R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

Teratom a yuk sak darajad a ixtisoslash gan germ inogen epiteliydan yuzaga ke- 
luvchi germ inogen o sm alar ju m lasig a kiradi. M an a shu epiteliy h ar xil tuzilishga 
ega bo‘lgan o‘sm alarni paydo qiluvchi m an ba bo'lib qolishi m um kin. Shu mu- 
n osab at bilan teratom ada yaxshi tabaqalashgan yetuk ko‘p qavatli yassi epiteliy, 
ich ak v a respirator tip dagi epiteliyli jo y la r betartib ravishda n avbatlashib boradi. 
K o'pincha p eriferik nervlar, apokrin bezlar toqim asi, suyak, togay, tishlar, miya, 
bu yrak usti bezlari, buyrak, o‘pka to‘qim alari va bosh qalar uchraydi. M an a shu 
to q im a la r yetukholda bo‘lsa, u v aq td a bu xavfsiz teratom a bo‘lib hisoblanadi. 
Yetilm agan teratom a (p oten sial xavfli o sm a ) uchala em brion varaqlaridan kelib 
ch iqqan , organogenez davridagi em brion to'qim alariga o'xshab ketadigan, yetil­
m agan toqim alard an iborat bo'ladi.
O 'sm an in g ajralm as qism i strom a bo‘lib, u h ar xil n isbatdagi biriktiruvchi 
to'qim a, tom irlar, nervlardan tashkil topadi. Strom a o'sm aning u n ga ozu qa yet- 
kazib beradigan alm ash in uv m ah su lotlarini undan yoqotib turadigan qism idir. 
Strom a o 'sm aparen xim asi uchun m exanik g'ilofyoki sinch vazifasini ham otaydi. 
Ikkinchi tom ondan, strom ada o'smaning o'ziga qarshi qaratilgan, himoyalovchi, 
immun jarayon larn in g belgisi bo'lib hisoblanmish reaktsiyalar boshlanadi. B u n ­
day h o llard a o sm a hujayralari atrofida lim foid va yassi hujayrali reaktsiya ko'zga 
tashlan adi.
Strom a va p aren xim a n isbati har xil b o lish i m um kin. Strom a ba’zan arang 
seziladigan va faqat yup qa devorli tom ir va kapillarlardan tashkil topgan bo'ladi. 
B u n d ay o sm a la r gistioid, yan i go'yoki nuqul o sm a h ujayralaridan tarkib topgan 
o sm a la r deb ataladi. B o sh q a hollarda o‘sm a organoid tuzilishga ega bo'ladi, yan i 
organ tip id a tuzilgan, o‘z p aren xim asi v a strom asiga ega bo'ladi.
Tuzilishi jih atidan o'zi kelib ch iqqan organ yoki to q im a bilan bir xil o'sm alar 
gom ologik o'sm alar deyiladi. Bular o d atd a yaxshi tabaqalash gan , yetuk bo'ladi. 
O s m a hujayralarining tuzilishi ular kelib chiqqan m an ba tuzilishidan keskin 
farq q ilad igan bo Isa, b u n d ay о sm alarn i geterelogik o sm alar deb aytiladi. Getero- 
lo gik o'sm alar yetilm ay va tabaqalash m ay qolgani bilan ta’riflanadi.
0 ‘sm a aso san paren xim a elem entlaridan iborat bo'lsa, u yum sh oq, g' ovak 
bo'lishi bilan ajralib turadi (yu m shoqligi jihatidan m iya to q im asig a o x sh a b ke- 
tadi va sh un ga ko'ra m edullyar o'sm a deb aytiladi). M edullar o'sm alarga qaram a-

---

qarshi bo'lgan zich fibroz o sm a la r bor, bularn ing eng ko'rinarli vakili sk irr yoki 
fibroz rakdir.
O 'sm alardagi qon tom irlar o'zining tuzilishi, ya’ni angioarxitekton ikasi jih a- 
tidan n orm ad agid an k o r a farq qiladi. U lar atipik tuzilgan bo'lib, y u p q a devorli 
sin usoidlari b o r yoki n otog'ri sh akldagi tom irlardan iboratdir. B a z i o sm a la r 
tom irlarga boy b o lsa , bo sh q alarid a tom irlar soni k am bo'ladi. T om irlar od atd a 
endoteliysi sezilarli darajad a endovazal giperplaziyaga uchraganligi bilan ajralib 
turadi.
103-rasm . Tubulyar sarkom adagi to q im a atipizm i.
M ikroskopik jih atdan olgan da o sm alar to q im a va h ujayraga xos atipizm b i­
lan tariflan ad i. Toqim a atipizm ida o sm ad ag i to q im a la r m iq d o r jih atid an ham , 
sifat jihatidan ham shu o'sm a kelib chiqqan to q im a yoki o rgan d agiga q aragan d a 
tom om ila boshqacha o'zaro m u n osabatda bo'ladi. To'qim a atipizm i shu bilan 
ta’riflanadiki, o sm an in g ba’zi jo ylarid a strom a ko‘p b o lsa , b osh q a jo ylarid a kam
bo'ladi yoki deyarli bo'lm aydi (103-rasm ). Parenxim a h ujayralari m azk u r organ
uchun x o s bo'lgan m u ntazam strukturalarni hosil qilm aydi. M asalan , n orm ad a 
biriktiruvchi to q im ad a bir xil qalinlikdagi tolasim on tuzilm alar dastalari to g ri 
joylashgan bo'ladi. Shu bilan b ir vaqtd a fibroz o'sm alarid a tolalarn in g dastalari 
h ar xil qalinlikda bo'lib, turli yon alish lar b oy lab joylash adi, ba’zan tartibsiz ra- 
vish da bir-biri bilan chatishib ketgan bo'ladi.