R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

Ohaklanish (petrifikatsiya, kalsinoz) organizm suyuqliklarida erigan holda 
boladigan kalsiy tuzlarning toqim alarga cho'kib tushib shu toqim alarda to'planib 
qolishidir. K alsiy o d atd a biroz m iqd or temir, m agn iy vabosh q a m ineral birikm a- 
lar bilan birgalikda to'planib boradi.
Eritm adagi kalsiy tuzlari quyidagi hollarda ch o'km aga tushishi m um kin:
1) qondagi kalsiy m iqd ori ko'payib (giperkalsiem iya), qon d a kalsiy erigan 
holda saqlanib turolm aydigan m ah alda. Bu jarayon um um iy ohaklanish yoki 
m etastatik ohaklanish deb ataladi, ayni vaqtda kalsiy tuzlari intakt to'qim alarda 
to'planib boradi;
2) kislota-ishqorlar m uvozanati m ahalliy tarzda o'zgarishi n atijasida. B u n ­
d a kalsiy tuzlari toqim an in g n ekrozga uchragan jo ylarid a yoki chuqur d istro ­
fik o zgarish lar ro'y bergan to'qim alarda to'planib boradi. O haklanishning bu 
turi ochoqli, m ahalliy yoki distrofik ohaklanish deb aytiladi. Bunday m ah allard a 
qon d agi kalsiy m iqd ori n orm a atrofida bo'ladi;
3) bufer sistem alarnin g beqarorligi tufayli, bufer sistem alari beq aror bo'lib 
qolgan m ah allarda kalsiy kichik konsentratsiyada bo'lganida h am qon va toq im a 
suyuqliklarida saqlanib turolm aydi (metabolik ohaklanish, interstisial kalsinoz).
Petrifikatsiya boshlanish in in g sabablari va m exanizm idan qat’i n a­
zar to'qim alarda q u m donalari yoki «oyna sin iq lari»g a o'xshash plastin kalar 
ko'rinishida kalsiy paydo bo'ladi. Kalsiyli to'qima zich, qattiq bo'lib qo lad i, kesil-

---

gan id a g'irchillaydi. K alsiy to'plangan joylarda ba’zan geterotopik suyak paydo 
bo'lishi m um kin.
M etastatik ohaklanishda kalsiyning ekstrasellular tarzda top lan ib borishi 
h u jayralarnin g tash qi m em bran a bilan o'ralgan pufakchalarida boshlanadi. Bu 
p u fak ch alarn in g d iam etri 200 n m ga teng. Suyak va to g a y toq im asid agi shunday 
pu fak ch alar m atriks pufakchalar deb ataladi. U larda kalsiy m em bran alar fosfo- 
lip id lariga tropligi tufayli to'planib b o rad i deb taxm in qilinadi. H ujayra ichida 
oh ak lan ish boshlanadigan jo y kalsiyni to'plab borib, H alok bo'lgan yoki halok 
bo'layotgan hujayralar m itoxondriyasidir.
M etastatik oh aklanish q o n d a kalsiy ko'payib qolgan m ah allarda kuzatiladi. 
B u n d ay h o d isa quyidagi hollarda ro'y berishi m um kin:
1) organizm dan kalsiy chiqarishi kam ayib ketadigan surunkali protozoy kolit- 
larid a; 2 ) suyaklardan kalsiy z o r berib yuvilib chiqayotgan paytlarda, m asalan, 
gipervitam inoz D da; 3) p aratireoid bezlarda o'sm alar bor m ah allarda suyaklar 
z o r berib so rilib ketishi n atijasida (paratireoid osteodistrofiya); 4) paratireoid be­
zlar h u jayralarining diffuz giperplaziyasida; 5) mieloma kasalligida; 6) buyraklar 
polikistozida; 7) surunkali nefritda 8)yogon ichak zararlangan p ay tlard a (sulema 
bilan zaharlanish, surunkali dizenteriyada); 9) sistem a sarkoidozida; 10) idiopatik 
giperkalsiem iya; 11) Addison kasalligida.
K alsiy har qan day to q im ad a to'planib borishi m um kin, lekin m e’da devori, 
o'pka alveolalari, arteriyalar devorlari, m iokard da m etastazlar ko'proq kuzati­
ladi. M io k ard va arteriya devorid a oh ak m em branalar va tolasim on tuzilma- 
lar bo'ylab to'planib boradi. M iok ard va arteriya devori kalsinozi bu tuzilm alar 
to'qim alarining karbon at kislota kam bo'ladigan arterial qon bilan yuvilib turi- 
sh iga bog'liq. O h ak m etastazlarida kalsiy tuzlari p aren xim a hujayralariga, b irik ­
tiruvchi to'qim a tolalari va a so siy m o d d asig a o'tirib qoladi. M iokard va buyrakda 
birlam chi kalsiy fosfat tuzlari m itoxon driyalarda kuzatiladi.