R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

p a r d a sid a  yaralar oldin difteritik yallig'lanish b o sh lan m asd an turib, oddiy yir- 
inglash n atijasid a p ayd o bo'ladi.
D izenteriya xillarin in g b ir igangrenoz dizenteriyadir, u n d a barch a o'zgarishlar 
h ad d an tash q ari tez zo'rayib b orad i, sh u bilan birga ek ssu dativ yallig'lanish ja ra ­
yon lari b ir m uncha su st bo'lgani h o ld a n am gangrena ko’rinish lari birini o'ringa 
o'tib qolad i: ichak ilvillab, qorayib b orad i, badan deyarli q o p -q o ra bo‘lib qoladi. 
K asallik n in g b u n d ay xili k am d an -k am uchraydi va, aftidan, anaerob infeksiya 
qo'sh ilishinin g n atijasi bo'lib h isoblan adi. K asallikning o'ziga x o s bir turi follikul- 
y a r dizenteriyadir, b u n d a o'zgarishlarning ham m asi faqat follikulalarga dahldor 
bo'ladi. M ohiyat e’tibori bilan jarayon ichak shilliq p ard asid agi follikulalarning 
yirin glab, yara bo'lib ketishi, keyin b u yaralarning shilliq p ard a yuzasiga yori- 
lish i bilan ifodalanadi. B u n d a m ayda-m ayda teshiklar paydo bo'lishi natijasida 
yirin gn in g ichak yuzasiga chiqib, u n d a tekis tarqalib b orish i ichak devoriga 
yop ish gan o'ziga x o s yiringli jarayon m anzarasini h osil qiladi. Dizenteriyaning 
o'tish ida ko'zga tash lan ad igan u yoki b u xildagi yan a b ir farqi sh un dan iboratki, 
k asallik n in g ikkinchi, y ara p ayd o bo'ladigan davri u zo q cho'zilib, regeneratsiya 
su st o'tib boradi yoki ch u q u r n ekrozlar paydo bo'lib, to'xtab ham qoladi. Yaralar 
o'choq bitm ay yurgan m ah allard a shilliq p ardada b ir talay v a ch uqur tushgan 
ch andiqlar, polipoz, pigm en tatsiya p ayd o bo'ladi.
O rgan izm d a u m u m iy m arazm m anzarasi yuzaga kelib, sh ishlar paydo 
bo'ladi, sh un da kasallik shish k asalligiga o'xshab qoladi. U m u m iy am iloidoz, 
g id ro p ik nekroz bosh lan ish i ham m um kin.
D izenteriya m ah alid a boshqa organlarda kuzatiladigan o'zgarishlar q an ­
day bo'lm asin xarakterli b ir tu sga eg a bo'lmaydi. N erv sistem asida distrofik 
o'zgarishlar ko'zga tashlan adi. T aloq, qo rin pardasi ortidagi lim fa tugunlari bi- 
ro z kattalash adi. B uyrak, m iok ard , jigard a har xil d arajad agi distrofik o'zgarish 
bo'ladi. Jigarda ba’zan m iliar n ekrozlar yuzaga keladi. D izenteriya m ah alida k u ­
zatiladigan artritlar seroz tu sda, steril va allergik genezga ega bo'ladi.
K lin ik m a n z ara si. K lin ik o'tishiga qarab dizenteriya o'tkir, surunkali di- 
zenteriyaga va bakteriya tashuvchanlik h o disasiga bo'linadi. K asallikning 
klin ik jih atdan qan day o'tib b orish i m akroorgan izm n ing holatiga, kasallik 
qo'zgatuvchisining turiga va qaysi m uddatiarda h am d a qay tariqa davo qilin- 
g an ig a bog'liq. G rigo rev — Sh ig — K ruze shigellalari tufayli paydo bo'lgan d i­
zenteriya h am m ad an ko'ra o g 'irro q o'tadi. O'tkir dizenteriyaning to'rtta klinik 
xili b o r: kolitik, gastroenterokolitik, gipertoksik xili va bilinm aydigan xili. K asallik 
h aro rat keskin ko'tarilishi, bosh og'rishi biJan birdan bosh lan adi. A sosiy klinik 
ko'rinishlari yalqug' (sh ilim sh iq) aralash ich surishi, qo rin d a o g'riq turishidir. 
G ip ertok sik xilid a intoksikatsiya belgilari birinchi o'ringa o'tib, hattoki toksik 
en sefalopatiya, toksikin fektsion sh ok ham boshlanadi. Surun kali dizenteriya 
ikki xil shaklda — qaytalan ib turadigan va uzluksiz dizenteriya tarzida otadi. 
Bakteriya tashuvchanlik dizenteriya infeksiyasi jarayon in in g h am m adan ko'p

---

uchraydigan xilidir. U ni k asallikn in g subklinik sh akli deb qarash kerak, chunki 
ichak shilliq p ard asi biopsiyalarini o‘rganishda va im m u n o lo gik teksh irish larda 
infektsion yallig'lanish jarayon iga x o s belgilar topiladi.
A so ratla ri. K am uchraydigan, lekin eng dahshatli bo'lib h iso blan adigan
aso rati peritonitdir. M u dom ich ketaverishi va ichak d o im sp azm bo'lib turaveri- 
shi n atijasida ichakda invaginatsiya hodisasi ham bosh lan ish i m u m k in . Poliar- 
tritlar, nefritlar, iridosiklitlar, polinevritlar, toksik gepatitlar sin gari aso ratlari 
h am tasviriangan.
0 ‘TA XAVFLI INFEKTSIYALAR 
V A BO