Qarshi davlat universiteti pedagogika fakulteti

Ma’lumotlar  bazasi  deganda,  axborotni  kompyuter  texnikasi  yordamida  kiritish, tizimlashtir
ish, saqlash va foydalanish uchun tavsiya qilish tushuniladi.   
Bir qator axborotlarni an’anaviy qayta ishlash uchun ularni tayyorlashning standart shakllari  ma
vjud  bo‘lib,  ularga  bibliografiya,  statistik  ma’lumotlar,  referatlar  kiradi. Ma’lumotlar bazasi
  axborot tarkibiga statistik,  matnli, grafik  va  ko‘rinishli axborotlarni cheksiz ko‘p miqdorda va
 albatta, belgilangan shakllardagi ko‘rinishlarini qabul qiladi.  
Bilimlar  bazasi  esa,  yopiq  tizimda,  mazkur  mavzu  bo‘yicha  qo‘shimcha axborotlarga  ehtiy
oj  sezmagan  holda  va  uning  har  bir  elementi,  mantiq  jihatdan bog‘langan  boshqa  element
larga  chiqa  olishi  bo‘yicha  tuzilmali  axborotlashtirilgan tizimga  ega  bo‘ladi.   
Bunda  ushbu  bilimlar  bazasiga  kiritilmagan,  ya’ni  undan  tashqi elementlarga  murojaat  qilin
ishiga  imkon  bo‘lmaydi.  Bilimlar  bazasining  birlamchi bibliografik o‘xshashliklari sifatida tur
li ensiklopediyalar, lug‘atlar xizmat qiladi. O‘quvchilar  bilimi  sifatlarini  test  savollari  yordam
ida  aniqlash  va  psixofiziologik rivojlanayotganligini  tashxis  qilish  maqsadida  kompyuter  tiz
imiga  eksport  tizimi qo‘shimcha  kiritilgan  bo‘lib,  bu  tizim  yordamida  elektron  tarmoq  orq
ali  bilimlarni baholash va bu masala bo‘yicha 
yetarlicha natijalarni aniqlash mumkin. Bunday  dasturiy  vositalardan,  ta’limdagi  holat  va  uni
ng  maqsadiga  ko‘ra,  ba’zan o‘quvchilarning  ehtiyojlarini  chuqurroq  anglash  zaruriyati  nuqt
ai  nazaridan,  ularning ma’lum  fan  sohasida  bilimlarini  tahlil  qilish  bo‘yicha  boshqa  bir  ho
llarda  esa,  o‘qitishning psixologik tamoyillarini hisobga olish maqsadida keng foydalaniladi.  
Kompyuter  yordamida  turli  ilmiy  axborotlar,  o‘quv  materiallari  bo‘yicha axborotlarni  tavsiy
a  etishning  boy  imkoniyatlari,  xususan  ularga  integrativ  kurslarni kiritish,  fanning  tarixi  va
  metodologiyasi  bilan  tanishish,  turli  fanlar  bo‘yicha  ularning zamonaviy  darajasiga  oid  bil
imlar,  madaniyat  va  ijtimoiy  ongga  dahldor  bilimlarni kiritish,  ta’lim  mazmunini  sezilarli  o
‘zgartirish  va  keskin  boyitishga  yordam  beradi,  uni faollashtirish va rivojlantirishda muhim o
mil bo‘ladi. Kompyuter  vositalari  yordamida  mustaqil  ta’limni  tashkil  etish  nuqtai  nazarida
n tahlil  etadigan  bo‘lsak,  aksariyat  uning  interfaolligini,  bevosita  muloqot  yordamida o‘quv
chi  o‘quv  rejasida  ko‘rsatilgan,  istalgan  fan  sohasida  maxsus  o‘quv  dasturlari yordamida  bi
lim  olish  imkoniyatiga  ega  ekanligi  ma’lum  bo‘ladi.  Kompyuter  vositasi,   o‘quvchi yoxud o
‘qituvchi murojaatlariga «javob beradi», ular bilan bemalol «muloqotga kirishadi», bular kompy
uter ta’limi metodikasining asosiy xususiyatlaridan biri sanaladi. Ayniqsa,  kompyuter  texnologi
yasining  ma’lum  mavzuni  o‘qitish  bo‘yicha  yoki alohida  didaktik  masalalarni  hal  etishda  f
oydalanish  kabi  holatlar  («kirib  boruvchi» texnologiya nomi bilan mashhur), shuningdek o‘qiti
shda ma’lum texnologiyaning asosiy, aniqlovchi  va  eng  muhim  tavsiflovchisi  sifatida  kompy
uterni  qo‘llanish  holatida kompyuter  va  boshqa  texnologiyalar  orasidagi  munosabatlar  masa
lasi  juda  dolzarb sanaladi. Kompyuterli  o‘qitish  metodikasining  boshqa  bir  muhim  xususiya

---

ti,  u  o‘qitish jarayonining  barcha  bosqichlarida,  jumladan  yangi  o‘quv  materialini  tushuntiri
shda,  qaytarishda,  umumlashtirishda,  o‘quvchilarning  ma’lum  fan  bo‘yicha  erishgan  bilim,  
malaka  va  ko‘nikmalarini  tekshirishda  namoyon  bo‘ladi.  Bunday  jarayonda  o‘qituvchi kom
pyuterning  o‘quvchi  uchun  turli  vazifalarni,  xususan  o‘qituvchilik,  ishchi  qurol, ta’lim  ob’e
kti,  o‘zaro  muloqot  kabi  funksiyalarni  bajarishini  bilishi  kerak.  Bunda o‘qituvchining  vazif
asi  dars  jarayonida  o‘quvchilarni  kompyuterdan  to‘g‘ri foydalanishlarini nazorat qilishdan ibo
rat: