Qlobal rəqabətə hesablanan biznes heç də lokal biznesin imkanlarının heçə sayılması və lokal biznesdən imtina demək deyildir

informasiya-marketinq şəbəkələrinin fəaliyyəti heç bir nəticə verə bilməz .

Nəhayət, elektron ticarət sisteminin yaradılmasında sonuncu tədbir elektron ticarətin ölkə daxilində

fəaliyyətinin tədarük sferası da daxil olmaqla monitorinqini aparan mərkəzin yaradılmasıdır. Aydındır ki,

belə irimiqyaslı, əhəmiyyətli sistemin yaradılması onun əsas konsepsiyasını yaratmadan mümkün deyil.

Elektron ticarətin dövlət ehtiyacları üçün yaradılmış sisteminin ümumi konsepsiyalarının hazırlanması

müasir böyük sistemlərin layihələndirilməsi metodologiyalarına uyğun olaraq aparılır. Bu layihələndirmədə

əsas yeri ümumi tendensiyaların təhlili tutur.

Bütün elektron sistemlərdə olduğu kimi elektron ticarətdə də razılaşmalar, sövdələşmələr və alqısatqı prosesləri verilən və məlumatların mübadiləsi ilə aparılır. Bu mübadilə bütün dünyada “elektron

verilənlərin mübadiləsi” kimi adlandırılan əvvəlcədən razılaşdırılmış və qəbul edilmiş sxem üzrə aparılır.

Verilənlərin elektron emalı elektron ticarətdə də həm ölkə daxilində, həm də xarici əlaqələrdə geniş istifadə

edilir. İstənilən ölkədə elektron kommunikasiya vasitələrinin mövcudluğu elektron verilənlərin mübadiləsi

mühitini yaradır. Elektron ticarət sisteminin qurulması və fəaliyyətində də elektron verilənlərin

mübadiləsinin mühüm rolu vardır. Ümumiyyətlə elektron verilənlər mübadiləsi bir çox üstünlükləri ilə hər

bir elektron prosesdə tətbiq edilir. Bu üstünlüklərə aşağıdakıları aid etmək olar:

- istənilən sahəyə aid informasiyanın ötürülməsində dəqiqlik artır;

- səhvlərin və xətaların səviyyəsi azalır;

- aparılan proseslərə insan müdaxiləsinin səviyyəsi aşağı düşür;

- əməliyyatların dəyəri və müxtəlif məsrəflərin miqdarı azalır;

- eyni verilənlərdən dəfələrlə, təkrar olaraq istifadə imkanı yaranır;

- informasiyanın saxlanılması daha sərfəli və az yer tələb edən olur;

- müxtəlif instansiyalar arasında informasiya mübadiləsi sürətlənir;

- xərclərin azalması istehsalçı və istehlakçılar arasındakı qarşılıqlı əlaqələrin genişlənməsinə səbəb

olur;

- marketinqin səviyyəsi yüksəlir, mal və xidmətlərin çatdırılmasının çevik qrafikinin təşkili və

tətbiqinə imkan yaranır;

- çox zəhmət tələb edən işlərin aradan qalxması ilə əlaqədar olaraq məhsuldarlıq artır;

- istehsal proqramları və prosedurları üçün vahid proqram tərtibinə imkan yaranır;

- işçilərin sayı azalır.

Ümumiyyətlə, elektron ticarət təkcə mal və xidmətlərin elektron satışı deyil, elektron şəkildə informasiyanın ötürülməsi, müəssisələr arasında əlaqələrin yaradılması, bank və maliyyə institutlarının əlaqələndirilməsini də özündə birləşdirir.

Elektron ticarət sahəsində artan maraqlara baxmayaraq, bu gün həmin sahədə əməliyyatların normal

həyata keçirilməsini çətinləşdirən bir çox problemlər var. problemləri həll etmək üçün cəhdlər edilir.

Biznesin inkişafının hazırkı mərhələsində ümumi bazarda elektron ticarətin payının artırılması perspektivləri çox böyükdür. “Rəqəmsal biznes” termininin tərifləri “biznes” sözü üçün verilən təriflər kimi müxtəlifdir. Rəqəmsal biznesin müəyyən edilmə tərzi əsasən istifadəçinin perspektivindən asılıdır. Məsələn, maliyyə menecerləri rəqəmsal biznesə onların müəssisə haqqında maliyyə baxışını əks etdirən baxışa malik olsalar da, təchizat zəncirinin menecerləri isə biznesin əməliyyat elementlərinə baxmağa üstünlük verə bilərlər. Lee və Whang (2001) e-Biznesi “internet əsaslı hesablama və kommunikasiyadan istifadə” kimi təyin edirlər. Beynəlxalq Biznes Maşınları Korporasiyası (2003) e-Biznesi əsas prosesləri onlayn rejimdə qoymaqla əldə edilə bilən faydalar baxımından müəyyən edir. Onların fikrincə, elektron biznesə çevrilmənin açarı "xidməti təkmilləşdirmək, xərcləri azaltmaq və məhsul satmaq üçün" bütün əsas biznes proseslərini (xüsusilə dinamik və interaktiv məlumat axını tələb edən bütün prosesləri) "online" etməkdir. Scott (2000) e-Biznesi yüksək performanslı biznes modeli yaratmaq üçün zəruri olan biznes prosesləri, müəssisə tətbiqləri və təşkilati strukturun kompleks birləşməsidir.

