Raqamli mobil aloqa

Guruhli xabarlar ko‘p adresli va bir adresli tuzilishda bo‘lishi 
mumkin. 
Ko‘p adresli tuzilishda yerdagi har bir n stansiya qolgan 
n-1 stansiyalarga mo‘ljallangan hamma xabarni bitta stvol uza-
tadi. Qabul qilishda bu stansiyalar guruhli signaldan “o‘zining” 
xabarlarini ajratadi. Bunday tuzilish har bir stansiyada n-1 qabul 
qilish qurilmasi komplektni talab qiladi. Bir adresli uzatish tizimi-
da har bir stansiya retranslyatorning har bir alohida stansiyaga 
mo‘ljalangan n-1 stansiyada “o‘zining” kanalini egallaydi. Qabul 
qilishda bunday stansiyaning barcha signallari bir tomonda joyla-
shadi, bu esa qabul qiluvchi uskunaning hajmini sezilarli kichray-
tiradi. Ammo bunda uzatuvchi uskuna sezilarli murakkablashadi.
Kanallarning aralash holatlarida retranslyatorda ko‘p adresli tu-
zilishni bir adresli tuzilishga o‘zgartirish amalga oshadi. 
Geoko‘chmas KA asosidagi tizimlarda FDMA tez-tez qo‘llaniladi,
bunda har bir kanalning chastotali spektori ma’lum kenglikdagi 
qismlar (uchastka)ga bo‘lingan. Tizim ichidagi xalaqitlardan hi-
moya qilish uchun berilgan aniqlikda yonma-yon kanallar chasto-
talari chegarasini ta’minlovchi kanallararo intervallar mo‘ljallangan. 
Aloqa liniyasining yetarli darajadagi yuqori energetik ko‘rsatkichli 
tarmoqlarida FDMAdan foydalanish kam quvvat iste’mol qiluvchi 
oddiy abonent uskunasini qurish imkonini beradi.
Bu usulning kamchiligi aloqa kanallarida o‘tkazish qobiliyati-
ning pastligidir. Bundan tashqari doplerli siljish oqibatidagi chas-
totali noaniqlik o‘lchami himoya intervalini oshirishni talab qila-
di, bu esa, ayniqsa, quyi orbitali KAda foydalanganda sezilarli 
darajadagi energetik yo‘qotishga olib keladi. 
Kanallarni vaqt bo‘yicha ajratish bilan ko‘p stansiyali foydalanish 
(TDMA)
Iridium, Orbcomm, ICO, “Gonets” va boshqa tizimlar-

---

240
da qo‘llaniladi. Aloqa liniyasining yuqori darajada o‘tkazish qobili-
yati TDMA usulining tarqoq qabul qilishda kanallarning fazoviy 
bo‘lishishlariga mos kelishi bilan ta’minlanadi, zamonaviy texnika 
esa har bir KAga bir vaqtning o‘zida 100 ta va undan ko‘proq tor 
nurlarni hosil qilishga imkon beradi. Shuni ta’kidlash lozimki, vaqt 
o‘tishi bilan tekshirib ko‘rilgan FDMA va TDMA texnologiyala-
rini SDMAga qaraganda BRTKda amalga oshirish ancha qulayroq, 
shuning uchun retranslyatorlar birmuncha arzonroqdir.