Raqamli mobil aloqa

IEEE 802.16d va IEEE 802.16e standartlarini taqqoslash
IEEE 802.16 
-2004(d)
802.16e
Ko‘plab ulanish usuli
OFDM/OFDMA
S-OFDMA

---

397
O‘tkazish polosasi-
ning kengligi (MGs)
1,75/3/3,5/5,5/7 
(OFDM)
1,25/3,5/ 7/14/28 
(OFDMA)
1,25/2,5/5/10/20
1,75/3/3,5/5,5/7
FFT massivning 
o‘lchami
256 (OFDM) /2048 
(OFDMA)
128; 256; 512; 1024; 
2048
Nimeltuvchilar orasi-
dagi surilish (kGs)
22,5 (OFDM 5MGs)
2,8 (OFDMA 5MGs)
Istalgan o‘tkazish 
oralig‘i kengligi 
uchun 11.2
Dupleksirlash usuli
FDD/TDD/FDD2 
yarim dupleks
FDD/TDD/FDD 
yarim dupleks
Kadrning uzunligi 
(ms)
2,5; 4; 5; 8; 10; 12,5; 
20
2; 2,5; 4; 5; 8; 10; 
12,5; 20
Kanal koderi
Sistematik kaskadli 
svertkali rekursiv kod 
(RSCCC), Block TS, 
STSZ
Sistematik kaskadli 
svertkali rekursiv kod 
(RSCCC), Block TS, 
STS, LDPC
Nimkanallar (“past-
ga”)
FUSC/PUSC/Band 
AMS
FUSC/PUSC/Band 
AMS
Nimkanallar 
(“yu qoriga”)
PUSC/Optional 
PUSC
PUSC/Optional 
PUSC
HARQni qo‘llab- 
quvvatlash
Bor (faqat 2048 
OFDMA)
Bor
SQI tezkor aks aloqa
Bor (faqat 2048 
OFDMA)
Bor
AAS
Bor
Bor
STCni qo‘llab-quv-
vatlash
Bor
Bor
Chastotalarni ko‘p 
marta ishlatilishi
2/4 antennalar
2/3/4 antennalar
Mobillik/aloqa sean-
sini uzatish
1 sota doirasida ishla-
tilmaydi
1 sota doirasida ish-
latish mumkin

---

398
“Uyqu” rejimi
Yo‘q
Bor
Zondlash kanali
Yo‘q
Bor
Guruhli/keng qam-
rovli uzatish
Yo‘q
Bor
27.3-jadval
Mavjud va paydo bo‘ladigan servislarning misoliy klassifikatsiyasi
Uzatiladigan 
ma’lumotlar
turi
Xizmatlar 
toifasi
“turg‘un 
WiMAX”
“mobil 
WiMAX”
Axborotlar
Internet-ula-
nish, e-mail
++
++
VPN
++
++
Ma’lumot-
lar bazasiga 
portallarga 
ulanish
+
++
Ma’lumotlarni 
to‘plash
+
++
Telematriya
++
+
Aktivlar us-
tidan nazorat
+
Tovush
VoIP
++
++
PTT (guruhli 
chaqirish)
–
++
FMC
–
++
Video
Radiochaqiruv
+
++
Videokonfer-
ensiya

---

399
Joylashgan 
o‘rin
Axborot 
xiz matlari
–
++
Xodimlar 
va texnikani 
boshqaruv
–
+
Chaqiruvlarni 
adaptiv mar-
shrutlashtirish
–
++
++ xizmatlar yaxshi qo‘llanilgan; + xizmatlar o‘rtacha qo‘llanil-
gan;
— qo‘llanilmagan.
Nazorat savollari:
1. WiMAX tizimlarining asosiy afzalliklari nimada?
2. WiMAX tizimlarining asosiy kamchiliklari nimada?
3. WiMAX tizimlarida xavfsizlik qanday ta’minlanadi?
4. Dunyodagi WiMAX korporativ tarmoqlariga misollar kelti-
ring.
5. WiMAX tarmoqlari qanday prinsiplar asosida quriladi?
6. WiMAX va Wi-Fi tizimlarini taqqoslash.
7. Keng polosali simsiz aloqa standartlariga misollar keltiring.
8. IEEE 802.16 standartlari oilasining tavsifi.
9. IEEE 802.16 standartining turg‘un versiyasi.
10. IEEE 802.16 standartining mobil versiyasi.

