Raqamli mobil aloqa

Mobil aloqa tizimlari evolyutsiyasi
Mobil aloqa 
avlodlari
1G
2G
2,5G
3G
3,5G
4G
Ishlar
boshlanishi 
yili
1970
1980
1985
1990
<2000
2000
Ishga 
tushirish 
yillari
1984
1991
1999
2002
2006
–
2007
2009
–
2012
Ko‘rsati-
layotgan 
xizmatlar
Analog 
standart-
lar
Raqamli 
standart, 
SMS, 
9,6kbit/
sek 
ma’lu-
mot 
uzatish 
tezligi
Tarmoq-
ning 
katta 
hajmi, 
ma’lu-
motlarni 
paketli 
uzatish
Tarmoq-
ning 
yanada 
katta 
hajmi, 
2 Mbit/
sek 
gacha 
tezlik
3G 
tarmoq-
laridagi 
tez-
liklarni 
oshirish
Katta 
hajmli, 
IP-aso-
sidagi 
tarmoq, 
multi-
media, 
yuzlab 
Mbit/
sek 
tezlik
3.4. 3G uchinchi avlod sotali aloqa tizimlari
3G atamasi
bilan 
(ingl. third generation – “uchinchi avlod”)
ma’lumot uzatish va Internet tarmoqlariga yuqori tezlikda mo-
bil ulanish bilan birga, ma’lumot uzatish kanalini yaratuvchi ra-

---

44
diotexnologiya yordamida foydalanuvchilarga bir qator xizmatlar 
to‘plamini taqdim etuvchi sotali aloqa tizimlari nomlanadi.
HTTP, WAP, RTSP, RTP, SMTP, SIP, etc.
GSM/GPRS/EGPRS/WCDMA 
Layers 1+2
(incl. Cellular transmission)
Fibers, site cables, SDH, SONET, DWDM
TCP or UDP
PPP
ATP
Ethernet
IP
3.4-rasm. 
IP asosida ko‘p sathli protokoli.
Cliyent
BSC/PCU 2G-SGSN IP-router
IP-router
GGSN
application
protocols
application
protocols
TCP or
UDP
TCP or
UDP
GTP tunnel
Ethernet, ATM, PPP, MPLS
fiber, site cabels, SDH, Sonet, DWDM
GPRS and EGPRS
L1+L2 protocols
IP
IP
IP
IP
Server/Proxy
AP
 3.5-rasm. 
IP paketidan GPRS protokoliga o‘tish. 

---

45
3G tizimlari mobil aloqaning turli xizmatlari, “global rouming” 
hamda multimediyaning keng imkoniyatlarini, jumladan: video-
telefoniya va videokonferensiya xizmatlari; Internet va intranetga 
(ya’ni, ichki tarmoqlarga) yuqori tezlikda ulanish; turli xildagi 
biznes, ko‘ngilochar va ilmiy xizmatlarga aloqador ma’lumotlar-
ni uzatish kabilarni taqdim etadi. Ushbu tizimlar abonentlar-
ning harakatlanish tezligi cheklanmagan holatida – 64kbit/sek, 
harakatlanish tezligi cheklangan holatda (piyoda yurgandagi tez-
lik) – 384kbit/sek, abonent harakatlanmagan holatida esa 2Mbit/
sek gacha bo‘lgan tezliklarda ma’lumot uzatish iimkonini beradi. 
3G tizimlarining ikkinchi avlod (2G) tarmoqlaridan asosiy farqi 
ham katta hajmdagi ma’lumotlarni yuqori tezlikda uzatish imkoni-
yatidadir. Bu esa o‘z navbatida mobil aloqani sifat jihatidan yangi 
darajaga ko‘taradi: bir tomondan abonent Internetga to‘laqonli 
ulanish, videoaloqa xizmatlari, yuqori tezlikda ma’lumot uza-
tish imkoniyatlariga ega bo‘lsa, ikkinchi tomondan – operator-
lar an’anaviy aloqa xizmatlaridan daromad olish bilan birga, turli 
xildagi qo‘shimcha xizmatlarini ko‘rsatish hisobiga yangi daromad 
manbalariga ega bo‘ladilar. 3G tizimlari – videotelefon aloqasini 
tashkil etish, mobil telefon yordamida filmlar hamda turli teledas-
turlarni tomosha qilish imkonini ham beradi.