R. R. Denktaşa bağışlayıram

Azərbaycan sevgİsİ
QKTC-də olarkən Milli Məclisin başkanı Haqqı Atunun, baş bakan Derviş Eroğlunun da qəbulunda olduq. Söhbətlərimiz ölkələrimiz arasında qurulacaq əlaqələrdən getdi. Eğitim, Kültür ve Genclik bakanı Eşber Serakıncı, Azərbaycan təəssüratını bölmək üçün bizi şam süfrəsinə dəvət etdi. Zeytun Burnu tərəfdən Ağ dənizin ləpələrinin az qala ayaqlarımızı yuyacağı bir yerdə süfrə açmışdılar. Eşber bəy Bakıda görüşdüyü insanları xatırladı. Azərbaycanda məclislərdə söylənən sağlıqlar lap ürəyindən olmuşdu. Odur ki, məclisləri daha tez-tez xatırlayırdı. Qısa bir zamanda görüşüb sevdiyi insanlara, xüsusən də Prof. Dr. Firudin Ağası oğluna (Cəlilova) salamlarını çatdırmağı xahiş etdi.

Quzey Kıbrıs Türk Hava Yollarının genel müdiri Sabahettin Bayaz, Doğu Ağdəniz Universitetinin Prof. Dr. Hasan Cicioğlu və başqaları ilə də söhbətimiz maraqlı keçdi. BMT tərəfindən Quzey Kıbrıs Türk Cümhuriyyəti rəsmən tanınmadığına görə, bu ölkənin uçaqlarının birbaşa dünyanın istənilən şəhərinə uçmasına icazə verilmir. Quzey Kıbrısdan havaya qalxan uçaklar Türkiyənin hava limanlarına endikdən sonra, oranın adı altında başqa yerlərə uça bilirlər. Sabahettin Bayaz Quzey Kıbrıs uçaklarının Naxçıvana, Bakıya, oradan da Türküstanın və dünyanın müxtəlif ölkələrinə uçmalarını istəyirdi. Bunun üçün Naxçıvanın və Bakının hava limanlarına yatırım qoymağa, onları modernləşdirməyə də hazır olduqlarını söylədi.

Hasan Cicioğlundan Quzey Kıbrısdakı universitetlərdə dərslərin ingilis dilində keçirildiyini eşidəndə təəccübləndik. Hasan Cicioğlu bunu adanın müəyyən müddət ingilis müstəmləkəsi altında qalması və iqtisadi durumla əlaqələndirdi. Təhsil ingiliscə olduğundan dünyanın hər yerindən buraya oxumağa gələnlər olur. Onların ödədiyi təhsil pulu ilə də universitet yaşayır. Təhsil Türkcə olarsa, oxumağa gələnlər əsasən Türkiyədən olar. Onların sayının azlığından universitetlər qapanar.

Hasan bəy qarşıdakı illərdə universitetlərində Türk bölümü açılacağını, Türk dilində tədris də olacağını, ingilis dilli tələbələrə yalnız Türk ədəbiyyatı deyil, Azərbaycan, Özbək, Qazax, Uyğur, Tatar və başqa Türk xalqlarının ədəbiyyatlarının da öyrədiləcəyini söylədi.

1998-ci ildə Kıbrısda olanda Hasan Cicioğlunun arzularının reallaşmağa başladığının şahidi oldum. Azərbaycandan gəlib Doğu Ağdəniz Üniversitesinin müxtəlif fakültələrində oxuyan Tural Vəliyevi, Fərhad Ağayevi, Təbriz Cabbarovu, Sevinc Mustafayevanı, Aqşin Rəsulovu və başqalarını gördükdə sanki örəyim köksümdən quş tək uçacaqdı.

III Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Konqresinə qatılanda Doğu Akdeniz Üniversitesində müəllim işləyən Tudora Arnautun xahişi ilə öğrençiler qarşısında “Azərbaycanda aşıq gələnəyi və Türk ədəbiyyatında yeri” mövzusunda mühazirə də oxudum. Azərbaycan türkcəsində oxuduüğum mühazirənin belə maraqla qarşılanacağını gözləmirdim.

1992-ci ildə Gazimağusada olanda bələdiyyə başqan vəkili Ahmet Yorgancıoğlu Azərbaycandan gəldiyimizi biləndə sevinclə “O çətin günlərdə Azərbaycanlılardan da bizimlə çiyin-çiyinə vuruşan, Türkün irz və namusunu qoruyan arkadaşlarımız vardı” — dedi. Onun bu sözündən qürur duydum. Amma yaxşı bilirdim ki, 1974-cü ildə Sovetlər Birliyinin dəmir pərdəsini yırtıb heç kim Kıbrıs Türklərinə köməyə gedə bilməzdi. Söhbətdən Kıbrısa köməyə gedənlərin yurdumun güney kəsimindəki Urmiya, Salmas, Mərənd və b. bölgələrindən olduğunu öyrəndim.

