R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

A lim entar chop-ustixonlik oziq m oddalar yetarli m iq d o rd a kirib turm agan, 
od am to‘la qim m atli ovqatlar bilan ovqatlanolm ay qolgan m ah allard a b o sh la­
nadi. B unda toqim alarn in g deyarli barch asi atrofiyaga uchraydi. O d am och q o l­
gan ida birinchi galda organ izm dagi yogc depolari (charvi, teri osti kletchatkasi, 
buyrak yoni kletchatkasi) atrofiyalanib boradi. B ularda lip oxro m degan p ig ­
m ent to'planib borishi m u nosabati bilan ular qizg‘ish n am o-sariq tusga kiradi. 
Epikardning yog'li kletchatkasi va ilik seroz suyuqlikni sh im ib olib, shishgandek 
bo'lib turadi (yog'ning seroz atrofiyasi). Badan terism ing atrofiyasi ep id erm is­
ning yu p qa tortishi va giperpigm en tatsiya bilan birga davom etib boradi. Suyak 
to q im asi atrofiyaga u ch ragan ida osteoporoz y uzaga keladi. O ch lik dav om etave- 
radigan bo'lsa, ichki organlar, ayniqsa jigar, yu rak atrofiyasi bosh lan adi. B osh 
m iya eng keyingi navbatda atrofiyaga uchraydi. O d am och idan o'layotgan m a­
halida uning es-hushi so n g g i daqiqalargacha saqlan ib turishi sh un ga bog'liq.
R akka aloqad or kaxeksiya h ar qan day joyda va h ar qan day yo'l bilan paydo 
bo'lgan xavfli o'sm alar paytida boshlanadi. M eda-ich ak yo'li turli bo'lim larining 
rak ida — qizilo'ngach, m e’da, ichak rakida bu kaxeksiya h am m ad an ko'ra ko'proq 
seziladigan bo'ladi, chunki o'sm aning organizm ga zaharli ta sir o'tkazishi bilan 
bir qatorda bu nda oziq m o ddalarn in g so'rilishi h am buzilgan bo'ladi (alim entar 
om il).
D isgorm onal kaxeksiya ichki sekretsiya bezlari fun ktsiyasin ing izdan chiqqa- 
n iga bog'liq bo'ladi. B unday kaxeksiya Sim m on ds kasalligi paytida kuzatiladi 
(gipofizar kaxeksiya), u m asalan , qon quyilishi tufayli fibroz bo'lgan idan ke­
yin gipofiz oldingi bo'lagining atrofiyaga u chrashiga bog'liqdir. D isgorm on al 
kaxeksiyaga yana bir m iso l qalqo n sim on bez fun ktsiyasi p asayib ketgan m a ­
hallarda paydo bo'ladigan m iksedem a. Bunda bir qancha organ lar atrofiyaga 
uchraydi. B osh m iyada n erv hujayralari atrofiyasi boshlanadi, bu h o d isa ular­
ning soni kam ayib borib, butunlay yo'qolib ketishiga ham olib kelishi m um kin.
Serebral kaxeksiya ozib-to'zib, holdan toyishning o g'ir sh akllaridan biri bo'lib 
h isoblan adi va gipotalam u s o'sm a yoki yallig'lanish jarayon i bilan zararlangan 
m ah ald a boshlanadi.
U zoq cho'ziladigan va su ru n k asiga o'tadigan infektsion kasalliklar: sil, brut- 
selloz, surunkali dizenteriya, chillashir m ah alida ham to q im a va organlarn in g 
hajm i bilan o'lchamlari kichrayib qolishi m um kin. U nin g a so sid a su ru n kasiga 
zaharlanib borish, m o d d alar alm ashinuvining buzilishi yotadi.
K axeksiyaga uchragan kasallarn in g tashqi ko'rinishi ju d a o'ziga xos bo'ladi. 
Tanasining vazni keskin kam ayib, teri osti yog' kletchatkasi butunlay bo'lm aydi, 
ko'zlari ichichiga tortib ketadi, badan in ing terisi qu ru q bo'lib, ilvillab qoladi. 
Bunday kasallarning qorni ichiga tortilgan bo'ladi.
K axeksiyada uning qan day sabablardan kelib ch iqqan id an qat’i nazar or­
ganlarning vazni va o'lcham lari kichrayadi, yog' kletchatkasi kam ayib ketadi va 
lipidogen p igm en t-lipoxrom to'planib borishi h iso biga sarg'ish-qo'ng'ir tusga

---

k irib qoladi. Parenxim atoz o rgan largin a em as, balki ichki sekretsiya bezlari ham
atrofiyaga uchraydi. A trofik jarayon lar turli organlarda bir tekis bo'lm asligini 
ta’k id lab o‘tish kerak.
M ah alliy atrofiya sabablariga qarab bunday atrofiyaning quyidagi turlari ta ­
fovut qilinadi: 1) neyrotik, 2) disfunktsion al atrofiya, 3) q o n bilan ta’m inlanish 
yetish m ovchiligiga alo q ad o r atrofiya, 4) fizik va kim yoviy om illar tasiridan
bo'ladigan atrofiya, 5) m exan ik om illar (bosim ) dan bo'ladigan atrofiya.