---

400
28-bob. WiMAX TIZIMI ARXITEKTURASINING
ASOSIY PRINSIPLARI
28.1. WiMAX tarmog‘ining tayanch modeli (NRM)
WiMAX tizimining arxitekturasiga nisbatan IEEE instituti PHY 
fizik va MAC darajalardagi asosiy talablarni aniqladi. O‘z vaqtida 
bunday yondashuv Ethernet va WI-FI texnologiyalarga qo‘lla nishda 
o‘z samaradorligini ko‘rsatdi. Ularda TCP/IP, SIP, VoIP va IP-
SEK turdagi yuqori darajalardagi protokollar va boshqa sohaviy 
tuzilmalar, bu holda IETF 
(ingl. Internet Engineering Task Forse – 
Internet tarmog‘ini loyihalashtirish bo‘yicha maqsadli guruh)
guruhi 
tomonidan qabul qilingan. Lekin, PHY va MAC darajalarda radio-
interfeysga umumiy talablar ishlanmasidan tashqari, xalqaro darajada 
moslashtirish zarur bo‘lgan masofalar to‘plami mavjud. Xususan, bir 
xil jinsli, ham “turli jinsli” (ya’ni boshqa texnologiyalarga kiradigan) 
tarmoqlar bilan WiMAX tizimlarining o‘zaro ta’sirlashishini ta’min-
lash bo‘yicha talablarni aniqlash zarur. Misol uchun mobil aloqalar 
uchun bu masalalar bilan 3GPP va 3GPP-2 dasturlari shug‘ullanadi. 
Ular interfeyslar va protokollar keng to‘plam bo‘yicha standartlarni 
o‘rnatadi. Chunki bu faqat umumiy radiointerfeys bo‘yicha o‘zaro 
ta’sirlashish uchun emas, balki turli ishlab chiqaruvchilar jihozlari da 
qurilgan turli tarmoqlar orasida o‘zaro ta’sirlashish va “rou ming” 
uchun zarur bo‘ladi. Shunga o‘xshash IEEE 802.16 oilasidagi stan-
dartlar uchun protokollar va interfeyslarni ishlab chiqish bilan Wi-
MAX forumi shug‘ullanadi. Xususan, forum doirasida ikki ishchi 
guruh tashkil etildi. Statsionar, ko‘chma, portativ va mobil ish re-
jimlari uchun yuqori darajalar tayyorlashda maxsuslashtirilgan tar-
moqlarni tashkil etish bo‘yicha guruh 
(ingl. Network Working Group) 
tarmoqqa ulanishni taqdim etish bo‘yicha talablarni aniqlagan va 
ularni ishlatishga tarmoqlarni tashkil etish bo‘yicha guruhga yordam 
bergan xizmatlarni tashkil etish bo‘yicha guruh (
ingl. Service Network 
Working Group)
tashkil etildi. Bu guruhlar o‘z ishida quyidagi asosy 
tarmoqlarni qurish prinsiplariga asoslandi:

---

401
1. WiMAX tizimi arxitekturasi bevosita IEEE 802.16 standarti, 
shuningdek, IETF va Ethernet standartlari aniqlagan kommutat-
siya jarayoni qo‘shilganda paketni kommutatsiya asosida qurilishi 
kerak.
2. Arxitektura kommutatsiya darajasidan ulanish darajasini 
ajratish kerak. Ya’ni, tarmoqning kommutatsiya darajasi element-
lari IEEE standartlarining qo‘llanilgan radioulanish texnologi-
yalariga bog‘liq bo‘lmasligi kerak. 
3. Tizimning arxitekturasi tarmoqlarni qurish va kengaytirish-
ning turli variantlarini qo‘llab-quvvatlash uchun modulli va ix-
cham bo‘lishi kerak. Xususan, ularga quyidagilar kiradi:
• Kichik o‘lchamlardagi tarmoqlardan katta o‘lchamli tarmoq­
larga o‘tish;
• Shahar, shahar atrofi va qishloq sharoitlaridagi radio
-
to‘lqinlarni tarqalishida ishlash;
• Litsenziyalangan litsenziyalanmagan ishchi chastotalardan 
foydalanish;
• Iyerarxik, bir darajali va o‘zi shakllanadigan tarmoqlar to
-
pologiyalari va ularning kombinatsiyalari;
• Turg‘un ko‘chma, portativ va mobil terminallarda birgalikda 
ishlash.
WiMAX Forumi qatnashchilari tizim arxitekturasining mantiqiy 
taqdim etilishi hisoblangan NRM 
(ingl. Network Reference Model)
WiMAX tarmog‘ining tayanch modelini aniqladi. NRM modeli 
funksional tizimlar orasida o‘zaro ta’sirlashishi amalga oshiriladi-
gan va tayanch nuqtalar
 (ingl. Reference Points)
deyiladigan tar-
moqning funksional tugunlarini tavsiflaydi. WiMAX tarmog‘ining 
tayanch modeli umumiy ko‘rinishda 28.1-rasmda keltirilgan.
Tizimning bunday arxitekturasi turli tarmoqlarni qurish mo-
dullarini va terminallarning ish rejimlarini qoniqtiradigan funk-
sionallikni ta’minlash maqsadida taklif etilgan. WiMAX Forumi 
WiMAX tarmoqlar ishlashining ko‘plab aspektlarini aniqlaydigan 
arxitekturani ishlab chiqdi: