Qərbi Kaspi Universiteti Sərbəst iş Kafedra: İqtisadiyyat

Birinci: kartel qiyməti qaldıran zaman hər bir iştirakçı müəssənin marginal gəliri onun marginal xərclərini üstələyir. Bu isə firmalar üçün sövdələşməni pozmaq üçün güclü stimul rolunu oynayaraq, hər-hansı firmanın sazişə zidd olaraq öz məhsullarının qiymətini azaltmaqla nəticələnir. Sözsüz ki, göstərilən vəziyyətdə bu firmanın həm satış həcmi, həm də gəliri artmış olacaq. Ona görə də yaxşı kartel bu cür pozuntuları müəyyən edən və cəzalandıran effektiv mexanizmə malik olmalıdır.

İkinci: kartelin müvəffəqiyyətli digır formaları bu sahəyə daxil olmağa stimullaşdırır. Ona görə də, kartel uzunmüddətli dövr üçün özünə yüksək gəlir təmin etmək naminə rəqiblərin verilən sahəyə müdaxiləsini məhdudlaşdırmalıdır.

Kartellər çox zaman həm milli iqtisadiyyat, həm də beynəlxalq səviyyədə fəliyyət göstərirlər. Buna uyğun olaraq onları daxili, ixrac, idxal və beynəlxalq kartellərə bölürlər.

Kartellər bazar mexanizmlərini əngəlləyir və bununla da antiinhisar qanunvericiliyinin təsiri altına düşür. Lakin əksəriyyət ölkələrdə kartellərə qadağan qoyulmasına baxmayaraq, bəzi ölkələrdə onlar qanunla qorunur və məcburi qeydiyyata düşməlidir. Bir sıra hallarda dövlət onlardan tamamilə leqal şəkildə sənaye siyasətini həyata keçirmək üçün bir alət kimi istifadə edir. Belə ki, ikinci dünya müharibəsindən sonra Yaponiya hökməti sənayenin yenidən qurulması, materialların və dəstləşdiricilərin standartlaşması, xırda təchizatı firmalar arasında rəqabətin məhdudlaşdırılması, onların diversifikasiyası səviyyəsini azaltmaq və müasir texniki səviyyəyə keçmək məqsədilə “kartel rasionallaşdırılmasını” dəstəkləyirdi. 80-cı illərin əvvəllərində Yaponiyada hətta depressiv sahələrdə də belə, kartellərin yaradılması müsbət qarşılanırdı.