Qrup: M183a  Fənn: Şəhər və Qəsəbələrin Dayanilqli İnfrastruktur sistemləri  Müəllim

özəl göstəricilərindən də 
istifadə edə bilərsiniz. 
Onların arasında: 

adambaşına milli gəlir; 

ayrı-ayrı maddi nemətlərin istehlak səviyyəsi; 

gəlirlərin diferensiallaşma dərəcəsi; 

gözlənilən ömür; 

fiziki sağlamlıq səviyyəsi; 

təhsil səviyyəsi; 

əhalinin xoşbəxtlik dərəcəsi. 
Ölkənin iqtisadi inkişafı üçün uzunmüddətli və qısamüddətli hədəfləri və 
müvafiq meyarları fərqləndirmək məqsədəuyğundur. 
Uzunmüddətli məqsədlərə 
post-
sənaye
cəmiyyətinin formalaşması və inkişafı, gələcək nəsillər üçün yüksək 
ixtisaslı iş yerlərinin yaradılması, ölkənin bütün vətəndaşlarının həyat səviyyəsinin, 
o cümlədən səhiyyə, təhsil və mədəniyyət səviyyəsinin yüksəldilməsi daxildir . 
Qısamüddətli məqsədləri
böhrandan çıxmaq və növbəti ildə, rübdə, ayda və s. üzrə 
ümumi milli məhsulda konkret artımlara nail olmaq kimi qiymətləndirmək olar . 
onlar da fərqlidirlər. 

---

8 
İqtisadi inkişaf meyarları heç də həmişə məqsəd və ya hədəf rolunu oynamır və 
əksinə. Çox vaxt uğurlu inkişaf üçün zəruri şərait rolunu oynayan aralıq vəzifələr 
regional inkişafın taktiki məqsədləri kimi çıxış edir. Bölgənin və ya şəhərin inkişafı 
üçün belə taktiki məqsədlər arasında: 

yeni biznes növlərinin cəlb edilməsi; 

mövcud biznesin genişləndirilməsi; 

kiçik biznesin inkişafı; 

şəhər mərkəzinin inkişafı; 

sənaye inkişafı; 

xidmət sektorunun inkişafı; 

region əhalisinin məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi. 
Bölgənin iqtisadi inkişaf səviyyəsinin müəyyən edilməsində əmtəə istehsalının 
və istehlakının səviyyəsini və bu səviyyənin adambaşına artımını (ümumi milli gəlir 
(ÜDM), ümumi daxili məhsul (ÜDM), real) qiymətləndirən ənənəvi göstəricilər 
xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Adambaşına düşən ÜDM, bu göstəricilərin artım tempi). 
İnkişaf dinamikasını qiymətləndirmək üçün regionda 
iqtisadi artım tempini
qiymətləndirən göstəricilərdən istifadə etmək məqsədəuyğundur : adambaşına düşən 
gəlirin artım tempi, əmək məhsuldarlığı, həmçinin istehsalın və cəmiyyətin struktur 
transformasiyası sürəti. İqtisadi artım tempinə təsir həm bütövlükdə ölkənin, həm də 
konkret regionun iqtisadi siyasəti üçün həyati vacib məsələdir. 
Ümumi daxili məhsul, adambaşına düşən gəlir, əmək məhsuldarlığı və onların 
artım templəri kimi sırf iqtisadi göstəricilər rayonun sosial-iqtisadi inkişafını tam 
qiymətləndirə bilmir. Gözlənilən ömür uzunluğunun göstəriciləri, əhalinin sağlamlıq 

---

9 
səviyyəsi, onun təhsil və ixtisas dərəcəsi, habelə istehsalda və cəmiyyətdə struktur 
dəyişikliklərinin göstəriciləri az əhəmiyyət kəsb etmir. 
Bir çox ölkələrin və regionların iqtisadi inkişafı ictimai istehsalın 
strukturunun dəyişməsi ilə müşayiət olunur, xüsusən də sənaye cəmiyyəti tədricən 
postindustrial cəmiyyətlə əvəz olunur. Məşğul olanların getdikcə böyük bir hissəsi 
qeyri-maddi sektorda, daha az və kiçik hissəsi isə birbaşa sənaye və kənd 
təsərrüfatında çalışır. 
Əsas sənaye
adlanan sahələr belə olmaqdan çıxır və bir daha heç vaxt əsas 
sənayeyə çevrilməyəcəklər. İstehlak fərdiləşir, istehsal həcmi azalır, istehsalın 
demassiyası
deyilən hal baş verir. Onun intellektuallaşması dərinləşir, informasiya 
resursları istehsalın əsas amillərinə çevrilir. Əlavə dəyər əsasən qeyri-maddi sferada 
yaradılır, əmək isə yeni xüsusiyyətlər qazanarkən: onda yaradıcı funksiyalar 
üstünlük təşkil etməyə başlayır, üstünlük təşkil edən işçi tipi öz işinə sadiq olan və 
işinə yeni elementlər gətirməyə çalışan yaradıcı insana çevrilir. Aşağı və yüksək 
texnologiyalı sənayelər arasındakı fərqlər aradan qalxır: bütün sənayelər idarəetmə, 
maliyyə və kommersiya innovasiyalarının axınını mənimsəyərək bilik tutumlu olur. 
İşçilərin bacarıqları və qabaqcıl texnologiyanın mövcudluğu aşağı əmək xərcləri və 
digər ənənəvi rəqabət amillərindən daha vacib olur. Ölkələrin və regionların ənənəvi 
üstünlükləri əvvəlki əhəmiyyətini itirməyə başlayır. Bütün bu tendensiyalar az və ya 
çox dərəcədə dünyanın demək olar ki, bütün ölkələrində özünü göstərir. 
Qeyri-maddi istehsal iqtisadi inkişafın paradiqmasına çevrilir ki, bu da bizi 
ölkələrin və regionların sərvət dərəcəsini yenidən qiymətləndirməyə məcbur edir. 
Ənənəvi olaraq, ölkələr və regionlar meşələr, faydalı qazıntılar, torpaqlar, iqlim 
şəraiti, əsas vəsaitlər və coğrafi yerləşmə ilə zənginliyi baxımından qiymətləndirilir. 
Ən çox dəyərin yaradıldığı sahə kimi qeyri-maddi istehsalla bağlı yeni fikirlər 
ölkələrin və regionların sərvətlərinin qiymətləndirilməsi meyarlarını dəyişir. 

---

10 
İnsanların zənginliyi və onların ixtisasları, idarəetmə texnologiyaları, bazar 
infrastrukturu, biznes şəbəkəsi və təşkilat mədəniyyəti kimi amillər birinci yerdədir. 
İqtisadi inkişafın mənbələri və amilləri haqqında yeni fikirlər təhsilə, elmə, tibbə, 
telekommunikasiyaya və idarəetmə bacarıqlarına ictimai həyatın iqtisadi inkişafının 
tempinə və istiqamətinə həlledici təsir göstərən sahələri kimi yeni nəzər salmağa 
imkan verir. bütövlükdə ölkə.