Təxminən yüz illik istismar dövrünə malik olan neft yataqlarının öyrənilməsində üç mərhələ ayrıla bilər.
I mərhələ - neft yataqlarının işlənilməsinin ilk dövrlərindən 1940-cı illərə qədər müddəti əhatə edir. Bu mərhələdə neft hasilatı yataqlarının yalnız təbii enerji mənbəyinin istifadəsi nəticəsində əldə edilmişdir. Bu dövrdə fəaliyyət göstərən geoloqlar layların təbii rejimlərini öyrənmiş, quyuların yerləşdirilmə formasını, onların istismar üsullarını müəyyən etmiş və yataqların müxtəlif hissələrində işlənilmə ilə əhatə olunmayan (“toxunulmayan”) zonaları aşkar etmişlər.
II mərhələ - 1940-1970-ci illəri əhatə edir və əsasən yataqlara suvurma prosesinin geniş tətbiqi ilə xarakterizə edilir. Geoloji-mədən tətqiqatlar ilə müəyyən olunmuşdur ki, bu proses işlənilmənin effektivliyini kəskin artırır. Yatağa vurulan su “işçi agent” rolunu oynayır. Onun mənbəyinin bütün regionlarda mövcudluğu, prosesin sadə texnologiyası layın süni sulaşdırma prosesinin geniş istifadəsinə şərait yaratmışdır.
II mərhələ - 1940-1970-ci illəri əhatə edir və əsasən yataqlara suvurma prosesinin geniş tətbiqi ilə xarakterizə edilir. Geoloji-mədən tətqiqatlar ilə müəyyən olunmuşdur ki, bu proses işlənilmənin effektivliyini kəskin artırır. Yatağa vurulan su “işçi agent” rolunu oynayır. Onun mənbəyinin bütün regionlarda mövcudluğu, prosesin sadə texnologiyası layın süni sulaşdırma prosesinin geniş istifadəsinə şərait yaratmışdır.
III mərhələ - 1970-ci illərdən başlayaraq, hazırda da davam etməkdədir. Bu mərhələ yataqların neftvermə əmsalını daha da artırılmasına yönəldilmiş yeni metodların axtarışı və tətbiqi ilə səciəyyələnir. Istilik, fiziki-kimyəvi, fiziki-hidrodinamiki, mikrobioloji və s. üsullarla məhsuldar laya süni təsir edildikdə, onların son neftvermə əmsalı daha 3-20% artırıla bilər.
Layın işlənilmə prosesində həm təbii, həm də süni amillərdən asılı olaraq müəəyən qüvvələrin təsiri baş verir. Təbii amillər lay quruluşunun geoloji xüsusiyyətləri, laydakı mayenin və qazın xassələri, təzyiq, temperatur və s. ilə əlaqədardır. Bunlara quyuların yerləşmə və istismara daxil olma ardıcıllığı, mayenin çıxarılma sürəti, laylara təsir edilmə və s. daxildir.
Layın işlənilmə prosesində həm təbii, həm də süni amillərdən asılı olaraq müəəyən qüvvələrin təsiri baş verir. Təbii amillər lay quruluşunun geoloji xüsusiyyətləri, laydakı mayenin və qazın xassələri, təzyiq, temperatur və s. ilə əlaqədardır. Bunlara quyuların yerləşmə və istismara daxil olma ardıcıllığı, mayenin çıxarılma sürəti, laylara təsir edilmə və s. daxildir.
