Ramiz ƏSKƏr türk xalqlari əDƏBİyyati oçerkləRİ-1 Bakı – 2011

OXU, OXU, BÜLBÜLÜM
Oxu, oxu, bülbülüm,

Nəğmə axsın dilindən,

Dan quşları zövq alsın

Sənin şirin ünündən.

Oxu, oxu, bülbülüm,

Tale quşu inləsin,

Göydə durna, göldə qaz

Susub səni dinləsin.

Oxu, oxu, bülbülüm,

Səda versin uca dağ,

Qalın meşə dincəlsin,

Çiçək açsın bağça-bağ.

Oxu, oxu, bülbülüm,

İnci taxsın gümüş su,

İpək kimi oxşansın

Gənc qızların duyğusu.

Oxu, oxu, bülbülüm,

Heyran qalsın altın gün,

Bəhs eləsin ulduzlar

Macərandan gecə – tün.

Oxu, oxu, bülbülüm,

Səsin yurdda çağlasın,

Yad eldəki qəriblər

Yaylıq alıb ağlasın.

Oxu, oxu, bülbülüm,

Qoy çin olsun diləyim,

Sən cəh-cəh vur, sirdaşım,

Mən də şeir söyləyim.
Susma, oxu ilhamla,

Qoyma səsin üzülsün,

Mən səs verim səsinə,

Söz mərcanı düzülsün.

Can susayar xoş səsə,

Ruha qida – xoş avaz,

Bu xalq üçün, el üçün,

Ha oxusaq, yenə az.

ORAZ YAĞMUR

(1947)

Yazar, şair və araşdırmacı Oraz Yağmur (Orazdurdı Yağ­mı­rov) 1947-ci il avqust ayının 15-də Türkmənistanın Mərv vila­yə­tində anadan olmuş­dur. 1972-ci ildə Məxdumqulu adı­na Aşqabad Dövlət Universitetinin türkmən dili və ədəbiyatı fakültəsini fərq­lənmə diplomu ilə bitirmişdir. Bir müddət nəş­riyyatda, daha sonra uzun illər baş nazirin dəftərxanasında işləmiş, Türkmə­nistan Ədə­biyyat Fondunun müdiri, Məxdum­qu­lu Cə­miyyətinin baş katibi və­­zifələrində çalışmışdır.

Oraz Yağmur on beş ildir ki, sərbəst yaradıcılıqla məşğul­dur. 1989-cu ildə onun «Duman dağılanda» adlı romanı 57 min nüsxə tirajla ard-arda iki dəfə nəşr olunmuşdur. Bu əsərdə bəzi dövlət adamları ilə mafiyanın əməkdaşlığı təsvir edilir. Yazarın ikinci ro­manı «Məxdumqulunamə»dir. Bu roman 1992-ci ildə 30 min ti­rajla buraxılmışdır. 1994-cü ildə böyük türkmən dastançısı Qurd Yaqu­bun həyatından bəhs edən kitabı iki ayda 40 min ədəd satıl­mışdır. Müəllifin «Qaz kralı» adlı üçüncü ro­ma­nı isə hələ öz nəş­rini gözləyir. Bu əsər beynəlxalq impe­rializmin Orta Asyanı gizli şəkildə necə idarə etdiyini göstərir.

Oraz Yağmur türk dünyasının problemlərini yaxşı bilir və on­ların həllinə çalışır. O, şüurlu ve yetkin bir türkçü kimi, Türk­mə­­­­nistanda yaxşı tanın­mayan böyük ədəbi şəxsiyyətləri təbliğ et­mək üçün xüsusi səy göstərir. Sovet dövründə fars şairi kimi təq­dim olunan Mövlana Cəlaləddin Ruminin «Olduğun ki­mi gö­rün» adlı kitabını türkməncə çap etdirmiş və Mövlananın bir türk mütə­fəkkiri olduğunu tarixi dəlillərlə sübut etmişdir. Sovet döv­rün­də «xain» damğası (!?) vurulan və əsərləri yasaq­lanan Qara­ca­oğlanın yenidən Türkmənis­tana bəxş edilməsində Ora­zın 1990-cı ildə çap olunan «Qaracaoğlanı zindan­dan kim çıxarar?» məqaləsi mühüm rol oynamışdır. Yazarın 1994-cü il­də «Saçların qara de­yilmi?», 2007-ci ildə «Qumru səslim, har­dasan?» kitabları Qa­racaoğlanı yalnız Türkmənistanda deyil, bütün Orta Asiyada tanıtmışdır. Onun «Qaracaoğlan - sevgi ir­mağı» adlı məqaləsi bir çox ölkənin qə­­zet və jurnal­larında çap olunmuşdur. Qaracaoğlanı dünyaya ta­nıt­maqda uğurları müna­sibətilə Oraz 2005-ci ildə Tarsus bələ­diyyəsinin «Beş Altın» ödü­lünə layiq görülmüşdür.

