra bol
Alistan shabing'an burinin', Ku'shi bolmaydi
At ju'yrigin tu'lki su'ymese, Awriw adam ku'lki suymes
Buganin ozi kartaysada, muyezi kartaymaydı.
Jaqsının' ozi qartaysada, so'zi qartaymaydı.
Buray-buray qar jawsa, Boran atti o'ltirer Az adamdi ko'p adamdi, U'lken oyg'a shu'mdirer
Buralqi mal miniwge jaqsi, Warsaqi so'z ku'liwge jaqsi
Bir biyede eki emshek, Biri ketse su'ti joq Bir tu'yede eki o'rkesh, Biri ketse ku'shi joq
Buganın xaramzadası, buzaudın arasında jurer.
Barimtadan alg'an mal emes, quwip alg'an qun emes
Tulpardin' u'yeri bir bolsada otlawi basqa
Tulpar tobin tabadi
Tulpar pitpeydi, Pitse ketpiydi
Torida tuwg'annin' o'zgeligi joq
Tuyag'i pu'tin tulpar joq,
Ta'p bergende tay ozar, Tabini qizsa at ozar
Esi ketken eshki jiyar, Eshki jiyip esin jiyar
Jaylauı otlı bolsa - malı sutli boladı.
Bakırauık tuyenin barı jaksı.
Nar jolinda ju'k jatpaydi
Koy semirse kabırgası kishireyedi.
Ala koydı bolek kirkkan, junge jaramaydı.
Uyge kutli konak kelse - koıy egiz tuuadi.
Bir minsen'de jorg'a min, Bu'lkildesin bu'yirin' Bir urtlasan'da may urtla, Gilkildesin ju'regin'
Qamshilatqan ju'yriktin', Ju'yrekke sani joq
Attın adımı ulken, tuyenin tabanı ulken.
At tuyaginan aksaydı.
Qirda qirq qoy suw ishse, Oyda otiz qoy ba'ha'r aladi
İt uredi, karuan juredi.
Bar qashag'an qutilmaydi, Joq qashag'an tutilmaydi
Tuyeni jel ushırsa, eshkini aspanda kor.
Shollesen shopan kasına, ash bolsan dıykan kasına.
Tulpardin' o'zi tuyag'i o'zine em
İttin auzı ala bolsa da, bori kelse birigedi.
U'yirli qoydan, Qasqirda qorqadi
Jazdin ku'ngi juwindi, Qistin' ku'ngi asqatiq
Emip bilgen kozı, eki saulıktı emer.
Askar koy tusten keyin maniraydı.
Aydaganin eki eshki, iskırganın jer jardı.
Ko'shkende ko'lik tiymegen, Qong'anda minip otiradi
Atin' ariq bolsa bir shap, Otinin' az bolsa bir jaq
Jorg'a mingen joldasina qaramas
Mal malga uksar, adam adamga uksar.
Altin alma alg'is al
Tu'ye qartaysa ko'sherine erer
Maylı nanın bolmasa, maylı sozin joqpa?
Kamısh bolsa uyrek xam bolar.
Jılagannın aldına okirgen tap bolar.
Shuberek tozar, tay ozar.
Aurıu astan, dau karındastan.
Tayak etten oter, soz suekten oter.
Kapı ashık bolsada - urıksat sora.
Bugungi mayek ertengi tauıktan jaksı.
Kushli bireuin utar, bilgen minın utar.
Anasına karap - kızına uilen.
Karuan oter - it urer, urer-urer, uni osher.
Kop jasagannan, kop korgen.
Taydı makta, atka min.
Teren darya tınısh agar.
Jılamagan balaga - emshek jok.
Kerek juktin auırı jok.
Balık bastan sasıp baslar.
Korpene karap ayagındı soz.
Jar kulasa - ılaka oler.
Kurallanganga dushpan ushıraspas.
İt xam aukatın tauar.
Shımshıktan korkkan biyday ekpes.
Bir kumalak bir kazan sıtti iriter.
Ata bolganda atannın kadirin bilersen, ana bolganda anannın kadirin bilersen
Xar bala uyde korgenin kılar.
Eldin aldı bolma - kozi tiyedi, eldin keyni bolma - sozi tiyedi.
Jambas ulken daret gezde kerek.
Akennin balası bolma - adamnın balası bol.
Oylamastan soylegen - aurıu aldın oler.
Issı sutke erinin kuydurgen - muzday suudı xam uplep isher.
Kuuganı xam, kashkanı xam gudaydı katerege salar.
İshki bir dushpannan - sırttın juz dushpanı.