Ahmet Yorgancıoğlu 1970-1974-cü illərdə Muratağada öğrətmənlik edib. Babası Mehmet, nənəsi Çöhrə də bu kənddə yaşayırlarmış. Soyları əsasən nalbəndlik etdiyinə görə, babası Mehmetin də soyadı Nalbend imiş. Çöhrə və Mehmet Nalbend Muratağa toplu məzarlığında gömülmüş. Ahmet bəylə görüşəndən sonra qəddarlıqla öldürülən 70-80 yaşlı qocaları öz əzizlərim, yaxın adamlarım kimi xatırladım.

Ahmet bəy döyüşlərdən dönəndən sonra babası və nənəsiylə yanaşı, dərs dediyi uşaqların da öldürüldüklərini gördüyündən ürək Ağrısıyla danışır. Mənimsə yadıma Ozan Arifin Kıbrıs yanğısından bir bənd də düşür:
Kıbrıs deyə çoluk-çocuk ölmüşüm,

Öz malımkən orta yerdən bölmüşüm,

Gələ-gələ şu nöqtəyə gəlmişim,

Vallahi bak, bölməkdən də cayarım,

Göz dikənin gözlərini oyarım.

İlk səfərimizdə Kıbrıs haqqında çox şey öyrəndik. Rumların bir neçə televiziya kanalının, Yunanıstan televiziya kanallarının, eləcə də Güney Kıbrısdakı ermənilərin radio və televiziyadakı proqramlarına baxdıq. Ermənilərin sayı ilə maraqlandıqda əhalinin yüzdə yeddisini təşkiletdiyini dedilər. Biz orada olduğumuz günlərdə erməni dilində yayımlanan radio və televiziya verilişlərində üç daxili problemlərindən çox Qarabağ məsələsinə diqqət yetirdiklərini gördük.

Cəmisi 210 minə yaxın əhalisi olan QKTC-də 10-a yaxın partiya, bir neçə qəzet, bir neçə televiziya və radio kanalı var. İnzibati ərazicə də üç vilayətə - Lefkoşa, Girne və Gazimağusa vilayətlərinə bölünür. Əkinə yararlı torpaqlar son iki vilayətdə olmasına baxmayaraq, lazımınca istifadə edilmir. Çünki adanın ən mühüm problemlərindən biri sudur. İçməli su buraya gəmilərlə daşınır, o ki qala, suvarma suyu. Girne vilayətinin əkinə yararlı torpağı az olsa da, adanın ən gözəl, ən zəngin bölgəsi sayılır.

Dünya QKTC-ni tanımasa da, bu kiçik dövlət dünyanı tanıyır. Darda qalan Türklərə yardım əlini uzatmağa çalışır. 1991-ci ilin dekabr ayında sərhədi cəbhəçilərin köməyi ilə qanunsuz keçərək Naxçıvana gələn, bir neçə gün orada qaldıqdan sonra Bakıya, oradan da Türkmənistana yola saldığımız, Türk xalqlarının yaxınlaşması, birləşməsi üçün əlindən gələni əsirgəməyən İraq Türkmən Birlik Partiyasının genəlbaşkanı Əhməd Günəş Bəydilliyə burada siyasi sığınacaq verilmişdir.

Quzey Kıbrısdan yenə Ozanı Arifin mahnısına qayıdırıq:
Dünyanın Kıbrısı tanıması şart,

Tanımazsa əyər art niyyətdi, art!

Bunun adı rəsmən çifte standart,

Mən adamın maskasını soyarım,

Göz dikənin gözlərini oyarım.
Hırvatistan, Slovenya dön ancaq

Üzə çıxdı, tanıdılar bax, öncə

Kıbrıs hələ tanınmıyor, bu, məncə

“Xaçlı ruhu kalıbımı qoyarım”

Göz dikənin gözlərini oyarım.
Kıbrıs işində haqqım yenirsə,

İyi olmaz qovğa bənimsənirsə,

Arif barış diyor, qovğa denirsə

Əvvəl Allah, mən hər yola uyarım,

Göz dikənin gözlərini oyarım.
1992-ci ildən 1998-ci ilədək yolum Kıbrısa düşməsə də, televiziya xəbərlərində, qəzet səhifələrində orada baş verənləri izlədim. Oxuduqlarım, bildiklərim əsasında radio, televiziya verilişləri hazırladım, qəzetlərə məqalələr yazdım. Kıbrısı yalnız Azərbaycanda deyil, Türk xalqları və toplumları yaşayan hər bölgədə tanıtmağa çalışdım.