Qishloq xo’jaligi va sanoat sohasidagi o’zgarishlar

 
2. Sanoat va uning yetakchi tarmoqlari. 
O’zbekistonda sanoatni rivojlantirishning qator imkoniyatlari, geografik va iqtisodiy 
omillari mavjud. Geografik omillar jumlasiga yer sirti tuzilishining holati, iqlimning 
nisbatan yumshoqligi, tabiiy resurslar (M.: foydali qazilma: ma'dan mineral va yoqilІi 
resurslari), suv resurslari va ular bilan ta'minlash darajasi kiradi. Iqtisodiy resurslarga 
mehnat resurslari, transport va uning rivojlanish holati kiradi. Shuningdek, uni 
rivojlantirishda ishlab chiqarishning moddiy-texnika bazasi muhim rol o’ynaydi. 
Mamlakatning sanoati rivojlantirishda shu nuqtai nazardan qaraydigan bo’lsak uning 
istiqbolini ko’rish qiyin emas. Mamlakatimiz yer usti va yer osti boyliklari zahiralarining 
ko’p va xilma-xilligi, mehnat resursining kattaligi, transport tarmoqlarining yaxshi 
rivojlanganligi, shuningdek, mamlakatda yagona temir yo’l tizimini yaratish sohasida 
amalga oshirilayotgan ishlar, xorijiy davlatlar bilan hamkorlikda barpo qilinayotgan yuzlab 
qo’shma korxonalar ana shu istiqboldan darak beradi. 
Ayrim tabiiy resurslarga nazar tashladik. Sanoatni rivojlantirishda tabiiy resurslar (va 
ayniqsa foydali qazilmalar) bilan ta'minlanganlik alohida o’rin tutadi. Chunki yoqilІi-
energetika va metallurgiya sanoatining xomashyo (neft, gaz, ko’mir rudasi)larsiz 
sanoatning undurivchi tarmoqlarini rivojlantirib bo’lmaydi. Ishlab beruvchi sanaotning 
ko’pchilik tarmoqlari uchun ham xomashyoni asosan ana shu undiruvchi sanoat yetkazib 
beradi. 
Suv resurslari ham sanoat ishlab chiqarishini rivojlantirishda alohida omil 
hisoblanadi. U sanoatni hududiy joylashtirish va rivojlantirishda qatnashadi.Har qanday 
sanoat tarmoІi (va hattoki, alohida olingan sanoat korxonasi) ozmi ko’pmi suv iste'mol 
qiladi. Ayni bir paytda mamlakatimizda suv zahiralari chegaralangan. Buning respublika 
qihloq xo’jaligi asosan suІorishga tayanadi. Shuning uchun ham mamlakatda sanoatni 

---

uning markazlarini barpo qilayotganda mazkur hududlarning suv resurslarini hisobga olish 
zarur. Sanoatni joylashtirish va rivojlantirishga suv zahiralarini hisobga olish “Orol 
inqirozi” vujudga kelgan O’zbekiston rangli metallurgiya sanoatining ko’rki oltindir. 
Mamlakatimiz hududidan 30 ta oltin koni topilgan. “Oltinning asosiy zahiralari oltin 
konlarining o’zida MarkaziyQizilqumda joylashgan bo’lib, tasdiqlangan zahiralari bo’yicha 
respublikani dunyoda to’rtinchi o’ringa olib chiqdi”.Hozirgi vaqtda O’zbekiston oltin qazib 
olish bo’yicha jahonda yettinchi o’rinda chiqib oldi. Ushbu nodir va sifati jihatidan 
jahonda tengi yo’q oltin sanoatini tashkil qilish va rivojlantirish orqali O’zbekiston 
iqtisodiy taraqqiyotining kamol topishlarini yana bir poІona balandga ko’taradi. 
O’zbekiston sanoat ishlab chiqarishida yengil va oziq-ovqat sanoatining ham ulushi 
katta Ayniqsa mamlakat sanoat tarmoqlari orasida qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta 
ishlovchi va agrosanoat majmuiga xizmat ko’rsatuvchi tarmoqlar tarixan yetakchi mavqega 
ega. Bular paxta tozalash, pillani qayta ishlashi va shoyi (atlas) to’qish vino materiallari
konserva mahsulotlari, o’simlik yoІi va boshqa sanoat turlaridir. Jumladan, yoqilІi va 
elektr-energetika sanoati birlikda yoqilІi eneretika majmuini, mashinasozlik sanoat 
tarmoqlari mashinasozlik majmuini, qora va rangli metallurgiya majmuini, yengil va oziq-
ovqat sanoatlari aholi keng istemol qiladigan mollar ishlab chiqarish majmuini tashkil 
qiladi.