R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

Vegener granulyom atozi (Vegener sin drom i) k am dan -k am uchraydigan 
kasalliklar ju m lasig a kiradi. Va quyidagilar xarakterlidir:
1) b arch a organ lar arteriyalari jarayon ga berilib, n ekrozga olib boradigan 
o'tkir o'choqli vaskulitlar boshlanish i. B iroq nafas yo'llari, bu yrak v a talo q tom ir­
lari ko'p roq zararlanadi;
2) n afas yo'Iida, ju m lad an bu ru n v a og'iz bo'shlig'i, p aran asal sinuslar, hiqil­
d o q , traxeya, bron xlar o'pka p aren xim asid a nekrozga olib b orad ig an o'tkir gra- 
n ulyom atoz jarayon boshlanish i;
3) n ekrozga olib b orad ig an o'choqli yoki tarqoq proliferativ glom erulonefrit, 
davo qilin m ayd igan bo'lsa, b u glom erulonefrit tez zo'rayib b orad i. Tom irlarda 
o'choqli fibrin ioid nekroz, p o lim o rf hujayrali va eozinofilli ta rq o q infiltrasiya to ­
piladi. Poliarteriitdagidin fa r q qilib, Vegener kasalligida fa q a t m ayda arteriyalar- 
gin a jaray o n g a tortiladi. Bundan tashqari, o'pka tom irlari kam zararlan ad i. N afas 
yo'llarida o'rtasi n ekrozga u chragan och oq lar p ayd o bo'ladi, bu och o q lar atro- 
figa yallig'lanish ulkan hujayralar va fibroblastlar joylashadi. O 'zining tuzilishiga 
ko'ra bu o c h o q lar sil m ah alid a paydo bo'ladigan granulyom atoz yallig'lanishga 
o'xshab ketadi.
Vegener gran ulyom atozin in g etiologiyasi nom a’lum.
P ato lo g ik an ato m iy asi. Vegener granulyom atozi boshlanganida yuqori nafas 
yo'llarida yiringli nekrotik, gangrenoz va fibroplastik jarayonlar ко' zga tashlanadi. 
B u n d a gran ulyom atoz jarayon tarqalib borm ay turadi. Jarayonga buyraklar ham
qo'shilib ketgan m ah allard a buyraklarda yangi va ch andiqlan ib kelayotgan ish- 
em ik infarktlar, infarktdan keyingi chandiqlar, n efritgaxos h o d isalar va buyrak 
p o 'stlo g'in in g atrofiyasi h am d a y u zasin in g do n ad or bo'lib golgan i topiladi. 
M an a sh u o 'zgarish lar bu yrak yetish m ovch iligiga olib b orad i. M ik rosk op bilan

---

teksh irib ko'rilganida glom eru lalar atrofida p o lim o rf hujayrali gran ulyom alar 
joylash gan bo'ladi.
K asallik tarqalib, o p k a h am jarayon ga qo'shilib ketgan id a y u q o rid a aytib 
o'tilgan endo, m ezo, p eri va panvaskulitdan tashqari, o rgan lard a ish em ik shikast- 
lar topiladi. 0 ‘p kad a katta-kichik nekroz ochoqlari, p nevm on iya fokuslari, irib 
k ovak bo'lib qolgan bo'shliqlar, abssesslar, gem orragik infarktlar, p n evm osk leoz 
bosh lan gan joylar ko'zga tashlanadi. M e’da-ichak yo'li shilliq p ard asid a qon 
quyilgan joylar (gem orragiyalar), och oqli nekrozlar, yaralar bo'ladi.
K lin ik k o 'rin ish lari h ar xil bo'lib, jarayon n in g aso san qayerdan jo y olganiga 
bog'liq. Burunning xavfli granulyom asi ko'proq uchradi, bu gran ulyom a odam ni 
badbashara qilib yuboradigan va ko'pincha o'limga olib boradigan burun granu- 
lyompsi deb ham atalad i. Jarayon faollik bilan d av om etayotgan dav rda burun- 
dan yiringli va qon aralash yiringli suyuqlik kelib turadi. O giz bo'shlig'ida ke­
yinchalik yara bo'lib ketadigan yashil rangli nekrotik karash lar ko'zga tashlanadi. 
B u jarayon tezda b u run -h alqum ga, burun nin g y u m sh o q to'qim alari v a yuzning 
b o sh q a qism lariga o'tib ketadi. Tanglay, burun suyaklari, yuqori ja g ‘n in g alveo- 
lyar o'sim tasi ham jarayon ga turtilib, yum sh oq to q im alar bilan birga nekrozga 
uchraydi. K asallikning oxirgi davrid a od am n in g yuzi, h alqum i, h iqildog'i so- 
h asid a katta-katta yaralar paydo bo'ladi. Ayni p aytd a o g'riq arzim as darajada 
bo'ladi. Tom irlar irib yorilishi n atijasida qon ketishi boshlanib, ba’zan o'lim ga 
h am olib borish i m um kin. Traxeya va bron xial d araxt zararlangan ida yir­
ingli su yuq balg'am tashlab yo'talish, isitm a ch iqishi, bo'g'im va m uskullarning 
og'rib turishi, b adan iga p o lim rf tosh m a toshishi, h an sirash , sian oz boshlanishi 
xarakterlidir. Bular o'pka v a plevradagi infiltrativ-nekrotik jarayonlar tufayli b osh ­
lanadi. Ba’zan tez zo'rayib boradigan pnevm oniya m an zarasi kuzatiladi. K asallik 
avjiga chiqqan m ahalda lim foadenopatiya va gepatolienal sindrom qayd qilingan.
K asalliknin g yom on oqibati, ayniqsa o'pka v a bu yrakn in g zararlanishi.
IM M U N IT E T T A N Q IS L IG I H O L A T L A R I