R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

ertangi, ertangi va kechki, y a n i sekinlashgan bo'lishi m um kin. Em boliya shikast 
yetgan p aytn in g o'zida, ya’ni travm a bilan b ir paytda yuzaga kelgan bo'lsa, buni 
darhol p ayd o bo'lgan, ju d a ertan gi (bir necha sekund, m inut o'tganidan keyin 
p ayd o bo'ladigan ) em boliya deyiladi. Ertan gi em boliya deyilgan da yog' em boli­
yasi paydo b o lg a n payt bilan travm a bosh lan gan payt o'rtasid a bir necha soat 
vaqt o'tadigan h ollar tushuniladi.

---

40-rasm . O 'pkadagi yog‘ em boliyasi.
K echki em boliyada b u m u dd at bir necha kun yoki hatto h aftagacha cho ziladi. 
Yog* em boliyasin in g ju d a ertangi va ertangi xillari teri o sti kletchatkasi travm asi 
uchun, kechki xillari naysim on suyaklar uchun xarakterlidir.
Y og' em b o liy asin in g k lin ik m a n z ara si xilm a-xil v a q o n ga bir yo‘fa tushgan 
yog1 m iqd origa, jarayon nin g u m um an qancha v aq td an b eri davom etib kelayot- 
gan iga h am da em bolnin g qayerda joylash ganiga b o g'liq . C hun on chi, kichik qon
anlan ish doirasin ing yog‘ em boliyasi uchun o'tkir o‘p ka yetishm ovchiligiva as- 
fiksiya xarakterlidir. K atta qon aylanish doirasin ing y og‘ em boliyalarida m iyada 
qon aylanishi yetishm ovchiligi, yurak zaifligiga x o s sim p tom lar yuzaga keladi. 
M arkaziy nerv sistem asin in g yog* em boliyalari ay n iq sa xatarlidir. Yog* em boli­
yasin in g bosh qa sim ptom laridan h arorat ko'tarilishi, badan terisi va shilliq par- 
d alarga petexial tosh m alar toshishini aytib o'tish kerak.
Z ararlanish och og'idan yog‘ so rilib o'tishining dastlabki va ko'pincha birdan- 
b ir n atijasi kichik qon aylanish do irasi em boliyasidir. K atta qon aylanish do irasi 
em boliyasi, odatda, ikkinchi bosqich bo'lib h isoblan adi. D em ak, y og£n in g asosiy 
qism i katta qon aylanish d o irasiga tushishdan a w a l kichik qon aylanish doira- 
sin i b o sib o‘tadi. B unda qon ga tushgan yog1 k am m iq d o rd a bo'lsa, u parchalanib 
ketadi. 0 ‘p kaga tushgan yog'ning b ir qism i lim fa sistem asiga so‘riladi.
Yog' em boliyasi paydo bo'lishi v a un in g n ech og‘lik og‘ir o'tishida o d am yoshi, 
salom atligin in g ahvoli, ju m lad an yurak va o'pkasi holatining aham iyati ham bor. 
O d am yuragi so g bo'lsa, u v aq td a yurak qisq arish larin in g kuchi bilan em bollar 
kichik qon aylanish doirasid an katta qon aylanish d o irasiga o'tib ketadi. Yurak 
k asalliklari m ah alida kichik qon aylanish d o irasid agi talaygin a kapillarlarning 
tiqilib qolish i zaiflashgan yurakka shu to'siqni yetarlicha tez yengib o'tishga im- 
kon berm aydi. Shuning n atijasida yurak kengayib, yog' yurak qisq arish lari taz- 
yiqi bilan katta qon aylanish d o irasiga o'tib k etm asid an ilgari falaj bo'lib qoladi. 
K atta qon aylanish do irasid a yog' em boliyasin in g ko'proq b a q u w a t va so g'lom

---

y osh o d am lard a kuzatilish iga sabab an a shu. E m bol to m irga tiqilib qolganida 
shu tom ir atrofidagi to q im ad a degenerativnekrotik o'zgarishlar ro‘y beradi.
Yog* em boliyasi o'z-o'zidan p ayd o bo'lishi ham m um kin (spontan em boliya). 
Jigarni ju d a yog b osgan id a sh un day h o d isa kuzatiladi. Yog tom chilari bir-biri 
bilan qo sh ilib, y og‘ hujayralarini h osil qiladi, jig ar kistalari destruksiyaga uchra- 
gan id a e sa ular q o n g a o‘tib> o'pkaga b orad i.
Yog* em boliyasin i to q im alarn i m ikroskopik tekshirish yo'li bilangina, sh u ­
n in gdek bilvosita tarzda — b em o rn i klin ik tekshirishdan o‘tkazib ko'rib (siydik­
d a yog* tom chilari topiladi) aniqlash m um kin.
M iya yog* em boliyasi ham tasvirlangan , bunday em boliya reflektor yo‘l b i­
lan y u rak yetishm ovchiligi bosh lan ish iga, m iya to'qim asida, m e’d a shilliq p ar­
dasi, bad an terisid a m ayda n ekroz va qontalashlar paydo bo'lishiga olib keladi. 
Yog1 em boliyasin in g oq ib atid a yog* tom chilari yuvilib, fagotsitlarga sorilad i, Bu 
em boliya asorati sifatida p nevm on iya boshlanish i h am m um kin. Bolalarda yog* 
em boliyasi an ch a k am uchraydi, bu aftidan, bolalarda sariq ilikdan ko'ra ko'proq 
qizil ko'm ik bo'lishiga bog'liq.
H A V O E M B O L IY A SI