Raqamli iqtisodiyot

Hozirgi kunga kelib,katta ma’lumotlarni qayta ishlashga imkon beradigan ko‘p sonli usullar va kompleks dasturiy mahsulotlar ishlab chiqaradigan kompaniyalar mavjud, masalan,IBM, Oracle,Microsoft, Hewlett-Packard, EMC, Apache Software Foundation (HADOOP)va boshqalar. Katta ma’lumotlar bilan ishlash uchun zarur bo‘lgan axborot manbalari bo‘lib, quyidagilar hizmat qilishi mumkin:

• Internetda fodylanuvchilar xulq-atvori loglari;
• avtomobillardantransport kompaniyaiga keladigan GPS-signallar;
• bankning barcha mijozlaritranzaksiyalari haqidagi axborotlar;
• yirik chakana tarmoqdagi barcha xaridlari haqidagi axborotlar;
• ko‘p sonli shahar IP-videokameralaridan olingan axborotlar;
• sanoat interneti texnologiyalari bilan jihozlangan katta ishlab
• chiqarishdatchiklaridan kelgan axborotlar va boshqalar.

Endi elektron tijorat va elektron biznesda keng miqyosda ishlatiladigan va hozirgi zamonda borgan sari ommabop bo’lib borayotgan virtual valyutalar haqida mulohaza qilib ko’ramiz.

• Virtual (raqamli/elektron) valyuta – moddiy timsolda mujassam topmagan, ammo to‘laqonli pul belgisi sifatida foydalanish mumkin bo‘lgan pul mablag‘laridir.
• Kriptovalyuta –kriptografik algoritmlarni maxsus ko’rinishlarda qo‘llashga asoslangan emission valyuta turi.
• Tranzaksiyalar bloklari zanjiri (Block Chain / Blokcheyn) –taqsimlangan ma’lumotlar to‘plamlarini tuzish metodologiyasi bo‘lib, bundahar bir ma’lumotni qayd qilish unga egalik qilish tarixi haqidagi axborotdan iborat bo‘ladi, bu esa uni qalbakilashtirish imkoniyatini qattiq chegaralab qo‘yadi.
• Blokcheyn virtualvalyuta tizimlarida operatsiyalarni bajarish va ularning tarixini saqlash uchun qo‘llanadi.
• Bitkoin –mavjud virtualvalyutalar ichida birinchi va eng keng tarqalgankriptovalyuta hisoblanadi vau bitkoin blokcheyni texnologiyasidan foydalanadi.

1.3. Raqamli iqtisodiyotning ijobiy va salbiy tomonlari

• Mamlakatimizning ko’pchilik rivojlangan mamlakatlar kabi, raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yo‘lini tanlaganligi axborot texnologiyalari sohasida va umuman, elektron hujjatlar aylanmasi sohasida yangi yo‘nalishlar ochib beradi.

• Raqamli iqtisodiyotning bir qismi bo’lgan elektron tijoratning O‘zbekistonda
• rivojlanishini shartli ravishda ikki davrga ajratish mumkin: 2015 yilgacha bo‘lgan
• va undan keyingi davr. 2015 yilgacha bizning mamlakatda normativ-huquqiy baza
• ishlab chiqish va tayyorlash bo‘yicha faol ishlar olib borilgan edi.2015 yildaesa
• O‘zbekiston Respublikasida 2015-2018 yillarda mo’ljallangan elektron tijoratni
• rivojlantirish Konsepsiyasi qabul qilindi, va uo‘rta muddatli istiqbolda elektron
• tijoratni rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlarini, raqobatli muhitni kengaytirishni,
• zamonaviy infratuzilmani tashkil qilishni va qo‘shimcha ish o’rinlari yaratishni,
• shuningdek, elektron tijorat haqidagi qonunchilikni yanada takomillashtirish
• shakllarini va yo‘llarini belgilab berdi.