Qarshi davlat universiteti ijtimoiy fanlar kafedrasi

4-mavzu. Rivojlanish nazariyasi (Dialektika)
Falsafa tarixida rivojlanish haqidagi qarashlar evolyutsiyasi. Shaklllanish, o‘zgarish, rivojlanish va taraqqiyot tushunchalarining o‘zaro aloqasi va farqi. Rivojlanishning fatalistik, volyuntaristik, emerjent talqinlari. Dialektika rivojlanish xaqidagi ta’limot. Metafizika va neometafizika, sofistika, eklektika, dogmatizm va konservatizm rivojlanish mukobillari. Rivojlanishning umumiy qonunlari va kategoriyalarining tasnifi. Aprior va aposterior tushunchasining mohiyati. Qonun tushunchasi. Qonunlarning turlari: voqelik qonunlari, bazis va lokal qonunlar. Falsafa qonunlarining asosiy shakllari. Qarama-qarshilik va ziddiyat. Ziddiyatlarning turlari. Ayniyat va tafovut. Ziddiyatlarning turlari. Miqdor va sifat o‘zgarishlari dialektikasi. Sifat, miqdor, meyor, xossa, sakrash kategoriyalari. Inkorni-inkor qonuni va vorisiylik. Falsafa tarixida kategoriyalarga turli munosabatlar. Kategoriya tushunchasi va ularning turlari. Falsafa kategoriyalarining tasnifi. Metod, metodika va metodologiya tushunchasi. Falsafa tarixida metodlar haqidagi yondashuvlar. Metodlarning tasnifi: Fan va falsafa metodlari. Umumilmiy metodlar, xususiy ilmiy metodlar, fanlararo tadqiqot metodlari. Ijtimoiy gumanitar fanlar metodlarining o‘ziga xos xususiyatlari. Hozirgi zamon metodologiyasi: kumatoid, keys stadis, abduksiya. Evristika yangi metodologik tamoyil. Tizim, tizimli yondashuv, tizimli tahlil tushunchalarining o‘zaro aloqasi va farqi. Tizim dinamikasi.
Reja:
1.Borliqdagi universal aloqadorlik va o‘zgaruvchanlik.Rivojlanish evolyutsiyasi.
2.Tartiblilik va sistemaviylik.Determinizm falsafasi.
3.Qonun tushunchasi.Taraqqiyot qonunlari.
4.Falsafada metod, metologiya va metodika tushunchalari.
5. Metodlarning tasnifi: Fan va falsafa metodlari.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: dialogik yondashuv, muammoli ta’lim. Blits, munozara, savol-javob, o‘z-o‘zini nazorat.
Adabiyotlar: A1;A2;A3;A4;A11; Q39;.Q24;Q38;Q37; Q28.