Qoşa qanad

a) Elm təhsili

Müqəddəs kitabımız Qurani-Kərim təfəkkürə (yara­dı­lış qanunlarının kəşfi və izahı) və mənimsəmə (tex­no­lo­giya vasitəsilə təbiətə hökm etmək) böyük əhəmiyyət ve­rir. Bu­nu və müasir həyatın gerçəklərini nəzərə alsaq, İs­lam əh­linin ilk vəzifələrindən biri orta təhsildən universitet təh­­silinə qədər elm və texnologiyaya yiyələnməyə üstün­lük verməkdir.

1980-ci ildə Dünya Bankı tərəfindən nəşr olunmuş və təhsil alanların əhalinin içində faizini göstərən statistik göstəricilərə baxsaq görərik ki, İslam ölkələri nəinki in­ki­şaf etmiş, hətta inkişaf etməkdə olan ölkələrin orta səviy­yə­sinə çatmaq üçün xeyli yol qət etməlidirlər.

İslam ölkələrində təbiət elmləri və humanitar elmlər sa­hələrində təhsil alan tələbələrin sayı haqqında dəqiq və etibarlı mənbələr olmadan qəti qərar vermək çətindir. Təəs­süf ki, mənim müşahidələrimə görə, humanitar elm­lərə nisbətən təbiət elmlərində vəziyyət daha acınacaqlıdır. İnkişaf etmiş ölkələrin normalarına əsasən, orta hesabla 1/4 ilə 1/3 arasında dəyişən sayda təbiət elmlərində təhsil alan – üstəlik, çox aşağı səviyyədə – tələbəmiz var. İngil­tə­rə Universitet Təqaüdləri Komissiyasının 1984-cü ildə çap olunmuş son raportunda humanitar elmlərdə oxuyan tə­ləbələrin təbiət və texniki elmlərdə oxuyan tələbələrə nis­bətinin 52:48 şəklində olduğu qeyd edilmişdir. Digər tə­rəfdən isə, Çin və Yaponiyada bütün elm sahələri məc­buri olduğu halda, hətta SSRİ-də fiziklər və ya futbolçular yaxud qadın dərzilər belə ən az 16 yaşına qədər fizika, kim­ya, riyaziyyat və biologiya öyrənməyə məcbur olduq­ları halda, məsələn, Pakistanın təhsil sistemində belə bir məc­buriyyət yoxdur.

Beləcə, çox az sayda müsəlman dəqiq elmləri öy­rə­nir. Bizim işimiz tələbələrimizi məktəbdə daha çox dəqiq və texniki elmləri öyrənməyə sövq və təşviq etməkdən iba­rət olmalıdır.

Buna nail olmaq üçün məktəblərdə dəqiq elmlərin təd­­ri­sinə daha çox üstünlük verməliyik. Yüksək səviyyəli müəl­limlərə və keyfiyyətli tədris ləvazimatlarına ehtiyac var. Və bəlkə də ən əsası, gənc tələbələr (şagirdlər) ara­sın­da qabiliyyətli və istedadlı olanların itib-batmaması üçün onların təşviq edilməsi lazımdır. Sırf maddi çətinliklər üzün­­dən belə itkilər çox tez-tez baş verir. Ailələr elmdə ka­ryera sahibi olmaq üçün uzun illərin lazımi xərclərini ödə­yə bilmirlər.

İslam əhlini (ümmətini) bir bütün olaraq ələ alsaq, gənc müsəlmanları, deyək ki, 14 yaşından etibarən elmi və texnoloji araşdırmalara təşviq edən bir Ali Təhsil İstedad Fonduna ehtiyac var. Hindistana axırıncı səfərlərimdən bi­rin­də, Müsəlman pedaqoqların bir yığıncağında öyrəndim ki, sadəcə şimali Hindistandakı şəhərlərin iyirmisində bu məq­səd üçün ildə təxminən 5 milyon dollarlıq təqaüdə eh­tiyac olduğu hesablanmışdır. Bu isə, təqribən 50 milyon dollarlıq sərmayəsi (kapitalı) olan bir fond qurmaq de­məkdir. Təəssüf ki, Hindistanın müsəlman icması bunu qarşılaya bilmək üçün iqtisadi cəhətdən çox geridir. Onlar və ümmətin digər kasıb təbəqələri üçün belə bir fond qurulmalıdır.

Bütün İslam dünyasına xidmət edə bilmək üçün, bü­tün İslam ölkələrinin istifadə edə biləcəyi ildə 50 milyon dollarlıq bir İslam Elmi İstedad Fonduna ehtiyac var. Belə bir fondun İslam birliyinə əsaslanan bir təməldə qurulması asan bir proyekt olmayacağına görə, heç olmasa, müsəl­man OPEC ölkələri liberal müstəvidə öz elmi fondlarını qura bilərlər. Bu fondlar daha sonra müəyyən coğrafi böl­gələrə yayılaraq, digər İslam ölkələrini də əhatə edə bilər­lər.