Oraz Yağmurun 1999-cu ildə çapdan çıxan «Mən Ata­türk» ad­lı kitabı Türkmənistanda sonsuz maraqla qarşılanmışdır. Onun ha­zırladığı «Türk dünyası şeir antologiyası» isə poeziya həvəs­kar­larını türk boylarının zəngin mənəvi mədəniyyəti ilə tanış et­mişdir. O, Yunus Əmrənin şeirlərini türkməncəyə çe­virərək «Se­vəlim, seviləlim» adı altında buraxmış, kitaba sanballı bir ön söz də yaz­mışdır. Ancaq böyük sufi-filosof Hacı Bəkdaş Vəli haqqın­da yaz­dığı «Hacı Bəktaş Vəli» kitabı və Niyazi Yıldırım Gəncos­man­oğlunun əsərlərindən seçmələr hələlik öz çapını gözləyir.

Oraz Yağmur Aşqabadda Məhmət Akif Ərsoyun, Qaraca-oğ­lanın, Mövlananın, Yunus Əmrənin və Atatürkün xatirə gecə­lərini təşkil etmişdir. O, Türkiyədə, Şimali Kiprdə, Azərbay­can­da, Qazaxıstanda, Özbəkistanda, İranda keçirilən müxtəlif kon­qres, simpozium və konfranslarda iştirak etmiş, məruzələr oxumuşdur.

Oraz Yağmur türk dünyası qarşısında üstün xidmətlərin-dən dolayı 1999-cu ildə  Türkiyə Prezidenti tərəfindən «Ləyaqət Ödülü»nə, 2008-ci ildə isə «Türk Kültürünə Xidmət Ödülü»nə la­yiq görülmüşdür.

Oraz eyni zamanda gözəl tədqiqatçıdır. Onun müxtəlif bey­­nəlxalq simpozium və konfranslarda klassik və çağdaş türk­mən şa­ir və yazıçılarının yaradıcılığı haqqında dərin məzmunlu məru­zə­lərinin şahidi olmu­şam. Yazar ulu Məxdumqulu Fəra­qinin hə­ya­tından və sənətin­dən yorulmadan, saatlarla danışır. Məxdumqu­lu onun idealıdır. Oraz Fəraqinin bir çox şeirlərini ta­mamilə başqa bu­­caq­dan təhlil edir, onların gerçək mə­na­larını üzə çıxarıır. Mən Məxdumqulunun seçilmiş əsərlərini ça­pa hazırlayanda Oraz məni bir çox ədə­bi-bədii, tarixi, elmi mən­bələrlə tanış etdi, çox dəyərli məsləhətlər verdi. Bunun üçün ona təşəkkür edirəm.

Orazı Azərbaycanla çox şey bağlayır. Şairin ordu sıra­la­rında xidməti Bakıda keçmişdir. Həmin vaxtdan bəri o, Bakını sonsuz bir məhəbbətlə sevir. Ara-sıra Bakıya yolu düşən şair burada öz gəncliyini xatırlayır, Azərbaycan ədiblərinin abidə­lə­rini zayarət edir, İçərişəhərin dar küçələrini, geniş Baku bulva­rını gəzir. Müt­ləq Şəhidlər xiyabanına baş çəkir, vətən uğrunda canından keçən soydaşlarımızın qəbri üstünə qərənfil düzür.

Oraz Yağmur Azərbaycan ədəbiyyatını, xüsusilə poezi­ya­mı­zı çox dərindən bilir və sevir. Ulu Şəhriyarın, böyük Səməd Vur­ğu­nun, unudulmaz Bəxtiyar Vahabzadənin və Məmməd Arazın poetik dühasına ehtiram bəsləyir, onların şeirlərini əzbərdən deyir. Adil Cəmil, Elçin İskən­dərzadə, Əkbər Qoşalı və baş­qa şairlə­ri­mizlə yaxın­dan dostluq edir.

Azərbaycan, Azərbaycan!

Bu dünyada varsa baxtım,

Yarı sənin, yarı mənim.

Könüllərdə uca taxtım,

Yarı sənin, yarı mənim.
Onun həssas şair qəlbi Qarabağ yarası ilə sızlayır. Şair ürək­dən inanır ki, tezliklə bu problem öz ədalərli həllini tapacaq, Azər­baycan torpaqları düşmən tapdağından azad olacaq. O öz şeirlə­ri­nin birində belə yazmışdır:
Əgər Qarabağda

Bir düşmən görsəm,

Yumulmaz gözlərim

Min dəfə ölsəm.

2009-cu ilin oktyabrında Oraz Yağmur Qafqaz Univer­siteti tərəfindən keçirilən şeir şölənində iştirak etmək üçün Bakıya gəl­mişdi. O, gözəl şeirlərinə görə Bakıda bir neçə ödül aldı, türkmən poeziyasının adını yüksəltdi. Ancaq özünün səmimi etirafına görə, TürkSOY kitabxanası seriyasının ilk kitabını Oraza həsr etməklə ən bö­yük ödülü ona biz vermişdik. Müəllifin Azərbaycan oxucu­la­rına təqdim etdiyimiz ilk kitabında (Qarabağlı ananın ağısı. Bakı, MBM, 2009, 84 s.) incə ruhlu, lirik, axıcı şeirləri ilə yanaşı türk dünyasının problemlərinə, Azərbaycana, Bakıya həsr olunmuş əsərləri də var­dır. Oraz Yağmurun həmin kitabı şeirsevərlərin xo­şuna gəldi.