Alif^[1] xam sızıktın parıxın bilmeu. (Okımsız)
Atan olse de - atandı korgen olmesin.
Digirman gezeginen qalg'an, Bir ku'n ash qaldi. 
As arqaw, kiyim ko'rik 
Tigin jer irisi, Egin el irisi 
Ga'p unda emes, biydayda 
Sabag'inda sayramasan', Qizilinda qizarasin' 
A'speklep suw ishken, Zorig'ip uw ishken menen ten' 
At alsan' awilin' menen, Ayibi tabilsa ag'ayinin' moynina. 
Arg'imaq attin' quyrig'i, birde jipek, birde qil 
Tu'ri jaqsinin' belgisi, Birde to're, birde qul 
Alasani attqa sanama, Jaqsini jatqa sanama 
Arg'imaq atqa oq tiyse, Yabiday bolip tuwilmas Er jigitke oq tiyse, Jamanday bolip shuwlamas 
At, toni bar kisinin', Toyip-jiying'a barisi bar Ul, qizi bar kisinin', Qudaliqa barisi bar 
Ariq attqa qamish o'ter, Jirtiq u'yge tamshi o'ter 
At aqyinada qulinlaydi, Biye jilinda qulinlaydi 
Ayg'irdi neden qoysan', Atti da sonnan minesen' 
Alti ku'n attan bolg'ansha, Bir ku'n buwra bol 
Alistan shabing'an burinin', Ku'shi bolmaydi 
At ju'yrigin tu'lki su'ymese, Awriw adam ku'lki suymes 
Bug'anin' o'zi qartaysada, Mu'yizi qartaymaydi 
Jaqsinin' o'zi qartaysada, So'zi qartaymaydi 
Buray-buray qar jawsa, Boran atti o'ltirer Az adamdi ko'p adamdi, U'lken oyg'a shu'mdirer 
Buralqi mal miniwge jaqsi, Warsaqi so'z ku'liwge jaqsi 
Bir biyede eki emshek, Biri ketse su'ti joq Bir tu'yede eki o'rkesh, Biri ketse ku'shi joq
Bug'anin' xaramzadasi, Buzawdin' arasinda ju'rer 
Barimtadan alg'an mal emes, quwip alg'an qun emes 
Tulpardin' u'yeri bir bolsada otlawi basqa 
Tulpar tobin tabadi 
Tulpar pitpeydi, Pitse ketpiydi 
Torida tuwg'annin' o'zgeligi joq 
Tuyag'i pu'tin tulpar joq, 
Ta'p bergende tay ozar, Tabini qizsa at ozar 
Esi ketken eshki jiyar, Eshki jiyip esin jiyar 
Jaylawi otli bolsa, Mali su'tli boladi 
Baqirawiq tu'yenin' bari jaqsi 
Nar jolinda ju'k jatpaydi 
Qoy semirse qabirg'asi kishireyedi 
Ala qoydi bo'lek qirqqan, Ju'nge jaramaydi 
U'yge qutli qonaq kelse, Qoy egiz tuwadi 
Bir minsen'de jorg'a min, Bu'lkildesin bu'yirin' Bir urtlasan'da may urtla, Gilkildesin ju'regin' 
Qamshilatqan ju'yriktin', Ju'yrekke sani joq 
Attin' adimi u'lken, Tu'yenin' tabani u'lken 
At tuyag'inan aqsaydi 
Qirda qirq qoy suw ishse, Oyda otiz qoy ba'ha'r aladi 
Iyt u'redi, qa'rwan ju'redi 
Bar qashag'an qutilmaydi, Joq qashag'an tutilmaydi 
Tu'yeni jel ushirsa, Eshkini aspanda ko'r 
Sho'lesen' shopan qasina, Ash bolsan' diyqan qasina bar 
Tulpardin' o'zi tuyag'i o'zine em 
Iytin' awzi ala bolsa da, Bo'ri kelgende birigedi 
U'yirli qoydan, Qasqirda qorqadi 
Jazdin ku'ngi juwindi, Qistin' ku'ngi asqatiq 
Eme bilgen qozi, Eki sawliqti emer 
Asqar qoy tu'sten kiyin man'iraydi 
Aydag'anin' eki eshki, Isqirg'in' jer jardi 
Ko'shkende ko'lik tiymegen, Qong'anda minip otiradi 
Atin' ariq bolsa bir shap, Otinin' az bolsa bir jaq 
Jorg'a mingen joldasina qaramas 
Mal - malga, adam - adamga uqsaydı.
Ko'p so'z - eshekke ju'k.