R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

duratsiyasi revm atizm m u nosabati bilan yuzaga kelgan m itral q o p q o q steno- 
zida ko'proq kuzatiladi. M ikroskopd a tekshirib ko'rilganida alveolalar orasidagi 
to'siqlarning kapillarlari qonga to'lib ketgan bo'lib ch iqadi, ularda anevrizm atik 
kengaym alar h am hosil bo'ladi. Kapillarlarning yorilishi alveolalar bo'shlig'iga 
qon quyilib, eritrotsitlar parchalanib borishiga olib keladi. A lveolyar m akrofag-

---

lar eritrotsitlarn in g parchalari, gem osiderin ni fagotsitlab, gem osiderofaglarga 
(y u rak n u q son i hujayralariga) aylanadi. Q on dim lan ishi sezilarli darajada 
b o'lgan id a alveolalarn in g devorlari ulardagi kapillarlar kengayishi v a perivasku­
lar sh ish paydo bo'lishi hisobiga qalinlashib ketadi. Venoz dim lan ishda buyrak­
la r kattalash gan, zichlashib qattiqlashgan, sianotik tusga kirgan bo'ladi. Venoz 
to'laqon lik bu yrakn in g m iya m o d d asid a va interm edial q ism id a ko'zga tash la­
n ad i. B u yrak kanalchalari epiteliysida distrofiya h o d isasi kuzatiladi. Birm uncha 
kechki m u dd atlard a biriktiruvchi to'qim a p aydo b o lib o'sib boradi.
Q on aylanishi um um iy izdan ch iqqan ida sianotik taloq, induratsiyasi ham
bosh lan ib, lim fa follikulalari atrofiyaga uchraydi. Bu patologiyan in g ilk m uddat- 
larid ay o q taloqn in g vazni 250— 300 g ga borib qoladi (o datda 150 g bo'ladi). 
K esib ko'rilganida yum sh oq, ilvillagan bo'lib chiqadi. M ikroskopik tekshirishda 
sin u so id lar kengayib ketgani m a lu m bo'ladi, yengil qon quyilish ochoqlari va 
ge m o sid erin o'tirib qolgan joylar ko'zga tashlanadi. V enoz dim lan ish davom
etib b o rad ig an bo'lsa, taloqn in g vazn i 500— 700 g g a yetib qoladi. Qizil pulpa- 
sid ag i sklerotik jarayon lar zo'rayib boradi. Fibroz to q im ad a ba’zan siderofaglar 
to'plam larin i ko'rish m um kin bo'ladi.
M e d a d a  tom irlar qonga to'lib turgan i va shish paydo bo'lgani u stiga eroziya- 
lar, y aralar topilishi m u m kin. M e d a osti bezida q on quyilgan joylar, yog'li nekroz 
och o q lari, ekskretor apparat hujayralari destruksiyasi ko'zga tashlanadi. Buyrak 
usti bezlarida q on dim lan ish h o d isasi asosan po'stloq m o ddasin in g to'rsim on qa- 
vatid a kuzatiladi, shu jo yd a m ayd a-m ayd a qontalashlar, nekroz ochoqlari paydo 
bo'ladi, koptokcha v a to'rsim on qavat hujayralari h ar yer h ar yerda delipidizatsi- 
yaga uchraydi.
B ad an terisi va sh illiq p ard alarn in g ko'karib turishi, ya’ni sianoz paydo bo'lishi 
h am venoz qon d im lan ish iga xarakterlidir, sianoz paydo bo'lishi to'qim alarning 
q o n d ag i kislorod n i ortiqcha yutib olishiga va qon d a qaytarilgan gem oglobin 
m iq d o ri ko'payib qolishiga bog'liqdir. Sianoz p aydo bo'lishida o'pka kapillarlari- 
d a q o n n in g kislorod ga yetarli to'yinm asligi ham aham iyatga ega.
K A M Q O N L IK
K am qonlik tana yoki organning и yoki bu qism iga yetarlicha qon kelmay 
qolishi n atijasid a boshlanadi, to‘q im alar kislorod bilan yetarli ta’m inlanm asligi 
(gipoksiyaga) yoki butunlay kislorod kelmay qolishiga (anoksiyaga) olib boradi. 
K am qo n likk a (ishem iyaga) uchragan jo y rangi ochib, harorati p asayishi, konsis- 
tensiyasi bo'shashib qolishi bilan tariflan ad i. B irdan boshlangan , ya’ni o'tkir kam- 
qonlikda to q im a va organ larda distrofik va nekrotik o'zgarishlar yuzaga keladi. 
Surun kali kam qonlikda atrofik va sklerotik jarayonlar boshlanadi. K am qonlik 
to'laqonlikka teskari jarayondir, u tabiatan um um iy va m ahalliy bo'lishi m u m ­
kin. U sh bu bo'lim da m ah alliy k am qo n lik ko'zdan kechirib chiqiladi.

---

Ishem iya aso sida h ar xil om illar yotadi. Kelib chiqish sab ab lari va avj olib 
borish sharoitlariga qarab ishem iyaning quyidagi turlari tafovut qilin adi: 1) an- 
giosp astik (reflektor), 2) obturatsion, 3) kom pression, 4) q o n qayta taqsim lan ish i 
tufayli paydo bo'ladigan kam qonlik.