Qoşa qanad

İslam Elm Vəqfi

1. Bu, İslam ölkələri tərəfindən elm və texnologi­ya­nın yüksək səviyyədə inkişaf etdirilməsi məqsədilə bir vəqf qurmaq təklifidir. İslam Konfransı ilə əlaqəli calı­şa­caq olan vəqf müsəlman ölkələri tərəfindən himayə edilə­cək və bu ölkələrdə 1 milyard dollarlıq kapital ilə və 60-70 mil­yon dollar həcmində illik gəlirlə fəaliyyət göstə­rə­cək­dir. Vəqf, siyasətdən kənar, tamamilə elmi bir quruluş ola­caq, İslam dünyasının qabaqcıl elm və texnologiya xadim­ləri tərəfindən idarə ediləcək.

Yaxın Şərqdə, Uzaq Şərqdə və Afrikada heç bir mü­səlman ölkə beynəlxalq keyfiyyət standartlarına çatmaq üçün lazımi elm və texnologiya infrastrukturuna sahib de­yil. Bunun ən başlıca səbəbi, son zamanlarda hökumətin və cəmiyyətin belə bir infrastrukturanı yaratma sahəsində gös­tərdiyi biganəlikdir. Beynəlxalq standartlar nöqteyi-nə­zərindən İslam dünyasında gəlinən səviyyə müasir bir cə­miyyət üçün gözlənilənin onda biridir. (İnkişaf etmiş öl­kələrdə iqtisadi baxımdan fəal iş qüvvəsinin 0.3%-i ÜMM-un 1%-nin xərcləndiyi elm, tibb və texnologiya sahələrində işləyir).

Kifayət qədər vəsait təsis olunmuş bir İslam Elm Vəq­finin iki məqsədlə qurulması təklif olunur: yüksək sə­viyyədə elmi kadrlar yetişdirmək və elmi quruluşlar təşkil etmək. Bu məqsədlərə nail olmaq üçün;

(a) vəqf elm adamı potensialı olmayan elm sahə­lə­rində yeni elmi cəmiyyətlər təşkil edəcəkdir. Mövcud elmi cəmiyyətləri isə daha da gücləndirəcəkdir. Bu, təcili olaraq və sistematik bir şəkildə həyata keçiriləcəkdir.

(b) vəqf müsəlman ölkə xalqlarının ehtiyaclarına uy­ğun olaraq istər nəzəri, istərsə də tətbiqi elm sahələrində bey­nəlxalq səviyyədə elmi araşdırmaların aparılması üçün elmi quruluşların yaradılmasına və bunların gücləndiril­mə­sinə kömək edəcəkdir.

Vəqfin işləri, əsasən, elmlərin beynəlxalq standartlar səviyyəsinə yüksəldilməsinə yönəldiləcək. Vəqfin ilk ça­lış­ma mərhələlərində yuxarıda qeyd olunan iki məqsəddən yüksək səviyyədə elmi kadrların hazırlanmasına üstünlük veriləcək.

Məqsədi (a) yüksək səviyyəli elmi insan potensialı­nın sistematik bir şəkildə yetişdirilməsi və (b) bu insan potensialının məşğuliyyətini təmin etməkdən ibarət olan – vəqf aşağıdakı proqramı tətbiq edəcəkdir:

(a) Elmi cəmiyyətlərin qurulması.

i. Elm adamları boşluqların olduğu və elmi liderlərin mövcud olmadığı sahələrdə elmi irəliləyiş əldə etmələri üçün vəqf tərəfindən himayə ediləcək. Ölkələrinə qayıt­dıq­dan sonra, işlərinə davam edə bilmələri üçün vəqf on­la­ra köməklik göstərəcək. İldə 10 milyon dollarlıq fond, yük­­­­sək səviyyədə təhsil alan 4 min elm adamına, ölkə­lə­ri­nə qayıtdıqdan sonra da min nəfərə və lazımi təchizatlara ki­fayət edə bilər.

ii. Proqramlar, yüksək səviyyəli elmi insan poten­sialı­nı artırmaq üçün mövcud elmi liderlərin ətrafında təş­kil ediləcəkdir. Bu məqsədlə, seçilmiş sahələrdəki elmi iş­ləri gücləndirmək üçün universitetlərin müvafiq şöbələri ilə müqavilələr imzalanacaq. Universitet fakültələrinin key­­­fiyyəti bu müqavilələrdə əsas meyar olacaq. Bu mü­qa­vilələr üçün ildə 15 milyon dollar xərclənə bilər.

iii. İslam dünyasına mənsub elm adamlarının dünya miqyaslı elmi cəmiyyətlərlə əlaqələri.

Müsəlman ölkələrdə mövcud elm təcrid olunması sə­bəbiylə çox zəifdir. Müsəlman ölkələrindəki elm adam­ları ilə dünya miqyaslı elmi cəmiyyətlər arasında əlaqələr, de­mək olar ki, yox dərəcəsindədir. Elm fikir mübadiləsi və tənqidlə zənginləşir. Beynəlxalq səviyyədə təmasları ol­mayan ölkələrdə elm statikləşir və ölür. Vəqf bu vəziyyəti dəyişdirməyə çalışacaqdır. Bu, elm adamlarının tez-tez sə­fərlərə getməsini və beynəlxalq simpozium və konfrans­la­rın keçirilməsini tələb edəcək. 5 milyon dollarlıq bir fond bir ildə iki aylıq 3000 səfərin xərclərini ödəyəcəkdir. Bu rəqəm 10 elm sahəsinə və 15 ölkəyə bölünsə, hər ölkənin payına bir elm sahəsi üçün 20 səfər düşəcəkdir.

(b) Münasib tətbiqi araşdırmaların himayə edilməsi (sponsorluğu).

Vəqf Yaxın Şərq və İslam dünyasında inkişaf prob­lemləri haqqında yeni araşdırma mərkəzləri qurmaq və möv­cudları gücləndirmək məqsədilə 25 milyon dollar xərc­ləyə biləcək. Bu vəsaiti, beynəlxalq səviyyədəki bu ye­ni institutlar səhiyyə, texnologiya – neft texnologiyası da­xil olmaqla – kənd təsərrüfatı texnologiyası və su eh­tiy­yat­ları problemlərini araşdırmağa sərf ediləcəkdir. Digər tərəfdən, bu institutlar beynəlxalq arenaya çıxmaqda on­lara kömək edəcək beynəlxalq keyfiyyət və nailiyyət stan­dartlarını əldə etmək üçün Birləşmiş Millətlərin universitet sistemi strukturunun bir parçası ola bilərlər. (Məsələn, Fi­lip­pində 5-6 milyon dollara qurulmuş Beynəlxalq Düyü İnstitutu kimi).

(c) Vəqf İslam ölkələrində xalqın texnoloji və elmi şüura sahib olması üçün 5 milyon dollar xərcləyəcək. Bu, nəşriyyat, elmi muzeylər, kitabxanalar və sərgilər, kəşf və icadlara verilən mükafatlar şəklində həyata keçiriləcək. Elm və texnologiyanın geniş kütlələr tərəfindən təqdirə la­yiq görülməsi elm və texnologiyanın həqiqi bir təsirə sahib olub-olmaması nöqteyi-nəzərdən mühümdür.

(d) Vəqf ali təhsil müəssisələrində olduğu kimi, orta təhsil müəssisələrində də elm və texnologiya proq­ram­la­rı­nın modernizasiyasında iştirak edəcəkdir.