Bu tədqiqatın məqsədi üçün müəlliflər e-Biznesi iki ümumi başlıq altında təsnif etmişlər: “e-biznes tətbiqləri” və “e-biznes modelləri”. Bunların hər biri aşağıdakı bölmələrdə təsvir edilmişdir. e-Biznes proqramları eBiznes proqramları informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından (İKT) istifadə etməklə qeyri-ənənəvi biznes funksiyalarını daha sürətli, daha ucuz və prinsipial şəkildə yerinə yetirmək üçün vasitələr təqdim edir. Məsələn, təchizat zəncirinin idarə edilməsi hələ də tədarük zənciri vasitəsilə malların, məlumatların və maliyyə axınının idarə olunmasını nəzərdə tutur. Bununla belə, buna elektron təchizat zəncirinin idarə edilməsi proqramlarından istifadə etməklə daha sürətli və daha ucuz nail olmaq olar. Sənəd işlərinin və gecikmələrin aradan qaldırılması birbaşa və dolayı yolla xərcləri azaldır. Şirkətlər bu tətbiqlərin həyata keçirilməsi ilə rəqabət üstünlüyü əldə edirlər, baxmayaraq ki, bunun üçün effektiv strategiyanın sübut edilmiş prinsipləri üzərində qurulması tələb olunur.

Rəqəmsallaşma və daha sonra rəqəmsal transformasiya korporativ dünyada dəyişikliklər üçün pionerlərdir, çünki onlar bütövlükdə cəmiyyət üçün təsirləri olan internetə əsaslanan yeni texnologiyalar yaradırlar. Rəqəmsallaşma analoq və səs-küylü məlumatların rəqəmsal məlumatlara çevrilməsi prosesini təsvir edərkən rəqəmsallaşdırma həm təşkilatın həm də rəqəmsal texnologiyaları təkmilləşdirmək üçün rəqəmsal texnologiyalardan istifadəsinin artması səbəbindən təşkilatda və təşkilatın BM-də baş verən hər hansı dəyişikliyi təsvir etmək üçün istifadə olunur.

Fiziki və rəqəmsal dünya getdikcə daha tez-tez birləşir və əl-ələ verərək işləmək lazımdır ki, istehsal şirkətləri də rəqəmsal ola bilsinlər. Bu, məsələn, Əşyalar və Xidmətlərin İnternetini sənaye proseslərinə inteqrasiya etməklə və rəqabət üstünlüyü mənbəyi kimi istifadə edilə bilən məlumatları təhlil edərək və idarə edərək dəyər yaratmaqla baş verə bilər. Beləliklə, rəqəmsallaşmanın baş verdiyi bir çox dəyişikliklər mövcud filialları tamamilə dəyişdirir. Bazarda dominantlıq edən şirkətlər, qurulmuş sənayeləri yenidən müəyyən edən yeni rəqiblərlə qarşılaşırlar.

Mobil inqilab, sosial media və ya analitikanın gücü kimi 2010-cu illərdə baş verən son inkişaflar biznes maşınların rəqəmsal transformasiyasına səbəb oldu.

Bu vaxt müştərilər internet vasitəsilə məlumatlara geniş çıxış əldə edə və seçim etmək üçün bir çox kanala sahib ola bilərlər. Biznes modeli firmanın müştərilərə necə dəyər yaratması və çatdırması memarlığını və bu dəyərin payını əldə etmək üçün istifadə olunan mexanizmləri təsvir edir.

BM-lar planlaşdırma məqsədi ilə biznes fəaliyyətinin elementlərini və əlaqələrini təmsil edən faydalı anlayışlardır , kommunikasiya və ya təkmilləşdirmə kimi strategiyaları biznes prosesləri ilə əlaqələndirir. BM konsepsiyalarının köməyi ilə şirkət öz biznesini “nə etdiyi” ifadəsi ilə təsvir edə bilir, nə təklif edir” və “təklif necə edilir” müəyyən edə bilir.

Bir sıra tədqiqatlar həmçinin rəqəmsallaşmanın şirkətlərə və onların BM-larına təsir göstərdiyi və dəyişdirdiyi üç fərqli yolu təsvir etmişdir: mövcud BM-nın optimallaşdırılması (məsələn, xərclərin optimallaşdırılması);

mövcud BM-nin transformasiyası (məsələn, mövcud modellərin yenidən konfiqurasiyası, qurulmuş biznesin genişləndirilməsi);

Yeni BM-nin inkişafı (keçmiş bazar iştirakçılarını, yeni məhsullar/xidmətləri sıxışdırmaq).

Matzler və (2016) və Berman (2012) bu üç addımı, birincisi, məhsul və xidmətlərin rəqəmsallaşdırılması; ikincisi Sənaye, Böyük Məlumat və ya süni intellektin köməyi ilə rəqəmsal proseslər və qərarların qəbulu; üçüncüsü, dəyər təklifinin və əməliyyat modelinin çevrilməsi kimi təsvir etmişdir.

Bazarda dizayn edilmiş BM-nin uğurunu artırmaq üçün şirkət müxtəlif alternativləri təhlil etməli, müştərilərin tələblərini yaxşı başa düşməli, dəyər zəncirini dəqiq başa düşməlidir ki, müştərilərə lazım olanı mümkün qədər sərfəli və vaxtında çatdırsın. Beləliklə, BM-ni uyğunlaşdırmaq qabiliyyəti dinamik qabiliyyət kimi görünə bilər.

Rəqəmsal biznesin yeddi ölçüsü var:

(i) tətbiq kateqoriyaları,

(ii) prinsiplər,

(iii) standartlar,

(iv) strategiyalar,

(v) proqram domenləri,

(vi) imkan verənlər və

(vii) əsas şərtlər